Oscary 2025: Nominowane filmy i książki, bez których by nie powstały

Po raz kolejny możemy powitać w naszej przestrzeni Sylwię Feliszek – bookstagramerkę oraz twórczynię internetową, znaną z zamiłowania do filmów, książek i komiksów. Sylwia od lat przygląda się różnym trendom, recenzuje interesujące pozycje, a co najważniejsza, poleca te, obok których nie można przejść obojętnie. Tym razem na tapet weźmie listę nominacji do 97. Oscarów. Jesteście ciekawi książek (i nie tylko), na podstawie których powstały wyróżnione produkcje? Zapraszamy do lektury!

Oscary 2025

W końcu są! Po dwóch zmianach terminu ogłoszenia spowodowanych pożarami w Los Angeles, możemy cieszyć się pełną listą nominacji do 97. Oscarów.

Niektóre z nominowanych filmów nie powstałyby, gdyby nie osoby autorskie i ich książki, które stały się inspiracją dla twórców, producentów, scenarzystów i reżyserów. Dziś przyjrzymy się bliżej nie tylko pozycjom, które są podstawą filmów nominowanych w tym roku do Oscara za najlepszy scenariusz adaptowany, ale także innym, które są adaptacją, ale nie pojawiły się w tej kategorii.

Filmy nominowane za NAJLEPSZY SCENARIUSZ ADAPTOWANY

„Kompletnie nieznany” na podstawie „Dylan Goes Electric!: Newport, Seeger, Dylan, and the Night That Split the Sixties” Elijaha Walda

Elijah Wald to jeden z najwybitniejszych krytyków świata muzyki. W 2015 wydał książkę o Bobie Dylanie, by upamiętnić 50. rocznicę wystąpienia artysty na Newport Folk Festival (25 lipca 1965 rok). Jej tytuł bezpośrednio nawiązuje do wydarzenia, które zrewolucjonizowało muzykę XX wieku i moment, w którym Bob Dylan wyszedł na scenę w towarzystwie zespołu, grającego muzykę elektroniczną, i po raz pierwszy zaprezentował hit „Like a Rolling Stone”.

„Kompletnie nieznany” koncentruje się na tym definiującym i ucieleśniającym lata 60. przełomie, ukazując artystyczną ewolucję twórcy oraz wydarzenia z życia, które miały znaczący wpływ na jego rozwój w tym obszarze. Film czerpie wiele inspiracji z książki Walda, ale twórcy wprowadzili również elementy fikcyjne, rozwijające obraz Boba Dylana i rzeczywistość, w której tworzył.

Zagadkowy tytuł (ang. „A Complete Unknown”) ma podwójne znaczenie. Z jednej strony nawiązuje do słów przełomowej piosenki „Like a Rolling Stone”: „How does it feel? To be on your own, with no direction home, a complete unknown…” odnoszącej się do poczucia zagubienia, odizolowania, ale także wolności. Jednocześnie podkreśla zmienność stylu Boba Dylana na wielu obszarach jego życia, przez co artysta wymyka się jednoznacznym definicjom.

W roli głównej możemy zobaczyć nominowanego do Oscara Timothée Chalamet („Diuna”, „Tamte dni, tamte noce”) oraz towarzyszących mu Edwarda Northona („Podziemny krąg”, „Birdman”) i Elle Fanning („Wszystkie jasne miejsca”, „Czarownica”).

Na ten moment książka nie jest dostępna w Polsce, ale w tym roku wypada 60. rocznica pamiętnego występu Boba Dylana na Newport Folk Festival, więc być może jakieś wydawnictwo się nią zainteresuje.

