Fascynujące biografie Biografie i wspomnienia

Typ publikacji

Cena

Format

Wydawcy

Sortuj według:
Zyskujące popularność
    Promocja
    okładka A ja żem jej powiedziała, Audiobook | Katarzyna Nosowska

    Wydawało się, że nic już nas nie zaskoczy w internecie. I wtedy pojawiła się ona. Śmieszna gęba, która mówi mądrze o życiu. Prosto, zwięźle, szczerze i bez owijania w bawełnę. Ze zrozumieniem, bez pouczania. Mówi o show-biznesie, celebrytach, współczesnych snobizmach, fobiach i modach. Tylko kilka zdań, a jest w tym ciepło, doświadczenie i życiowa mądrość. „A ja żem jej powiedziała, Kaśka, szczęścia nie poudajesz” – mówi Nosowska. Nagle cała Polska zaczyna czekać na ko...

    Promocja
    okładka KORA, KORA. A PLANETY SZALEJĄ, Audiobook | Kamil Sipowicz

    Po ponad 20 latach od ukazania się monografii „Kora i Maanam – podwójna linia życia” do rąk słuchaczy trafia audiobook „Kora, Kora. A planety szaleją” - publikacja będąca rozwinięciem wątków zawartych w tamtym opracowaniu i skupiająca się na osobie charyzmatycznej wokalistki tego popularnego od kilkudziesięciu lat zespołu. Znajdziemy tu wątki dotyczące dzieciństwa i najtrudniejszych momentów życia artystki, między innymi historię pobytu w domu dziecka, jej wypowiedzi dotycząc...

    Promocja
    okładka Chopin. Miłość i pasja, Audiobook | Iwona Kienzler

    Cudowne dziecko, paryski celebryta, osamotniony geniusz… Gdyby żył współcześnie, uchodziłby za ikonę męskiego stylu. Zdobywałby serca niebanalnym poczuciem humoru i ciętym piórem, a tabloidy rozpisywałyby się o jego związkach z kobietami, bowiem damy, starsze i młodsze, wręcz za nim przepadały. Fryderyk Chopin, geniusz fortepianu, jeden z najbardziej znanych Polaków, stał się ikoną i obiektem narodowego kultu, a był przy tym człowiekiem o niebanalnej osobowości i ciekawym, c...

    Promocja
    okładka Fiedler. Głód świata, Audiobook | Piotr Bojarski

    Czym tak naprawdę były "niewinne perypetie" Fiedlera pośród Metysów? Jak układały się relacje z mieszkańcami odwiedzanych, nierzadko egzotycznych krajów, ale także kobietami, śmietanką towarzyską II Rzeczpospolitej i władzami Polski Ludowej? Jak lawirował i do czego musiał albo po prostu chciał się posunąć, żeby ""zasłużyć"" na upragnione pozwolenia na wyjazdy z kraju? Pamiętamy Arkadego Fiedlera jako pisarza i podróżnika, który sprzedał na całym świecie ponad 10 milionów sw...

    Promocja
    okładka Skłodowska-Curie. Autobiografia. , Audiobook | Maria Skłodowska-Curie

    Autobiografia Marii Curie Skłodowskiej powstała dzięki namowom amerykańskiej dziennikarki i działaczki W.B. Meloney. Książka ta, miała na celu przybliżyć Amerykanom sylwetkę wielkiej uczonej a środki z jej sprzedaży, zasilić konto zbiórki funduszy na pozyskanie gramu radu. Sama zbiórka zainicjowana była przez Skłodowską a pozyskany tą drogą rad miał wzbogacić pierwszą w Polsce klinikę Radiologiczną. Autobiografia Marii Curie Skłodowskiej została wydana po angielsku w Nowym Jo...

    Promocja
    okładka Grzesiuk, Audiobook | Bartosz Janiszewski

    Pierwsza biografia barda warszawskiej ulicy teraz w wersji audio - w znakomitej interpretacji Jana Młynarskiego, który nie tylko czyta, ale także śpiewa i gra na bandżoli! Mówił, że nie jest pisarzem, a napisał trzy książki, które przeczytało kilka milionów Polaków. Mówił, że nie jest muzykiem, a nagrał dziesiątki piosenek, w których ocalił od zapomnienia przedwojenną Warszawę. Stanisław Grzesiuk był legendarnym bardem stolicy, jego charakterystyczny głos, którym wyśpiew...

