Najlepsze polskie reportaże 2021 roku wg Czytamy reportaże

Najlepsze polskie reportaże 2021 roku wg grupy Czytamy reportaże

Podobnie, jak w ubiegłym roku, głosowanie na najlepsze polskie reportaże 2021 roku, odbyło się w facebookowiej grupie Czytamy reportaże. Swoje propozycje i głosy można było oddawać w ankiecie od 17 listopada do końca grudnia.

Ranking polskich reportaży 2021

1. Magdalena Grzebałkowska – Wojenka, Wydawnictwo Agora

Na pierwszym w głosowaniu członków grupy Czytamy reportaże znalazła się książka Magdaleny Grzebałkowskiej pt. „Wojenka”. To zbiór opowieści o wojnie widzianej oczami dzieci. Są tu historie: Arthura, który w wieku trzech lat trafił do domu dziecka, gdzie został wychowywany na idealnego nazistę, Lili, która w łagrze nauczyła się kochać Stalina, małego Minoru, Amerykanina japońskiego pochodzenia, który poznał życie za drutami, choć żył w kraju wolności. By zebrać opowieści do swojej najnowszej książki, Grzebałkowska odwiedziła m.in. Hiszpanię, Niemcy, Stany Zjednoczone, Kazachstan i dalekie krańce Gułagu. „Wojenka” jest wyjątkowym świadectwem tego, jak fatalnie wojna, poczucie zagrożenia czy propaganda oddziaływują na dzieci i ich późniejsze, dorosłe życie.

2. Jakub Korus – Surogatki. Historie kobiet, które rodzą „po cichu”, Wydawnictwo Znak

Na drugim miejscu głosowania znalazł się reportaż Jakuba Korusa o surogatkach – kobietach, które decydują się urodzić nie swoje dzieci. Niektóre robią to z pobudek serca, inne traktują, jak pracę. W większości krajów nie istnieją żadne regulacje dotyczące korzystania z usług surogatek. Co więcej, w wielu krajach takie praktyki są nielegalne. „Surogatki” to efekt dziennikarskiego śledztwa Korusa, który w trakcie pracy nad książką dotarł do surogatek i rodzin adopcyjnych, a także rozmawiał z pośrednikami europejskiego podziemia surogacyjnego. Jego celem było przełamanie tabu i zrozumienie, dlaczego korzystanie z usług surogatek może być dla wielu milionów ludzi ostatnią deską ratunku.

Jednym z punktów wyjścia do napisania tej książki była międzynarodowa afera – w maju 2020 roku cały świat obiegło zdjęcie sali szpitalnej z ponad stoma noworodkami czekającymi na swoich rodziców. Dzieci, urodzone przez surogatki, zostały na kilka miesięcy uwięzione na terenie Ukrainy z powodu lockdownu. Rząd oraz władze kliniki bezradnie rozkładały ręce. Tragedia wywołała burzę i stała się pretekstem do ogólnoświatowej dyskusji na temat surogacji. Reportaż polecają m.in. Magdalena Grzebałkowska i Janusz Schwentner.

3. Marek Szymaniak – Zapaść, Wydawnictwo Czarne

„Zapaść” to drugi, po książce „Urobieni”, reportaż Marka Szymaniaka, który ukazał się nakładem Wydawnictwa Czarne. Tym razem reportażysta przygląda się miastom, którym grozi tytułowa zapaść. Według danych PAN, ciężki los czeka niemal połowę z dwustu pięćdziesięciu pięciu średnich polskich miast. Powodów ekonomiczno-społecznej zapaści jest wiele – bezrobocie, likwidacja miejsc pracy i brak inwestycji, złe zarządzanie, starzejące się społeczeństwo, rosnące ceny mieszkań. Można tak wymieniać be końca. Szymaniak stara się znaleźć odpowiedź na to, czemu w jednych miastach udaje się utrzymać rozwój, a w drugich nie. Autor „Zapaści” rozmawia z przedsiębiorcami, samorządowcami, pracownikami (zarówno zatrudnionymi, jak i zwolnionymi) i aktywistami społecznymi.

