Jane Goodall Biografie i wspomnienia - książki, ebooki i audiobooki

Typ publikacji

Cena

Format

Wydawcy

Sortuj według:
Zyskujące popularność
    Promocja
    okładka Księga nadziei, Ebook | Douglas Abrams, Jane Goodall

    Jane Goodall, najsłynniejsza na świecie żyjąca przyrodniczka, w niezwykle ciekawej i aktualnej publikacji na temat kondycji naszej planety. Kiedy patrzymy na nagłówki gazet - pogłębiający się kryzys klimatyczny, globalna pandemia, utrata różnorodności biologicznej, polityczne zawirowania – trudno o optymistyczne nastawienie. A mimo to jeszcze nigdy nadzieja nie była nam tak bardzo potrzebna. W tej niezwykle ważnej książce Jane Goodall oraz Douglas Abrams, współautor międz...

Jane Goodall Biografie i wspomnienia - książki, ebooki i audiobooki

Dr Valerie Jane Morris-Goodall jest wybitną brytyjską prymatolożką, etolożką i antropolożką znaną przede wszystkim z przełomowych badań nad szympansami. To również aktywistka społeczna, podróżniczka, autorka książek oraz artykułów, ikona National Geographic. Jej niezwykła osobowość, poczucie humoru i spokój zapewniają jej uznanie i miłość publiczności.

Dzieciństwo i młodość Jane Goodall

Jane Goodall pochodzi z Bournemouth. Urodziła się 3 kwietnia 1934 roku w Londynie. Od dzieciństwa żywo interesowała się przyrodą, o której dużo czytała jej mama. Zaczęło się od fascynacji robakami, które autorka przynosiła do łóżka ku zgrozie rodzicielki. Później, jak wspomina, zafrapował ją proces znoszenia jajek przez kury. Jej ulubioną maskotką była pluszowa małpka z pozytywką, Jubilee, prezent od taty (odszedł po wybuchu II wojny światowej, a rodzice rozwiedli się). Afryką mała Jane zauroczyła się na dobre w wieku 10 lat po przeczytaniu książki “Doktor Dolittle i jego zwierzęta” Hugha Loftinga, w której bohater zabiera zwierzęta właśnie na Czarny Kontynent. Wtedy to zaczęła marzyć o egzotycznych podróżach (choć jak sama podkreśla, podróżować nie cierpi). Jej los, jak żartuje, przypieczętowała miłość do Tarzana.

Przełomowe Badania w Gombe i dalsza kariera

Goodall ukończyła szkołę dla sekretarek w Londynie w 1950 roku. By zrealizować marzenie o podróży do Kenii, pracowała jako kelnerka. Musiała też zmierzyć się z konserwatywnym podejściem władz brytyjskich do podróży kobiet. Przełomowe okazało się spotkanie z paleontologiem i archeologiem dr Louisem Leakeyem, który zaprosił ją do pracy z szympansami w Tanzanii w Parku Narodowym Gombe. Leakey uważał, że kobiety mają świeższe spojrzenie, są bardziej cierpliwe, uważne i konsekwentne, a więc są lepszymi obserwatorkami. Wyjechała w 1960 roku, jednak nie sama. Z powodów bezpieczeństwa towarzyszyła jej matka, która by spełnić marzenie córki, musiała porzucić dotychczasowe, ustatkowane życie w Wielkiej Brytanii. W czasie swojego pobytu kobieta zdziałała jednak wiele dobrego dla społeczności - nauczyła tubylców podstaw pielęgniarstwa.

14 lipca 1960 roku Goodall uzbrojona jedynie w ogromny zapał, namiot, kilka talerzy i starą lornetkę stanęła nad jeziorem Tanganika w Gombe Stream Game Reserve. Nikt nie wierzył w powodzenie jej zadania. Obóz pomogli jej rozbić tamtejsi rybacy. Pierwsze tygodnie pobytu były dla młodej Goodall niezwykle trudne, nie miała opracowanej metodologii badań, szympansy jej unikały, a do tego zmagała się z silną gorączką (prawdopodobnie malarią). Po miesiącach bezowocnych obserwacji i dziesiątkach wydeptanych kilometrów zwierzęta powoli zaczęły oswajać się z obecnością “białej małpy”. W końcu zaufaniem obdarzył ją Dawid Siwobrody, starszy samiec o srebrnej brodzie (stąd nazwa). To on pozwolił badaczce na kontakt z resztą stada. Dla Goodall oznaczało to przełom w pracy, dla świata zmianę podejścia do metodologii badań oraz do samych naczelnych. Jane dowiodła, że, by poznać prawdę o zwierzętach, należy obserwować je w ich środowisku z poziomu sąsiada, to zaś przyczyniło się do upowszechnienia przekonania, że dziką przyrodę należy chronić.