Dostępność: kino

Gatunek: biografia muzyczna, dramat

„Konklawe” na podstawie powieści Roberta Harrisa

Robert Harris, znany głównie z powieści historycznych i thrillerów politycznych, jest jednym z najbardziej uznanych brytyjskich pisarzy, dziennikarzy i scenarzystów,. Dorobił się już kilku ekranizacji swoich książek, jak choćby „Autor widmo” czy „Oficer i szpieg” w reżyserii Romana Polańskiego, które zostały wyróżnione nagrodami Biennale i Cezarami. Tym razem za adaptację jego powieści zabrał się Edward Berger – znany m.in z produkcji „Na Zachodzie bez zmian” (nagrodzonej podczas 95. ceremonii wręczenia Oscarów nagrodą w trzech kategoriach), w którym świetnie oddał surowy klimat czasów I wojny światowej.

„Konklawe” opowiada o zamieszaniu, jakie wprowadza nagła śmierć znienawidzonego przez Kurię papieża, w grono kardynałów. Jednemu z nich, Lomeliemu (w filmie jako Lawrence), który niedawno przeszedł kryzys wiary, przypada przywództwo w przeprowadzeniu konklawe. Podczas wyborów na jaw wychodzą niepokojące tajemnice, a wśród zamkniętych w Kaplicy Sykstyńskiej elektorów narasta coraz większe napięcie.

W roli głównej możemy zobaczyć nominowanego do Oscara Ralpha Fiennesa („Harry Potter i Czara Ognia”, „Grand Budapest Hotel”).

Nominowany także w kategorii: Najlepszy film, Najlepszy aktor pierwszoplanowy (Ralph Fiennes), Najlepsza aktorka drugoplanowa (Isabella Rossellini), Najlepsza muzyka, Najlepsza scenografia, Najlepsze kostiumy, Najlepszy montaż

Gatunek: thriller

Dostępność: kino

„Emilia Pérez” inspirowana powieścią „Écoute” Borisa Razona

„Écoute” jest powieścią autobiograficzną o doświadczeniu śmierci klinicznej i „powrocie do życia”, wydaną w 2011 roku. Opiera się na przeżyciach Borisa Razona, który w młodym wieku nagle zachorował, doświadczył paraliżu i zapadł w śpiączkę. Nie brzmi jak fabuła filmu „Emilia Pérez”, prawda?

To dlatego, że reżyser Jacques Audiard zainspirował się jedynie jednym z pomniejszych wątków powieści. Przeczytał on „Écoute” sześć lat przed premierą filmu i zainteresował się postacią transpłciowej meksykańskiej handlarki narkotyków, która pojawia się w połowie książki. Nie była ona rozwinięta pod względem charakterologicznym, więc Audiard sam postanowił eksplorować jej historię, tworząc unikalną fabułę różniącą się od materiału źródłowego.

W filmie możemy zobaczyć nominowane do Oscara Karlę Sofíę Gascón i Zoe Saldañę („Strażnicy Galaktyki”, „Avatar”).

Najbardziej uznana przez tegoroczne nominacje „Emilia Pérez” została zainspirowana przez książkę, która niestety nie została jeszcze wydana na polskim rynku.

Nominowany także w kategorii: Najlepszy film, Najlepsza aktorka pierwszoplanowa (Karla Sofía Gascón), Najlepsza aktorka drugoplanowa (Zoe Saldaña), Najlepszy reżyser, Najlepsza muzyka, Najlepsze zdjęcia, Najlepszy montaż, Najlepszy dźwięk, Najlepsza piosenka (El Mal i Mi Camino), Najlepsza charakteryzacja i fryzury, Najlepszy film międzynarodowy

Gatunek: dramat, musical, thriller

Dostępność: kino (od 28 lutego)

„Nickel Boys” na podstawie „Miedziaków” Colsona Whiteheada

Colson Whitehead jest amerykańskim pisarzem, uznawanym za jednego z najważniejszych współczesnych autorów, łączącym w swojej twórczości literaturę piękną oraz komentarz społeczny i kontekst historyczny. Nie boi się robić wnikliwych analiz podsumowujących kondycję ludzkości w kontekście przeszłości i współczesności oraz poruszać problematykę rasizmu w Stanach Zjednoczonych. Za swoje „Miedziaki”, będące materiałem źródłowym do filmu „Nickel Boys”, zdobył drugą w swojej karierze nagrodę Pulitzera.