4. Rafał Hetman – Izbica, Izbica, Wydawnictwo Czarne

Tuż za podium znalazła się książka znanego z Instagrama Rafała Hetmana. Autor opowiada historię Holokaustu przez pryzmat małego miasteczka – tytułowej Izbicy. Po podlubelskim żydowskim miasteczku pozostał tylko zryty przez poszukiwaczy złota cmentarz, zmieniona w szalet synagoga, splądrowane domy. Według archiwów, Zagładę przetrwało dwadzieścioro troje ocalałych. Spośród nich nikt nie zdecydował się pozostać w Izbicy. Ze wspomnień rozmówców, pamiątek, dokumentów i fotografii Hetman przedstawia upadek społeczności oraz odkrywa historię przez lata przemilczaną. Przykładzie mikro-świata Izbicy staje się tutaj uniwersalną opowieścią o wojennych losach żydowskich miasteczek boleśnie naznaczonych okupacją i powojennym działaniem Polaków.

5. Jacek Hołub – Beze mnie jesteś nikim, Wydawnictwo Czarne

Na piątym miejscu w głosowaniu znalazła się nowa książka Jacka Hołuba pt. „Beze mnie jesteś nikim”. Po książkach o rodzicach niepełnosprawnych dzieci („Żeby umarło przede mną”) i dzieciach z autyzmem, ADHD i zespołem Aspergera („Niegrzeczne”), Hołub skupia się na kolejnym trudnym, bolesnym i kontrowersyjnym temacie. Tym razem poświęca swoją książkę przemocy domowej. Autor przedstawia nie tylko ofiary, ale również katów, którzy znęcają się nad swoimi najbliższymi. Skala przemocy domowej zaskoczyła nie tylko reportera, ale również bohaterów książki. „Beze mnie jesteś nikim” to wyjątkowo aktualny tekst, bowiem w dobie lockdownów, pandemii, izolacji i pracy z domu, poziom przemocy i odnotowanych przez policję przypadków nadużywania siły fizycznej i psychicznej diametralnie wzrósł.

6. Dionsios Sturis – Zachód słońca na Santorini, Wydawnictwo Poznańskie

Szóstym najciekawszym reportażem roku 2021 według członków grupy uznany został „Zachód słońca na Santorini” Dionisiosa Sturisa. To opowieść o współczesnej Grecji oczami syna Polki i Greka. Choć książka stanowi osobną całość, można ją traktować, jak kontynuację poprzedniej, bestsellerowej opowieści o Grecji Sturisa pt. „Gorzkie pomarańcze”. Autor opowiada intymną, bolesną, a zarazem uniwersalną historię o dojrzewaniu i konstruowaniu własnej tożsamości, i o tym, co znaczy być Grekiem, być Polakiem, lub w ogóle – mieć pochodzenie.

7. Ewa Winnicka – Greenpoint. Kroniki Małej Polski, Wydawnictwo Czarne

Kolejną książką wyróżnioną w plebiscycie jest najnowszy reportaż Ewy Winnickiej. Tym razem autorka podejmuje temat Greenpointu – polskiego akcentu na mapie współczesnych Stanów Zjednoczonych. Nowojorski Greenpoint od ponad stu pięćdziesięciu lat stanowi przedsionek ziemi obiecanej. To tu przybywali i nadal przybywają Polacy w poszukiwaniu lepszego życia. Budują tu swoje kościoły, zakładają sklepy, otwierają kluby. Niektórzy z nich dorobili się wielkich fortun, inni wylądowali na bruku. Autorka opowiada o historii „Polish neighborhood”, poczynając od XVII wieku, poprzez kolejne punkty zwrotne, fale imigrantów, rewolucje i przełomy.

8. Karolina Sulej – Historie osobiste. O ludziach i rzeczach w czasie wojny, Wydawnictwo Czerwone i Czarne

W ubiegłym roku książka Karoliny Sulej pt. „Rzeczy osobiste. Opowieść o ubraniach w obozach koncentracyjnych i zagłady“ została wyróżniona trzecim miejscem w głosowaniu czytelników. W tym roku kolejna książka autorka poświęcona ludziom i rzeczom doświadczonym przez wojnę i Zagładę znalazła się w pierwszej dziesiątce. Karolina Sulej, jak sama przyznała, podczas pracy nad „Rzeczami osobistymi” usłyszała wiele opowieści, które nie zmieściły się w jednej książce. Choć „Historie osobiste” można czytać jako osobny reportaż, to jest to pewnego rodzaju kontynuacja poprzedniej książki autorki.