Obserwacje, które wstrząsnęły światem archeologów, Goodall poczyniła właśnie wtedy, podczas czterech pierwszych miesięcy swojej pracy w Gombe. Odkryła, że szympansy potrafią posługiwać się narzędziami i je konstruować, na przykład by wydobyć termity z pnia drzewa. To zmusiło naukowców do zmiany definicji człowieka, gdyż do tej pory uważano, że zdolność używania narzędzi właściwa jest jedynie ludziom. Z każdym dniem kobieta udowadniała, że szympansy są podobne do człowieka − polują, jedzą mięso (nie są, jak sądzono, wegetarianami), mają uczucia, są zdolne do empatii, mają poczucie humoru, ale także bywają złośliwe i konfliktowe. Goodall porzuciła zatem skostniałą metodologię badań przyjętą na uniwersytetach i zamiast numerów nadała szympansom imiona. Jej ulubieńcami byli Flo, pierwsza samica, która jej zaufała oraz Fifi − maluch, który z ciekawością dotknął jej nosa. Opracowała także program badawczy oparty na kodeksie etycznym.

Eskapada, która miała zakończyć się spektakularnym fiaskiem na nowo zdefiniowała człowieka, pomogła zrozumieć procesy uczenia się, myślenia i działania u szympansów. Przyczyniła się także do włączenia szympansów, szympansów bonobo oraz goryli do hominidów. Badania w Gombe to jedno z najbardziej dokładnych studiów przypadku, jakie kiedykolwiek miały miejsce.

Po powrocie nikt nie brał wyników badań Goodall na poważnie, była niewykształcona, nie miała dyplomu, gdyż rodziców nie było stać na posłanie jej na studia. Pomógł dr Leakey, który przekonał profesorów z Cambridge by przyjęli ją na doktorat. Nie było łatwo, ale w 1964 roku Goodall obroniła pracę doktorską z etologii W Newnham College. Później powróciła do rezerwatu, aby kontynuować badania.

W Tanzanii poznała Hugo van Lawicka, fotografa i reżysera filmów przyrodniczych, za którego wyszła za mąż w 1964 roku. W 1967 roku na świat przyszedł ich syn, Hugo Eric Louis “Grub” van Lawick. Chłopiec wychowywał się z rodzicami do 9 roku życia w Afryce, później został wysłany do szkoły w Wielkiej Brytanii. Choć kochał Czarny Kontynent, nie podzielał pasji matki, bał się szympansów. Został biznesmenem zajmującym się poławianiem krabów, co spowodowało konflikt. Ich stosunki poprawiły się dopiero podczas wspólnego projektu w Parku Makangaga, który miał chronić teren dzięki ekoturystyce.

Małżeństwo z Lawickiem nie przetrwało, para rozwiodła się w 1974 roku. Już rok później Jane ponownie stanęła na ślubnym kobiercu, tym razem z Derekiem Brycesonem, dyrektorem Parku Narodowego w Tanzanii. Byli ze sobą aż do śmierci mężczyzny w 1980 roku (nowotwór).

W 1967 roku Jane przyjęła posadę kierowniczki badań w Gombe Stream Research Center. Oprócz szympansów zajmowała się także Crocutta crocutta − hienami cętkowanymi. Pięć lat później awansowała na stanowisko dyrektorki badań zachowań pawianów oliwkowych Papio Anubis w Gombe.

Jane Goodall − aktywistka

Autorka opuściła Afrykę w 1978 roku, by zająć się walką o środowisko i swoje ukochane szympansy. Od tamtej pory Jane jest w trasie przez 300 dni w roku, codziennie w innym miejscu i mimo swojego wieku wciąż nie zwalnia. Występuje na konferencjach, wykładach, udziela wywiadów. Przekonuje ludzi, że każda najmniejsza zmiana jest ważna, by ocalić naszą Planetę przed katastrofą.