    Promocja
    okładka Jestem Saudyjką, Audiobook | Sutcliff Nicola

    Arabia Saudyjska to jeden z najbardziej tajemniczych krajów świata. Szczególnie dotyczy to życia kobiet, które dla człowieka Zachodu przedstawia tylko zbiór stereotypowych wyobrażeń. Nicola Sutcliff postanowiła naocznie przekonać się, co kryje się za nikabem. Przez cztery lata mieszkała w Arabii Saudyjskiej, pracowała tam i widywała się z kobietami. Spotykała się ze znanymi na całym świecie saudyjskimi aktywistkami walczącymi o prawa kobiet, rozmawiała z żonami z poligam...

    Promocja
    okładka Radiota czyli skąd się biorą niedźwiedzie, Audiobook | Marek Niedźwiecki

    Wszyscy znamy głos Marka Niedźwieckiego. Dla wielu to wzorzec radiowego brzmienia. Jest jednym z niewielu mistrzów tworzenia nastroju wyłącznie za pomocą dźwięku. Ale nie wszyscy wiedza, jaka cenę ten chłopak z Szadku zapłacił za popularność. W swojej nowej książce Marek Niedźwiecki opowiada nie tylko o drodze, jaką rozpoczął w prowincjonalnym miasteczku, ale też o samotności z wyboru, w której żyje w Warszawie. Mówi też dużo o muzyce, która nie odstępuje go na krok. W 'Ra...

    Promocja
    okładka Prymas Wyszyński.  Wiara, nadzieja, miłość., Audiobook | Ewa K. Czaczkowska

    „Całe nasze życie tyle jest warte, ile jest w nim miłości”. kard. Stefan Wyszyński Nieznane oblicze jednego z najwybitniejszych Polaków XX wieku - Prymasa Tysiąclecia Kardynał Stefan Wyszyński to postać wielowymiarowa. Był wybitnym przywódcą duchowym, mężem stanu i autorytetem moralnym. Warto jednak spojrzeć na życie i dzieło Prymasa, jak pisze autorka, od innej strony – z punktu widzenia człowieka wewnętrznego, któremu przyszło pełnić te ważne zewnętrzne funkcje i role. E...

    Promocja
    okładka Włodzimierz Szaranowicz. Życie z pasją, Audiobook | Szaranowicz Włodzimierz

    Jego niepowtarzalny głos przez lata rozbrzmiewał w polskich domach, towarzysząc największym sukcesom polskich sportowców. Do dziś Włodzimierz Szaranowicz kojarzy się ze zwycięstwami Adama Małysza i Kamila Stocha, medalami polskich lekkoatletów oraz ceremoniami otwarcia igrzysk olimpijskich. Kibice potrafią z pamięci cytować jego kultowe komentarze. W szczerej rozmowie z córką jeden z najpopularniejszych i najbardziej szanowanych polskich dziennikarzy sportowych opowiada o sw...

    Promocja
    okładka Michael Jordan. Życie, Audiobook | Lazemby Roland

    W dzieciństwie regularnie przegrywał z bratem pojedynki jeden na jednego. Rozpoczynając szkołę średnią, miał zaledwie 170 centymetrów wzrostu, nie załapał się do szkolnej reprezentacji. Na koszykarski obóz Five Star dostał się, deklarując, że będzie pomagał w kuchni. Rod Thorn, wybierając go w drafcie dla Chicago Bulls, narzekał: „Żaden center nie był już dostępny. Co mieliśmy zrobić? Jordan pewnie nie odwróci losów naszej drużyny. Nie tego od niego oczekuję. Jest bardzo dobr...

    Promocja
    okładka Queen. Nieznana historia, Audiobook | Peter Hince

    Queen jeden z najpopularniejszych zespołów muzycznych drugiej połowy XX wieku i jego legenda Freddy Mercury. Historia pisana zza kulis. Wiele anegdot i nieznanych sytuacji. To prawdziwie rock’n’rollowo opowiedziana historia z czasów świetności zespołu. Niepowtarzalny zapis autorstwa Petera Hince’a, który spędził z zespołem wiele lat jako członek ekipy technicznej, rzuca zupełnie nowe światło na Freddiego Mercury’ego, Briana Maya i ich kolegów z jednej z grup wszech czasów. ...