Książka została zainspirowana prawdziwymi wydarzeniami i tak, jak ekranizacja opowiada historię dwóch wychowanków florydzkiego zakładu poprawczego. Czarnoskórych chłopaków, Elwooda i Turnera, łączy wielka przyjaźń, która pozwala im przetrwać najcięższe chwile w placówce, gdy jej mroczne tajemnice zaczynają wychodzić na jaw.

W rolach głównych możemy zobaczyć Ethana Herisse’a („Jak nas widzą”) i Brandona Wilsona („Droga powrotna”).

Nominowany także w kategorii: Najlepszy film

Gatunek: dramat

Dostępność: niedostępny w Polsce z legalnych źródeł

„Sing Sing” na podstawie historii Clarence’a „Divine Eye” Maclina i Johna „Divine G” Whitfielda

Nie wszystkie filmy z nominacją do Oscara za najlepszy scenariusz adaptowany są stworzone na podstawie powieści. Niektóre pisze samo życie, a człowiek tylko je uporządkowuje i nieco koloryzuje całość. Tak właśnie było w przypadku „Sing Sing”.

Scenariusz powstał na podstawie historii Clarence’a Maclina i Johna „Divine’a G” Whitfielda, grającego również główną rolę. Zostali oni zainspirowani programem „Rehabilitation Through the Arts” (ang. „Resocjalizacja poprzez sztukę”), w ramach którego osadzeni w więzieniu o zaostrzonym rygorze Sing Sing, mogli uczestniczyć w zajęciach teatralnych.

Także w samej produkcji pojawili się zarówno profesjonalni aktorzy, jak i byli więźniowie, którzy podczas odbywania kary brali udział w programie.

Nominowany także w kategorii: Najlepszy aktor pierwszoplanowy (Colman Domingo), Najlepsza piosenka (Like a Bird)

Gatunek: dramat

Dostępność: niedostępny w Polsce z legalnych źródeł

Filmy nominowane w INNYCH KATEGORIACH

„Wicked” na podstawie „Wicked: Życie i czasy Złej Czarownicy z Zachodu” Gregory’ego Maguire’a

Prawdą jest, że film „Wicked” powstał bezpośrednio na podstawie brodwayowskiego musicalu „Wicked: The Untold Story of the Witches of Oz”, debiutującego w 2003 roku. Jednak do teatru zawitał on właśnie dzięki powieści „Wicked: Życie i czasy Złej Czarownicy z Zachodu” Gregory’ego Maguire’a z 1995 roku. Książka nadawała zupełnie nowego kontekstu klasycznemu „Czarnoksiężnikowi z Krainy Oz” L. Franka Bauma, który jest uznawany za fundament amerykańskiej i światowej literatury fantasy.

Niezależnie od formy, zarówno książka, musical teatralny, jak i filmowy, opowiadają tę samą historię, ukazującą Elphabę (Złą Czarownicę z Zachodu) i Glindę (Dobrą Czarownicę z Północy) w innym kontekście – jeszcze zanim w Krainie Oz pojawiła się Dorotka.

W głównych rolach możemy zobaczyć nominowane do Oscara za te role Cynthię Erivo („Luther: Zmrok”, „Outsider”) oraz Arianę Grande („Nie patrz w górę”).

Nominowany w kategorii: Najlepszy film, Najlepsza aktorka pierwszoplanowa (Cynthia Erivo), Najlepsza aktorka drugoplanowa (Ariana Grande), Najlepsza muzyka, Najlepsza scenografia, Najlepsze kostiumy, Najlepszy montaż, Najlepszy dźwięk, Najlepsze efekty specjalne, Najlepsza charakteryzacja i fryzury

Gatunek: fantasy, musical, przygodowy

Dostępność: kino

„Diuna: Część druga” na podstawie powieści Franka Herberta

Klasyka polskiej i światowej literatury science fiction. Epicka, zapierająca dech w piersiach i stanowiąca kamień milowy w swoim gatunku powieść „Diuna” Franka Herberta zyskała uznanie poza granicami Polski już dawno temu, zdobywając m.in. nagrodę Hugo oraz Nebula. W 2021 roku w końcu doczekała się godnej i równie rozbudowanej, co sama powieść, ekranizacji.