W każdej podróży towarzyszy jej talizman − pluszowa małpka, którą otrzymała na 21 urodziny od niewidomego iluzjonisty Gary’ego Hauna. Głaskanie jej przez gości i gospodarzy stało się już rytuałem − do tej pory została już dotknięta przez ponad 3 miliony osób.

W 1991 roku razem z Erasto Njavike utworzyła w Dar es Salaam projekt „Roots & Shoots”, który ma na celu poprawę jakości życia ludzi i zwierząt oraz ochronę środowiska. Jest on realizowany w ponad 120 krajach i skierowany głównie do dzieci i młodzieży. Do tej pory w akcji znalazły się takie działania jak sadzenie drzew, ratowanie psów przed uśpieniem czy oczyszczanie mokradeł z toksycznych roślin.

Aktywistka dużo podróżuje. Odwiedziła m.in. obóz uchodźców UNHCR Lugufu w Tanzanii, Rezerwat Pine Ridge w Dakocie Południowej, Kangerlussuaq na Grenlandii (2009), by mówić o zjawisku topnienia lodowców. W Parku Makangaga zainicjowała akcję ochrony terenu i populacji hipopotamów.

W 1977 roku dzięki sukcesom i sławie Jane zorganizowała pierwszą placówkę badawczą − Jane Goodall Institute, gdzie uczy nowe pokolenie badaczy. W 1994 roku placówka zainicjowała program TACARE, który ma na celu edukację i rozpowszechnianie opieki medycznej w okolicy Gombe. Udziela też mikrokredytów kobietom. Dziś Instytut ma filie w 27. krajach dookoła globu i wspiera projekty badawcze i programy ochrony zwierząt na świecie, takie jak „Chimpanzee Guardian Projectland”.

Nagrody i odznaczenia

Praca i zaangażowanie badaczki nie pozostały niezauważone. Została uhonorowana m.in. Orderem Złotej Arki (1980), Orderem Imperium Brytyjskiego (1995 oraz 2004), Orderem Pochodni Kilimandżaro, Orderem Legii Honorowej (2006), Orderem Zasługi Republiki Włoskiej (2011), nagrodą J. Paula Getty'ego, Medalem Hubbarda (National Geographic Society), Nagrodą Kyoto, Medalem UNESCO, Medalem Life Science Benjamina Franklina oraz nagrodą Alberta Schweitzera.

W 2002 roku sekretarz generalny ONZ, Kofi Annan, mianował ją Posłanniczką Pokoju. Goodall otrzymała również wiele tytułów doctora honoris causa − Universidad de Alicante (2008), Université de Liège (2009), Complutense University of Madrid (2018), Hasselt University (2020), Universidad nacional de Córdoba (2020).

Jane Goodall − publikacje i książki

Artykuły badaczki publikowano w najbardziej prestiżowych czasopismach naukowych, National Geographic przyjął zaś na siebie misję popularyzatorską. W 1967 roku Jane Goodall zaczęła publikować książki. Ma na swoim koncie ponad 15 pozycji popularnonaukowych, które zostały przetłumaczone na 48 języków i niejednokrotnie zdobywały wyróżnienia i nagrody. Jest także autorką 15 książek dla dzieci, w których burzy stereotyp złej, brutalnej małpy, pokazując dobrą stronę przyrody. Tłumaczenia na język polski, do tej pory, doczekały się tytuły: „Zabójcy bez winy” napisane wspólnie z Hugiem Arndtem oraz Rodoffem van Lawickiem (PWN), „W cieniu człowieka” (PWN), „Przez dziurkę od klucza: 30 lat obserwacji szympansów nad potokiem Gombe (Prószyński i S-ka) oraz „Mądrość i cuda świata roślin” we współpracy z Gail Hudson (Marginesy).

W księgarni internetowej Woblink znajdziecie książki autorstwa Jane Goodall w formie ebooka oraz papierowej. Dostępne tytuły to „Przez dziurkę od klucza” (ebook, książka papierowa), intymna i poruszająca opowieść o szympansach znad potoku Gombe, oraz „Mądrość i cuda świata roślin” (ebook), niezwykle pouczająca rozprawa na temat świata roślin, który jest podstawą naszej egzystencji.

Film dokumentalny

O życiu Jane Goodall powstał film dokumentalny „Życie Jane” w reżyserii Lorenza Knauera. Jest to dokument produkcji niemieckiej opowiadający o życiu prywatnym i naukowym słynnej badaczki szympansów. Udział w nim gościnnie wzięli m.in. Angelina Jolie, Pierce Brosnan, Kofi Annan, biograf Dale Peterson, były pracownik Instytutu Jane Goodall Michael Aisner, badacz pawianów Anthony Collins oraz siostra − Judy Waters.