    Promocja
    okładka Sztuka zwycięstwa. Wspomnienia twórcy NIKE, Audiobook | Phil Knight

    Bestsellerowe wspomnienia twórcy NIKE. Firmy Nike nie trzeba nikomu przedstawiać - to jeden z najpotężniejszych graczy na rynku odzieży, obuwia i sprzętu sportowego, z roczną sprzedażą rzędu 30 miliardów dolarów. Nie każdy jednak wie, kim jest Phil Knight - człowiek, który stworzył tę markę za garść dolarów pożyczonych od ojca, a potem przez dziesięciolecia kształtował jej potęgę. Jego wspomnienia są fascynującą podróżą w czasie i zaskakująco szczerą, intymną opowieścią o t...

    Promocja
    okładka Diana. Jej historia, Audiobook | Andrew Morton

    Księżna Diana, będąca ikoną za życia i legendą po śmierci, nie przestaje fascynować. Ta przełomowa biografia nazwana „najdłuższym pozwem rozwodowym w historii” została napisana we współpracy z samą księżną i przy wsparciu jej przyjaciół. Porywający reportaż stał się wyjątkową klasyką literacką nie tylko ze względu na kontrowersyjną treść, lecz także z powodu potajemnego zaangażowania Diany w jego wydanie. Nigdy wcześniej żaden członek rodziny królewskiej nie mówił w tak s...

    Promocja
    okładka Kuba Wojewódzki: Nieautoryzowana autobiografia, Audiobook | Kuba Wojewódzki

    Przygotujcie się na największy show Kuby Wojewódzkiego! Bohater kultury pop, gość z krainy próżności, l’enfant terrible polskiego show biznesu opowiada o swojej drodze do oszałamiającego sukcesu. Oto bezczelna, irytująca, bulwersująca, czyli najlepsza autobiografia celebryty. O jego medialnej osobowości powstały już prace naukowe, a typowa dla niego bezczelność stała się telewizyjną dyscypliną olimpijską. Pogromca osobowości płaskich i bez charakteru. Wyznawca zasady, że prze...

    Promocja
    okładka Dama dworu. Moje nadzwyczajne życie w cieniu Korony, Audiobook | Anne Glenconner

    Bestseller „New York Timesa”, „USA Today”, „The Sunday Times” i „The Globe and Mail” oraz „pamiętnik roku” według „The Times” Anne Glenconner, dama dworu księżniczki Małgorzaty, odsłania tajemnice i szczegóły prywatnego życia brytyjskiej rodziny królewskiej. Anne Coke przyszła na świat jako pierworodna córka piątego hrabiego Leicesteru, który zarządzał jedną z największych posiadłości ziemskich w Anglii. Od wczesnego dzieciństwa znajdowała się w ścisłym mona...

    Promocja
    okładka Beksińscy. Portret podwójny, Audiobook | Magdalena Grzebałkowska

    "Zdzisław Beksiński nigdy nie uderzy swojego syna. Zdzisław Beksiński nigdy nie przytuli swojego syna”. To nie jest książka o znanym i modnym malarzu, który malował dziwne i straszne obrazy. To nie jest książka o jego mrocznym synu, który fascynował się śmiercią i tak długo próbował popełnić samobójstwo, aż mu się udało. Ani też książka o obsesjach, natręctwach, fobiach i artystycznych szałach. Ani też o karierze, pieniądzach, wystawach i krytykach. To nie jest książka o dziw...

    Promocja
    okładka Coco Chanel. Krótka historia największej dyktatorki mody, Audiobook | Renata Pawlak

    „Coco Chanel. Krótka historia największej dyktatorki mody” to wciągająca biografia francuskiej ikony stylu i założycielki jednej z najbardziej rozpoznawalnych marek luksusowych na świecie. Życie Coco obfitowało nie tylko w sukcesy na polu zawodowym, ale pełne było także rozterek, burzliwych romansów, łamiących serce rozstań z mężczyznami, przyjaźni z najbardziej wpływowymi artystami i oficjelami XX wieku oraz zagadek, w których rozwikłaniu nie pomagała sama Chanel. Co spraw...

