Literatura japońska – od jakich książek warto zacząć
Literatura japońska w ostatnim czasie święci triumfy na polskim rynku wydawniczym i dlatego postanowiliśmy przyjrzeć się tym tekstom i wybrać piętnaście, które według nas będą świetnym miejscem do rozpoczęcia swojej przygody z tym kręgiem kulturowym. Na początku postawiliśmy na kilka tekstów z tzw. „kanonu” bądź „klasyki” literatury japońskiej, a następnie wybraliśmy dziesięć współczesnych książek tworzonych przez japońskie pisarki i pisarzy.
Spis treści:
Literatura japońska – jakie książki na początek?
Historia literatury japońskiej jest skomplikowana i często była podyktowana wpływami z innych narodów. Do końca okresu Edo w tworzonych tekstach można było odczuć wpływ Chin na twórczynie i twórców, a także da się we wczesnej literaturze japońskiej odnaleźć wpływy kultury indyjskiej oraz buddyzmu. Tworzenie tekstów literackich w Japonii da się podzielić na epoki, które odpowiadają ośrodkom kulturowym i politycznym (np. okres Nara i Heian czy okres Edo), ale można również przyjąć podział uwzględniający rolę klas społecznych. W takim podziale pojawiają się: literatura dworska i arystokratyczna (do XII w.), literatura samurajska (do XVI w.), literatura mieszczańska (do ok. 1868 r.) oraz literatura ogólnonarodową (od końca XIX w. aż do dziś). W naszym zestawieniu chcielibyśmy bardziej przyjrzeć się temu ostatniemu okresowi tworzenia tekstów przez japońskie pisarki i pisarzy.
Według nas, prawdziwie zainspirowany czytelnik sięga po literaturę nie tylko rodzimą bądź europejsko- lub amerykocentryczną, ale chce poznawać także teksty literackie z całego świata. W związku z tym, że literatura japońska w ostatnim czasie święci triumfy na polskim rynku wydawniczym, postanowiliśmy przyjrzeć się tym tekstom i wybrać piętnaście, które według nas będą świetnym miejscem do rozpoczęcia swojej przygody z tym kręgiem kulturowym. Na początku postawiliśmy na kilka tekstów z tzw. „kanonu” bądź „klasyki” literatury japońskiej, a następnie wybraliśmy dziesięć współczesnych książek tworzonych przez japońskie pisarki i pisarzy.
Klasyka literatury japońskiej
Na początek wybraliśmy kilka książek z tzw. „kanonu” bądź „klasyki” literatury japońskiej. Są to autorzy, którzy w bardzo mocnym stopniu ukształtowali głównie w połowie XX wieku scenę literacką Kraju Kwitnącej Wiśni. Bez tych pisarzy literatura nie byłaby taka sama. Wybraliśmy kilka książek twórców, którzy często są bardziej znani z innych tekstów, jednak to właśnie te historie polecalibyśmy wszystkim zainteresowanym „klasyką” japońską. Wśród nazwisk pojawiają się tacy pisarze jak Sōseki, Dazai czy Abe, których możemy kojarzyć z innych książek, takich jak np. „Jestem kotem” czy „Zatracenie”, ale postanowiliśmy wybrać na początek książki, które będą przyjemniejsze, krótsze i łatwiejsze dla czytelnika stykającego się po raz pierwszy z literaturą japońską.
W lesie pod wiśniami w pełnym rozkwicie – Ango Sakaguchi, tłum. Karolina Bednarz, Wydawnictwo Tajfuny
Na początek postawiliśmy na zaproponowanie bardzo krótkiego, ale wciągającego i przejmującego opowiadania, tworzącego pod pseudonimem, Ango Sakaguchiego. Sakaguchi był członkiem grupy młodych japońskich literatów, którzy zyskali na znaczeniu w latach po klęsce Japonii w II wojnie światowej. Ango był związany z Buraihą (無頼派), znaną również jako „Szkoła Dekadentów” (Decadent School), do której należeli m. in. Osamu Dazai czy Sakunosuke Oda. Buraiha cechowała się „nieodpowiedzialnością” i swoistą niepoprawnością, a w swoich szeregach zrzeszała grupę rozpustnych pisarzy, którzy opisywali bezcelowość i kryzys tożsamości w Japonii po II wojnie światowej.