Muzykę do filmu skomponowali Wolfgang H. Netzer i Christian Heyne. W tle usłyszeć można również dwa utwory Katie Meluy „Thank You, Stars” oraz „Walk Lightly On The World”.

Co znajdziesz w kategorii: Biografie i wspomnienia

Co to jest książka biograficzna?

Książki biograficzne to dzieła opisujące życie, karierę, osiągnięcia jakiejś znanej postaci lub popularnej osoby, na przykład muzyka, polityka czy sportowca. Niektóre z tych tytułów są fabularyzowane, inne nie. W przeciwieństwie do autobiografii, ebooki biograficzne napisane są z perspektywy osoby trzeciej, opisującej daną postać. Z kolei autobiografie to historie tworzone przez same osoby w nich opisywane - znajdziecie w nich zatem wiele osobistych opowieści oraz pierwszoosobową formę narracji. Czasami biografie skupiają się na osobach lub wydarzeniach kontrowersyjnych - innym razem na tych najbardziej cenionych i lubianych. Sensację wywołał na przykład debiut literacki Jennette McCurdy, “Cieszę się, że moja mama umarła”. Ten pełen emocji zapis zmagań z toksyczną matką, zaburzeniami odżywiania i uzależnieniami jednej z najbardziej znanych współczesnych amerykańskich dziecięcych aktorek. Nie zawsze jednak biografie lub autobiografie opierają się na tak trudnych zwierzeniach i wspomnieniach.

Z czego składa się biografia?

Jakie elementy składają się na ciekawe biografie? Przede wszystkim wciągająca, często wielowątkowa historia odmalowująca obraz człowieka z krwi i kości - z jego radościami i smutkami, problemami i sukcesami. Często dzieła te opierają się na wspomnieniach - czy to samej opisywanej osoby, czy jej przyjaciół, znajomych, rodziny, bliskich. Dzięki temu otrzymujemy w miarę możliwości jak najbardziej pełny obraz życia, do którego poznania zostajemy zaproszeni. Nierzadko dzięki temu poznajemy inne, czasem zaskakujące oblicze danej osoby, odmienne od tego, co znamy z mediów czy opinii społecznej. Najlepsze książki biograficzne często opierają się na sytuacjach, które są czytelnikom zupełnie nieznane lub niewyobrażalne. Tak dzieje się na przykład w wypadku tytułu “ Czesałam ciepłe króliki. Rozmowa z Alicją Gawlikowską-Świerczyńską” Dariusza Zaborka. Ta lekarka i więźniarka obozu w Ravensbrück opowiada historię o niesamowitym optymizmie, który udało się jej utrzymać nawet pomimo tragicznych warunków obozu koncentracyjnego. W wieku 92 lat zdecydowała się opowiedzieć Zaborkowi o swoim życiu, dzięki czemu otrzymujemy poruszający obraz o życiu silnej, odważnej i niezależnej kobiety. Ebook z tym wywiadem znajdziecie na Woblink w formatach epub, mobi lub pdf.

Jakie są rodzaje ebooków biograficznych?