    Promocja
    okładka Tango milonga, czyli co nam zostało z tamtych lat, Audiobook | Ryszard Wolański

    Barwna opowieść z okresu międzywojennego, pisana przez pryzmat losów najpopularniejszego i najpłodniejszego autora tamtych czasów – Andrzeja Własta. Był jedną z najważniejszych postaci międzywojennej polskiej estrady. Tworzył niezapomniane do dziś przeboje dla ówczesnych supergwiazd rewii i teatrów – Lody Halamy, Eugeniusza Bodo, Ludwika Sempolińskiego, Hanki Ordonówny i Zuli Pogorzelskiej. To on zresztą wymyślił słowo „przebój” jako zamiennik dla niemieckiego „szlagieru”. Wł...

    Promocja
    okładka Darwin. Niedoszły pastor. , Audiobook | S. Szary

    Karol Darwin to jeden z najwybitniejszych naukowców w historii. Był twórcą teorii doboru naturalnego, czyli tzw. teorii ewolucji. Teoria ta radykalnie zmieniła sposób myślenia o świecie przyrody, potwierdzając istnienie ewolucyjnego dziedziczenia cech gatunkowych. Kim był Karol Darwin, jakim był człowiekiem i jak wyglądała jego droga na szczyt naukowego Olimpu i dlaczego, po dziś dzień, jego teorie budzą tyle kontrowersji? O tym wszystkim dowiedzą się Państwo z niniejszego au...

    Promocja
    okładka Marlon Brando. Rozmawia Lawrence Grobel, Audiobook | Lawrence Grobel

    Słynny wywiad-rzeka mistrza dziennikarstwa, Lawrence’a Grobela, z najbardziej wpływowym aktorem XX wieku, symbolem Hollywood, Marlonem Brando. W 1978 roku Grobel odwiedził tahitańską wyspę Marlona Brando, by przeprowadzić z nim wywiad dla Playboya. Brando zastrzegł, że będą rozmawiać tylko o… Indianach. Grobelowi udało się jednak poruszyć o wiele więcej tematów… Marlon Brando utorował drogę dla emocjonalnego, naturalistycznego stylu gry Jamesa Deana, Roberta De Niro, Jo...

    Promocja
    okładka Mickiewicz. Miłości i romanse, Audiobook | Iwona Kienzler

    Wielbiciel kobiet, narodowy wieszcz, obywatel świata… Gdyby żył dzisiaj, prawdopodobnie byłby bohaterem portali plotkarskich czy tabloidów. Sensację wzbudzałyby jego związki z kobietami. Miał na swoim koncie romanse z mężatkami, a kiedy już założył rodzinę, żył w trójkącie, a zdaniem niektórych wręcz w czworokącie. Medialny rozgłos mogłyby mu też przynieść przynależność do towiańczyków czy kontrowersyjne poglądy, zwłaszcza że do ich głoszenia wykorzystywał katedrę uniwersytec...

    Promocja
    okładka Adidas kontra Puma. Dwaj bracia, dwie firmy, Audiobook | Monika Balińska, Przemysław Andrzejewski

    Dawni pracownicy Adidasa i Pumy będą jeszcze długo wspominać, jak wyglądało pierwsze kilkanaście lat zaciekłej rywalizacji pomiędzy dwoma braćmi. Rywalizacji, która odcisnęła piętno na życiu całego Herzogenaurach, skąd wywodzili się i gdzie założyli firmę Adolf i Rudolf Dassler. Jak doszło do powstania tego rozpalającego emocje konfliktu? Kim są twórcy firm zatrudniających obecnie niemal 70 tysięcy pracowników na całym świecie i uzyskujących sprzedaż idącą w dziesiątki mil...

    Promocja
    okładka Mark Zuckerberg i jego imperium. Jak Facebook zmienia Twój świat, Audiobook | Kinga Kosecka, Renata Pawlak, Ewa Szach

    Facebook dla wielu z nas stał się nieodzownym towarzyszem w codziennych czynnościach, świadkiem przełomowych i trywialnych wydarzeń z naszego życia. Dla wielu przyjacielem i powiernikiem sekretów, ale też i dla sporej grupy - wrogiem i szpiegiem zagrażającym wolności. Fakty są oszałamiające: licznik aktywnych użytkowników serwisu każdego dnia wskazuje prawie 2 miliardy osób. W jaki sposób Markowi Zuckerbergowi udało się zbudować biznes, który zjednał sobie niemal 30% świat...