Na „Historie osobiste” składa się jedenaście wywiadów z bohaterami i bohaterkami, którzy przeżyli okupację – getta, obozy –Auschwitz-Birkenau, Ravensbrück, Majdanek, Stutthof, Bergen-Belsen. W każdej z opowieści przewija się aspekt dbania o wygląd, jako ważny czynnik zachowania godności w sytuacjach granicznych.

9. Marta Wroniszewska – Tu jest teraz twój dom. Adopcja w Polsce, Wydawnictwo Czarne

Na dziewiątym miejscu znalazł się kolejny zaangażowany reportaż wydany przez Wydawnictwo Czarne. Marta Wroniszewska pisze o dzieciach, które na co dzień mieszkają w domach dziecka lub są wychowywane przez rodziny zastępcze. Takich dzieci jest przeszło siedemdziesiąt tysięcy. Większość z nich nie ma szans na znalezienie prawdziwego, pełnego miłości domu. Problemów jest wiele – albo są za duże, mają problemy zdrowotne, albo ich biologiczni rodzice nie zostali pozbawieni praw rodzicielskich. Trzeba również pamiętać, że nie każda adopcja kończy się szczęśliwie.

Marta Wroniszewska rozmawia z adoptowanymi dziećmi, rodzinami zastępczymi, psychologami, wychowawcami domów dziecka. Rozmówcy dzielą się nią wieloma wstrząsającymi opowieściami – o udanych i nieudanych adopcjach, o problemach z jakimi się zmagają, przeszkodach prawnych oraz wyzwaniach, jakim muszą stawić czoła. Autorka przybliża czytelnikom również przebieg procesu adopcyjnego.

10. Tomasz Słomczyński – Kaszëbë, Wydawnictwo Czarne

Pierwszą dziesiątkę zamyka reportaż wydany w kultowej serii Sulina Wydawnictwa Czarne. Tytułowe Kaszuby, podobnie jak Śląsk, na tle pozornie monolitycznej tożsamościowo Polski, jest regionem wyjątkowym. To miejsce rozerwane między Wschodem a Zachodem, przez lata uznawane przez Polaków za zbyt niemieckie, a przez Niemców za zbyt polskie. Kaszubi szczycą się swoją kulturą, własnym językiem i zanurzonej w historii odrębności.

Tomasz Słomczyński wybrał się na Kaszuby, nie tylko po to, by napisać reportaż o jednym z najciekawszych kulturowo terenów Polski. Autor reportażu zakochał się w tym regionie, Kaszuby stały się jego domem oraz wyzwaniem. Słomczyński zaczął uczyć się kaszubskiego, opisywać lokalne historie, tradycje i zwyczaje. Jego reportażowi przyświeca powtarzane od pokoleń hasło: „Nie ma Kaszëb bez Polonii, a bez Kaszëb Polśczi”. Z jednej strony brzmiące niczym pochwała jedności, z drugiej zaś podkreślające odrębność Kaszubów.

Najlepsze reportaże 2021 roku – pozostałe miejsca:

Joanna Ostrowska – Oni, Krytyka Polityczna

Piotr Smolar – Zły Żyd, Wydawnictwo Znak

Thomas Orchowski – Wyspa Trzech Ojczyzn, Wydawnictwo Czarne

Katarzyna Tubylewicz – Samotny jak Szwed? O ludziach Północy, którzy lubią bywać sami, Wielka Litera

Piotr Kępiński – Szczury z Via Veneto, Wydawnictwo Czarne

Andrzej Brzeziecki, Małgrorzata Nocuń – Łukaszenka. Niedoszły car Rosji, Wydawnictwo Czarne

Szukasz ciekawych reportaży? Koniecznie sprawdź zebrane przez nas najlepsze książki o Czarnobylu, które warto przeczytać!