Na Woblink znajdziecie wiele różnych rodzajów biografii literackich skupiających się na osobach o różnych zawodach, pochodzeniu czy żyjących w zupełnie odmiennych od dzisiejszych warunkach. Wiele tego typu dzieł odmalowuje portrety artystów i twórców. W tej grupie znajdziecie chociażby historię życia Kory zatytułowaną “Się żyje. Kora. Biografia” napisaną przez Katarzynę Kubisiowską. Z kolei autobiograficzna “My Love Story. Autobiografia” została spisana przez samą Tinę Turner. Nie tylko ta wielka piosenkarka wzięła sprawy w swoje ręce, gdy przyszło do opowiedzenia historii swojego życia. Taką drogą poszli także Dave Grohl, muzyk, lider zespołu Foo Fighters, w swojej książce “The Storyteller. Moje historie. Opowieści o życiu i muzyce” czy Woody Allen w “A propos niczego. Autobiografia”. Specyficzny rodzaj autobiografii przedstawił w swoim dziele “Tysiąc lat radości i trosk. Wspomnienia” chiński artysta Ai Weiwei, przeplatając własne doświadczenia i wspomnienia z historią swojego ojca oraz kontekstem przemian, jakie miały miejsce w Chinach w ciągu kilku ostatnich dekad. Ciekawą perspektywę biografii artysty proponuje także Natalia Budzyńska w swoim dziele “Witkiewicz, ojciec Witkacego”. Opisuje ona bowiem życie znanego malarza, krytyka sztuki oraz pisarza, ojca Witkacego, twórcy architektonicznego stylu zakopiańskiego, o którym czasem zapomina się, mówiąc głównie o jego synu. Wśród ważnych biografii polskich artystów znajdziecie także książkę Moniki Śliwińskiej “Wyspiański. Dopóki starczy życia”. Dzięki danym zebranym w archiwach, rodzinnych dokumentach, listach i pamiętnikach Śliwińskiej udaje się zrekonstruować mało znanego, prywatnego Wyspiańskiego, który ściga się z własną śmiercią, najbardziej intymne wiersze pisze o żonie i gorączkowo szuka sposobu, by dostąpić artystycznego spełnienia i nieśmiertelności. Cennym źródłem wiedzy są także biografie świętych (hagiografie). Dotyczą one zarówno postaci historycznych (na przykład “Ignacy Loyola. Sam i na piechotę”), jak i współczesnych (jak “Siostra Faustyna. Biografia świętej”). Wiele z nich dotyczy także świętych papieży, w tym Jana Pawła II - tutaj znajdziecie chociażby “Pontyfikat na czasy zamętu. Jan Paweł II wobec wyzwań Kościoła i świata” o. Macieja Zięby lub “Niezapomniany. Jan Paweł II we wspomnieniach przyjaciół i współpracowników” Włodzimierza Rędziocha. Te i wiele innych biografii oraz autobiografii znajdziecie na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).

Najlepsze książki biograficzne i autobiograficzne

Wiele popularnych biografii i autobiografii opowiada historie osób rozpoznawalnych na całym świecie, odkrywając nieznane lub przemilczane wcześniej elementy ich życia. Biografie sławnych ludzi zawierają w sobie także między innymi najciekawsze biografie sportowców, polityków, pisarzy czy muzyków. Znajdziecie tu na przykład ebooka “Ten drugi”, opowieść o księciu Harrym. Wcześniej ukrywane wydarzenia i okoliczności zawiera w sobie także na przykład biografia aktora Matthew Perry'ego , znanego głównie z roli Chandlera w serialu “Przyjaciele”. Jego “ Przyjaciele, kochankowie i ta Wielka Straszna Rzecz”, choć pełne charakterystycznego dla niego humoru, opowiada o trudnej walce z chorobą i nałogami, najciemniejszych momentach życia i najważniejszych, prawdziwych przyjaciołach. Swoją autobiografię, w której wyjaśnia wiele wcześniejszych kontrowersji i ujawnia nieznane dotąd fakty, stworzyła także Pamela Anderson w “Love, Pamela. Autobiografia”. Poznać możecie także życie innych aktorów - Matthew McConaughey’a w książce “Zielone światła” czy Toma Feltona w “Po drugiej stronie różdżki”. Michał Rusinek, przez wiele lat sekretarz Wisławy Szymborskiej, opowiada o tej wybitnej poetce w swoim “Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej”. David Gardner napisał biografię jednego z najbardziej znanych współcześnie amerykańskich aktorów zatytułowaną “ Tom Hanks. Enigma”. Nie tylko artyści są jednak podmiotami książek biograficznych. Jedna z najbardziej głośnych swego czasu pozycji dotyczy współtwórcy sukcesu firmy Apple - to “Steve Jobs” Waltera Andersona. Znaną autobiografię napisała także Michelle Obama - jej “ Becoming. Moja historia” to pełne szczerości i humoru wspomnienia byłej Pierwszej Damy Stanów Zjednoczonych. O swoich przodkach pisała z kolei znana dziennikarka Oriana Fallaci. “Kapelusz cały w czereśniach” to epicka historia jej własnych przodków, pełna miłości, zdrady, namiętności i niespokojnego ducha, artystów, chłopów, buntowników, bohaterów i tchórzy, a przy tym literacki hołd dziennikarki dla jej rodzinnych Włoch i Florencji. Te i wiele innych tytułów biograficznych odsłaniających życie znanych i mniej znanych osób z Polski i świata, czeka na Was na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).