Co znajdziesz w kategorii: Biografie i wspomnienia

Co to jest książka biograficzna?

Książki biograficzne to dzieła opisujące życie, karierę, osiągnięcia jakiejś znanej postaci lub popularnej osoby, na przykład muzyka, polityka czy sportowca. Niektóre z tych tytułów są fabularyzowane, inne nie. W przeciwieństwie do autobiografii, ebooki biograficzne napisane są z perspektywy osoby trzeciej, opisującej daną postać. Z kolei autobiografie to historie tworzone przez same osoby w nich opisywane - znajdziecie w nich zatem wiele osobistych opowieści oraz pierwszoosobową formę narracji. Czasami biografie skupiają się na osobach lub wydarzeniach kontrowersyjnych - innym razem na tych najbardziej cenionych i lubianych. Sensację wywołał na przykład debiut literacki Jennette McCurdy, “Cieszę się, że moja mama umarła”. Ten pełen emocji zapis zmagań z toksyczną matką, zaburzeniami odżywiania i uzależnieniami jednej z najbardziej znanych współczesnych amerykańskich dziecięcych aktorek. Nie zawsze jednak biografie lub autobiografie opierają się na tak trudnych zwierzeniach i wspomnieniach.

Z czego składa się biografia?

Jakie elementy składają się na ciekawe biografie? Przede wszystkim wciągająca, często wielowątkowa historia odmalowująca obraz człowieka z krwi i kości - z jego radościami i smutkami, problemami i sukcesami. Często dzieła te opierają się na wspomnieniach - czy to samej opisywanej osoby, czy jej przyjaciół, znajomych, rodziny, bliskich. Dzięki temu otrzymujemy w miarę możliwości jak najbardziej pełny obraz życia, do którego poznania zostajemy zaproszeni. Nierzadko dzięki temu poznajemy inne, czasem zaskakujące oblicze danej osoby, odmienne od tego, co znamy z mediów czy opinii społecznej. Najlepsze książki biograficzne często opierają się na sytuacjach, które są czytelnikom zupełnie nieznane lub niewyobrażalne. Tak dzieje się na przykład w wypadku tytułu “ Czesałam ciepłe króliki. Rozmowa z Alicją Gawlikowską-Świerczyńską” Dariusza Zaborka. Ta lekarka i więźniarka obozu w Ravensbrück opowiada historię o niesamowitym optymizmie, który udało się jej utrzymać nawet pomimo tragicznych warunków obozu koncentracyjnego. W wieku 92 lat zdecydowała się opowiedzieć Zaborkowi o swoim życiu, dzięki czemu otrzymujemy poruszający obraz o życiu silnej, odważnej i niezależnej kobiety. Ebook z tym wywiadem znajdziecie na Woblink w formatach epub, mobi lub pdf.

Jakie są rodzaje ebooków biograficznych?