Sakaguchi przeszedł do historii japońskiej literatury, tworząc esej „Darakuron” (堕落論, „Dyskurs o dekadencji”) w którym badał rolę bushido podczas wojny. Całkowicie zaskoczył nim scenę literacką, a krytycy stwierdzili, że to właśnie dzięki „Darakuronowi” japońska młodzież poczuła możliwość odkupienia siebie i rozpoczęcia życia po wojnie. Argumentuje się jednak, że Sakaguchi postrzegał powojenną Japonię jako dekadencką, ale bardziej prawdomówną niż wojenna Japonia zbudowana na złudzeniach takich jak bushido. Co zabawniejsze, sama praca nie zawiera żadnych twierdzeń o znaczeniu dekadencji.
W Polsce jego opowiadanie „W lesie pod wiśniami w pełnym rozkwicie” zostało wydane w serii mini Wydawnictwa Tajfuny w świetnym tłumaczeniu Karoliny Bednarz. To niezwykle krótki tekst, w którym prawda zderza się z fikcją, a czytelnik nie jest przekonany, co jest prawdą w samej treści. To pełne grozy opowiadanie fantasy, które według nas zauroczy każdego czytelnika. Szczególnie polecamy je na początek swojej przygody z literaturą japońską z uwagi na to, że liczy dosłownie kilkadziesiąt stron. „W lesie pod wiśniami w pełnym rozkwicie” jest w stanie w łatwy sposób wprowadzić początkującego czytelnika w kulturę literatury japońskiej i mimo tego, że historia może wydawać się zaskakująco brutalna, według nas świetnie oddaje w pigułce to, czego można spodziewać się po innych książkach z tego zestawienia. Serdecznie polecamy również inne książki z serii mini tego wydawnictwa!
Zmierzch – Osamu Dazai, tłum. Karolina Bednarz, Wydawnictwo Tajfuny
Kolejną powieścią z „klasyki” japońskiej literatury jest krótka powieść Osamu Dazaia pt. „Zmierzch”. Nie jest to najłatwiejsza lektura, jednak na jej korzyść z pewnością przemawia ilość stron oraz świetne ukazanie mentalności japońskiej ludności po drugiej wojnie światowej. Dazai jest jednym z najbardziej znanych i najchętniej czytanych japońskich prozaików. Jest znany z pesymistycznych utworów, w których w dużej mierze porusza problemy inteligencji japońskiej oraz zubożałej arystokracji. Pisarz cierpiał na depresję, alkoholizm oraz był uzależniony od środków przeciwbólowych. Obracał się w kręgu artystycznej cyganerii i miał liczne związki z kobietami, w większości krótkotrwałe. W kilku przypadkach kończyły się one wspólnymi próbami samobójczymi. Podjęta 13 czerwca 1948 roku próba samobójcza, wspólnie z Tomie Yamazaki, zakończyła jego życie.
Osamu Dazai znany jest z wykorzystywania wątków autobiograficznych w swojej twórczości. Samo życie autora naznaczone było dramatycznymi osobistymi doświadczeniami. Tak samo jak wspominany powyżej Ango Sakaguchi był związany z Buraihą (無頼派). Pisarz uważany jest za jednego z najważniejszych przedstawicieli gatunku określanego shishōsetsu lub watakushi-shōsetsu (私小説), czyli „powieści o sobie”. Sama postać pisarza we współczesnej Japonii jest dalej żywa. Postacie z jego prozy bądź rozterki, o których pisał stanowią istotny punkt odniesienia dla części społeczeństwa. Bardzo często z jego twórczością utożsamia się młodzież wchodząca w dorosłość.
W swoim niezwykle znanym utworze, „Zmierzch”, Dazai ukazuje obraz powojennej Japonii. Tekst został opublikowany w 1947 roku. Składa się z symbolicznych retrospekcji, listów, dzienników i innych obrazów życia rodziny na tle przemian, które zachodziły w japońskim społeczeństwie po przegranej wojnie. Kazuko wraz z chorą matką przenoszą się z Tokio na wieś, gdzie oczekują na powrót walczącego na wojnie brata. Główna bohaterka „Zmierzchu” opiekuje się podupadającą na zdrowiu matką i uciekającym w alkohol i narkotyki bratem. Jej rodzina jest niezwykle problematyczna, a brat jest niespełnionym artystą, w którym można odczytać echa z życia samego Dazaia. Jednak to właśnie Kazuko ma czytelnikowi do opowiedzenia najciekawszą i najbardziej poruszającą historię.