„Diuna: Część druga” skupia się na drugiej połowie pierwszej książki z serii i jest bezpośrednią kontynuacją pierwszej części filmu. Reżyser Denis Villeneuve zapewnia, że druga część jest jeszcze bardziej intensywna niż pierwsza, dzięki wypełnieniu jej większą liczbą bitew i akcji.

W rolach głównych ponownie możemy zobaczyć Timothée Chalamet („Tamte dni, tamte noce”, „Wonka”) i Zendayę („Euforia”, „Król rozrywki”), do których dołączają m.in. Florence Pugh („Małe kobietki”, „Oppenheimer”) i Austin Butler („Elvis”, „Pewnego razu… w Hollywood”).

Nominowany w kategorii: Najlepszy film, Najlepsze zdjęcia, Najlepsza scenografia, Najlepszy dźwięk, Najlepsze efekty specjalne

Gatunek: sci-fi

Dostępność: Max

„Nosferatu” na podstawie „Drakuli” Brama Stokera

W 1897 roku, dzięki Bramowi Stokerowi, ludzkość zyskała nowe monstrum, którego mogła się bać po zapadnięciu zmroku. Tworząc „Drakulę”, irlandzki pisarz inspirował się reputacją Vlada Palownika oraz klasycznym gotykiem i literaturą z tego gatunku – w szczególności „Frankensteinem” Mary Shelley oraz „Carmillą” Sheridana Le Fanu.

Mimo swojej oryginalności i rozsiewaniu grozy, dzieło Stokera zyskało największą popularność dopiero po jego śmierci. W 1922 roku – 10 lat po śmierci pisarza – F.W. Murnau postanowił zekranizować „Drakulę”. Jednak nie uzyskał on praw do książki od Florence Balcombe – wdowy po Bramie Stokerze – o które zaczął starać się już po nakręceniu filmu. Nie zrezygnował on z projektu, zmienił jedynie imiona postaci i niektóre elementy fabuły, np. hrabia Drakula stał się hrabią Orlokiem, a miejsce akcji przeniesiono do Niemiec.

Po premierze filmu Florence Balcombe pozwała studio i wygrała proces. Sąd nakazał zniszczenie wszystkich kopii „Nosferatu”, jednak kilka z nich się uchowało, co pozwoliło, by stał się on klasykiem kina niemego i jednym z najważniejszych dzieł w historii horroru, a dzięki głośnemu procesowi film zyskał dodatkową sławę.

I tak właśnie dochodzimy do momentu, w którym w 2025 roku będziemy mogli cieszyć się 30-którąś adaptacją „Drakuli”. Tym razem w reżyserii Roberta Eggersa, znanego z fenomenalnej „Czarownicy” i „Lighthouse”.

W rolach głównych zobaczymy Billa Skarsgårda, który świetnie radzi sobie z odgrywaniem mrożących krew w żyłach charakterów; Nicholasa Houlta, którego będzie to drugi w ostatnim czasie film w wampirycznych klimatach (przykładem jest „Renfield”, gdzie grał tytułową rolę sługi potężnego wampira) i Lily-Rose Depp („Idol”, „Król”).

Nominowany w kategorii: Najlepsze zdjęcia, Najlepsza scenografia, Najlepsze kostiumy, Najlepsza charakteryzacja i fryzury

Gatunek: horror

Dostępność: kino (od 21 lutego)

„Dziki robot” na podstawie książki Petera Browna

Peter Brown jest uznanym amerykańskim pisarzem i ilustratorem. Jego powieści z gatunku literatury dziecięcej wyróżniają się piękną narracją, wrażliwością, wyjątkowym przesłaniem oraz grafikami, których jest autorem. Jego „Dziki robot” został opublikowany w 2016 roku i opowiada o przygodach robota Roza, który w wyniku zbiegu okoliczności trafia na niezamieszkaną przez ludzi wyspę.