Na Woblink znajdziecie wiele różnych rodzajów biografii literackich skupiających się na osobach o różnych zawodach, pochodzeniu czy żyjących w zupełnie odmiennych od dzisiejszych warunkach. Wiele tego typu dzieł odmalowuje portrety artystów i twórców. W tej grupie znajdziecie chociażby historię życia Kory zatytułowaną “Się żyje. Kora. Biografia” napisaną przez Katarzynę Kubisiowską. Z kolei autobiograficzna “My Love Story. Autobiografia” została spisana przez samą Tinę Turner. Nie tylko ta wielka piosenkarka wzięła sprawy w swoje ręce, gdy przyszło do opowiedzenia historii swojego życia. Taką drogą poszli także Dave Grohl, muzyk, lider zespołu Foo Fighters, w swojej książce “The Storyteller. Moje historie. Opowieści o życiu i muzyce” czy Woody Allen w “A propos niczego. Autobiografia”. Specyficzny rodzaj autobiografii przedstawił w swoim dziele “Tysiąc lat radości i trosk. Wspomnienia” chiński artysta Ai Weiwei, przeplatając własne doświadczenia i wspomnienia z historią swojego ojca oraz kontekstem przemian, jakie miały miejsce w Chinach w ciągu kilku ostatnich dekad. Ciekawą perspektywę biografii artysty proponuje także Natalia Budzyńska w swoim dziele “Witkiewicz, ojciec Witkacego”. Opisuje ona bowiem życie znanego malarza, krytyka sztuki oraz pisarza, ojca Witkacego, twórcy architektonicznego stylu zakopiańskiego, o którym czasem zapomina się, mówiąc głównie o jego synu. Wśród ważnych biografii polskich artystów znajdziecie także książkę Moniki Śliwińskiej “Wyspiański. Dopóki starczy życia”. Dzięki danym zebranym w archiwach, rodzinnych dokumentach, listach i pamiętnikach Śliwińskiej udaje się zrekonstruować mało znanego, prywatnego Wyspiańskiego, który ściga się z własną śmiercią, najbardziej intymne wiersze pisze o żonie i gorączkowo szuka sposobu, by dostąpić artystycznego spełnienia i nieśmiertelności. Cennym źródłem wiedzy są także biografie świętych (hagiografie). Dotyczą one zarówno postaci historycznych (na przykład “Ignacy Loyola. Sam i na piechotę”), jak i współczesnych (jak “Siostra Faustyna. Biografia świętej”). Wiele z nich dotyczy także świętych papieży, w tym Jana Pawła II - tutaj znajdziecie chociażby “Pontyfikat na czasy zamętu. Jan Paweł II wobec wyzwań Kościoła i świata” o. Macieja Zięby lub “Niezapomniany. Jan Paweł II we wspomnieniach przyjaciół i współpracowników” Włodzimierza Rędziocha. Te i wiele innych biografii oraz autobiografii znajdziecie na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).

Najlepsze książki biograficzne i autobiograficzne

Wiele popularnych biografii i autobiografii opowiada historie osób rozpoznawalnych na całym świecie, odkrywając nieznane lub przemilczane wcześniej elementy ich życia. Biografie sławnych ludzi zawierają w sobie także między innymi najciekawsze biografie sportowców, polityków, pisarzy czy muzyków. Znajdziecie tu na przykład ebooka “Ten drugi”, opowieść o księciu Harrym. Wcześniej ukrywane wydarzenia i okoliczności zawiera w sobie także na przykład biografia aktora Matthew Perry'ego , znanego głównie z roli Chandlera w serialu “Przyjaciele”. Jego “ Przyjaciele, kochankowie i ta Wielka Straszna Rzecz”, choć pełne charakterystycznego dla niego humoru, opowiada o trudnej walce z chorobą i nałogami, najciemniejszych momentach życia i najważniejszych, prawdziwych przyjaciołach. Swoją autobiografię, w której wyjaśnia wiele wcześniejszych kontrowersji i ujawnia nieznane dotąd fakty, stworzyła także Pamela Anderson w “Love, Pamela. Autobiografia”. Poznać możecie także życie innych aktorów - Matthew McConaughey’a w książce “Zielone światła” czy Toma Feltona w “Po drugiej stronie różdżki”. Michał Rusinek, przez wiele lat sekretarz Wisławy Szymborskiej, opowiada o tej wybitnej poetce w swoim “Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej”. David Gardner napisał biografię jednego z najbardziej znanych współcześnie amerykańskich aktorów zatytułowaną “ Tom Hanks. Enigma”. Nie tylko artyści są jednak podmiotami książek biograficznych. Jedna z najbardziej głośnych swego czasu pozycji dotyczy współtwórcy sukcesu firmy Apple - to “Steve Jobs” Waltera Andersona. Znaną autobiografię napisała także Michelle Obama - jej “ Becoming. Moja historia” to pełne szczerości i humoru wspomnienia byłej Pierwszej Damy Stanów Zjednoczonych. O swoich przodkach pisała z kolei znana dziennikarka Oriana Fallaci. “Kapelusz cały w czereśniach” to epicka historia jej własnych przodków, pełna miłości, zdrady, namiętności i niespokojnego ducha, artystów, chłopów, buntowników, bohaterów i tchórzy, a przy tym literacki hołd dziennikarki dla jej rodzinnych Włoch i Florencji. Te i wiele innych tytułów biograficznych odsłaniających życie znanych i mniej znanych osób z Polski i świata, czeka na Was na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).