Film na podstawie książki został zanimowany komputerowo, ale estetyką przypomina akwarelę. Styl był inspirowany klasycznymi filmami Disneya, Hayao Miyazakiego (Studio Ghibli) oraz oryginalnymi ilustracjami Petera Browna. Reżyserem filmu jest Chris Sanders, który pracował przy takich tytułach, jak „Lilo i Stich” czy „Jak wytresować smoka”. Jeżeli chodzi o fabułę, jest ona wiernym oddaniem książki.

W oryginalnej wersji językowej głosu bohaterom użyczyli m.in. Lupita Nyong’o („Czarna pantera”, „Ciche miejsce: Dzień pierwszy”), Pedro Pascal („Gra o tron”, „Gladiator II”) i Kit Connor („Heartstopper”, „Rocketman”).

W 2018 roku powstała literacka kontynuacja – „Dziki robot powraca” – która rozwija wątki z pierwszej części. DreamWorks już potwierdziło, że trwają prace nad kolejną częścią filmu, co jest na pewno dobrą decyzją, biorąc pod uwagę box office „Dzikiego robota” i zdobyte przez niego nagrody.

Nominowany w kategorii: Najlepszy długometrażowy film animowany, Najlepsza muzyka, Najlepszy dźwięk

Gatunek: animacja, przygodowy

Dostępność: TV Smart (wypożyczenie), Prime Video (wypożyczenie), Apple TV (wypożyczenie), Canal+ (wypożyczenie)

„I’m Still Here” na podstawie „Ainda estou aqui” Marcelo Rubensa Paiva’i

„Ainda estou aqui” to biografia Eunice Paiva’i, matki autora, która była wyjątkową i silną kobietą. Poślubiła kongresmena Rubensa Paivę i jako matka piątki dzieci – w tym właśnie Marcelo Rubensa Paiva’i – postanowiła walczyć o sprawiedliwość po jego morderstwie politycznym. Została prawnikiem i obrońcą praw rdzennej ludności.

Film „I’m Still Here” jest oparty bezpośrednio na wspomnieniach Marcelo Rubensa Paiva’i i faktycznych wydarzeniach, które miały miejsce na początku lat 70. w Rio de Janeiro. Wówczas polityka brazylijskiego rządu była bardzo burzliwa, a władza dyktatorska starała się umocnić swoją pozycję stosując terror, areszty i zastraszanie wobec obywateli. Reżyserem filmu jest uznany na świecie Brazylijczyk Walter Salles, wyróżniony m.in. dwiema nagrodami BAFTA oraz na Festiwalu Filmowym w Cannes.

Do tej pory książka „Ainda estou aqui” nie doczekała się premiery na rynku polskim.

Nominowany w kategorii: Najlepszy film, Najlepsza aktorka pierwszoplanowa (Fernanda Torres), Najlepszy film międzynarodowy

Gatunek: biografia, dramat

Dostępność: niedostępny w Polsce z legalnych źródeł

„Batalion 6888” na podstawie artykułu „Fighting a Two-Front War” Kevina M. Hymela

Kevin M. Hymel jest m.in. historykiem specjalizującym się w armii USA, felietonistą oraz oprowadzającym wycieczki po polach, na których bitwy stoczył oficer George S. Patton. W 2019 roku na łamach „WWII History Magazine” został opublikowany jego sławny artykuł „Fighting a Two-Front War” (ang. „Walka na dwa fronty”), który zainspirował producentkę Carlotę Espinosę do skontaktowania się z reżyserem Tylerem Perry i stworzenia filmu „Batalion 6888”.

Batalion 6888 był Centralnym Batalionem Pocztowym, który jako pierwsza i jedyna jednostka armii stacjonująca w Europie podczas II wojny światowej, werbowała tylko czarne kobiety. Zmagając się z segregacją rasową i seksizmem, 855 kobiet miało za zadanie posortować, skatalogować i przygotować do dostarczenia ponad 17 milionów zaległych przesyłek pocztowych do amerykańskich żołnierzy, walczących za granicami kraju oraz ich bliskich w USA.

To już kolejny film Tylera Perry’ego, który opowiada o historii czarnych i czarnej społeczności na przestrzeni lat. Jako aktor wystąpił także w „Zaginionej dziewczynie”.

W głównych rolach możemy zobaczyć Kerry Washington („Django”), Ebony Obsidian („Gdyby ulica Beale umiała mówić”) i Milaunę Jackson („Sposób na morderstwo”).

Nominowany w kategorii: Najlepsza piosenka (The Journey)

Gatunek: dramat wojenny

Dostępność: Netflix

„Królestwo Planety Małp” na podstawie książki „Planeta małp” Pierre’a Boulle’a

Powieść „Planeta Małp” Pierre’a Boulle’a została opublikowana w 1963 roku i jako satyryczny komentarz do ludzkiej natury i ewolucji, stała się klasykiem gatunku science fiction. Na jej podstawie już w 1968 roku powstał pierwszy film o tym samym tytule i do XXI wieku stworzono ich kilka, ale największą sławę zdobyła ekranizacja Tima Burtona z 2001 roku. Dopiero 10 lat później zdecydowano się sięgnąć kolejny raz po ten materiał źródłowy i stworzyć „Genezę planety małp”, która zapoczątkowała nową serię, której najnowszą częścią jest „Królestwo Planety Małp”.

Nie jest ona wierną ekranizacją książki Pierre’a Boulle’a, ale czerpie z idei i mechanizmów stworzonego przez niego świata. Film opowiada o dalszym rozwoju społeczności inteligentnych małp w świecie, w którym ludzie stracili dominację. Reżyserem został Wes Ball („Więzień labiryntu”). 

W rolach głównych możemy zobaczyć Owena Teague’a („To”, „Gad”) i Freyę Allan („Wiedźmin”, „Wojna światów”).

Nominowany w kategorii: Najlepsze efekty specjalne

Gatunek: akcja, sci-fi

Dostępność: Disney+

„Magic Candies” na podstawie książki Heeny Baek

Heeny Baek to południowokoreańska pisarka i ilustratorka, która w swoich pracach graficznych tworzy elementy rękodzielnicze (np. autorskie figurki) oraz wykorzystuje techniki cyfrowe, co nadaje im niepowtarzalny charakter. Jej książka „Magic Candies” opowiada historię Dong-Dong’a, który po zjedzeniu magicznych cukierków zaczyna rozmawiać z przedmiotami, poznawać ich myśli i uczucia. Chłopiec wyrusza w piękną podróż, poszerzającą jego spojrzenie na świat i rozwijającą empatię.

Krótkometrażowy film wiernie oddaje ducha i przesłanie książki oraz wzbogaca je o dodatkowe elementy, rozwijające świat głównego bohatera. Styl został zainspirowany autorskimi ilustracjami Heeny Baek, a do jego oddania użyto techniki 3D CGI, nadając mu jednocześnie nowoczesności i komfortowego uroku.

Niestety, książka nie doczekała się jeszcze premiery na rynku polskim, co tylko podkreśla to, jak wiele cudownych historii z literatury dziecięcej mamy jeszcze do odkrycia.

Nominowany w kategorii: Najlepszy krótkometrażowy film animowany

Gatunek: animacja, krótkometrażowy

Dostępność: niedostępny w Polsce z legalnych źródeł

Gala wręczenia 97. Oscarów odbędzie się już 3 marca, więc warto spieszyć się z nadrabianiem książek i nominowanych filmów na ich podstawie 😊

O autorce artykułu

Twórczyni Instagrama @lifebyfelicja, gdzie dzieli się przemyśleniami na temat książek i swoim codziennym życiem.

Wraz ze swoim partnerem tworzy Instagram @watchersi.tv, skupiający się na kinematografii i filmowo-serialowych poleceniach.

Wielbicielka romansów, romantasy, literatury gotyckiej oraz horrorów, dramatów i dokumentów true crime. Kocha jesień, wampiry, audiobooki i kreskówki.