Gąsienica – Ranpo Edogawa, tłum. Dariusz Latoś, Wydawnictwo Tajfuny
Trzecią propozycją na naszej liście książek dobrych na rozpoczęcie swojej przygody z „klasyką” literatury japońskiej jest zbiór opowiadań „Gąsienica” autorstwa piszącego pod pseudonimem Ranpo Edogawy. Edogawa znany jest w Japonii jako jeden z najważniejszych pisarzy, który przyczynił się do rozwoju literatury kryminalnej. Ranpo był ogromnym wielbicielem zachodnich pisarzy grozy, a największą miłością pałał do Edgara Allana Poego. To właśnie od jego nazwiska pisarz stworzył swój pseudonim. Inną ważną postacią dla prozaika z zachodniego świata literackiego był Artur Conan Doyle, którego próbował tłumaczyć na język japoński.
Ranpo zadebiutował w 1923 roku kryminałem Ni-sen dōka (jap. 二銭銅貨). Opublikował go w magazynie Shin-seinen, który do tej pory publikował historie wielu zachodnich twórców (m.in. Poego czy Conana Doyle’a). Był to pierwszy przypadek, gdy w magazynie pojawiła się fikcja kryminalna japońskiego autora. Ranpo nie był pierwszym pisarzem, który łączył elementy detektywistyczne, tajemnice i przestępczość w swoich historiach. Przed nim tworzyli tacy autorzy jak np. Ruikō Kuroiwa, Kido Okamoto, Jun’ichirō Tanizaki czy Haruo Satō, jednak Ranpo jest pisarzem, który rozpowszechnił ten gatunek w Japonii. Nowinką dla japońskiej sceny literackiej, którą wprowadzi Edogawa było skoncentrowanie się na logicznym procesie wnioskowania, który był zastosowany do rozwiązania zagadek, a jednocześnie była to historia związana z kulturą Kraju Kwitnącej Wiśni.
„Gąsienica” jest pierwszym polskojęzycznym zbiorem opowiadań Ranpo Edogawy. W książce czytelnik znajdzie siedem świetnie skonstruowanych i przemyślanych opowiadań, które łączą w sobie elementy grozy i kryminału. Ranpo rozpoczynał swoją przygodę z pisaniem od typowo detektywistycznych opowiadań w stylu Doyle’a czy Christie, ale z czasem jego historie bardziej cechowały się grozą à la Edgar Allan Poe. W zebranej przez redakcję Tajfunów książce wybrane zostały teksty, które najlepiej pokazują ewolucję stylu Ranpo. Czytelnik odnajdzie tutaj historie o ciemnych zakamarkach ludzkiej psychiki, ale również o zagadkach rozgrywających się w japońskim społeczeństwie.
Kobieta z wydm – Kōbō Abe, tłum. Mikołaj Melanowicz, Wydawnictwo Znak
Twórczość Kōbō Abe jest jedną z najciekawszych i najbardziej zaskakujących w historii literatury japońskiej. To właśnie jego książki uważa się za jedne z najbardziej innowacyjnych pisanych po 1945 roku. Kōbō Abe jest uważany za czołowego reprezentanta japońskiego modernizmu powojennego. W 1948 r. dołączył się do grupy literatów skupionych wokół czasopisma „Kindai Bungaku” oraz Yoru no Kai (Towarzystwo Nocy), którym kierował awangardowy krytyk Kiyoteru Hanada. W późniejszych latach wraz z poetą Hiroshim Sekine, reżyserem Hiroshim Teshigaharą i krytykiem Shin’ichim Segi założył Seiki no Kai (Towarzystwo Wieku). Dzięki Hanadzie, Abe w latach 50. zainteresował się surrealizmem, a to wpłynęło na jego późniejsze zainteresowanie fantastyką naukową. Powieść Dai yon kampyōki („Czwarta epoka”) uznawana jest za pierwszą japońską powieść science-fiction.
Kōbō Abe w swoich tekstach często nawiązywał do Franza Kafki, a w jego późniejszych powieściach można odnaleźć duży wpływ fali francuskiej nowej powieści. Twórczość Abe bardzo często porównuje się do teatru absurdu czy do iberoamerykańskiego realizmu magicznego – w jego tekstach krytycy doszukują się inspiracji, np. Gabrielem Garcíą Márquezem. A o czym jest „Kobieta z wydm”? Nauczyciel, z zawodu entomolog, wyrusza w tej książce na wyprawę badawczą na wydmy. Jeszcze nie wie, że nigdy z niej nie wróci. Uwięziony w domu–pułapce desperacko próbuje uciec, ale magnetyczna siła tajemniczej kobiety, z którą mieszka, sprawia, że to, co dotąd było przekleństwem, staje się sensem jego życia. To właśnie dzięki tej powieści japoński pisarz zyskał sławę na Zachodzie. W książkach Abe bohaterowie stawiani są przed różnymi wyzwaniami, które rzuca im życie, ale pozostają niezwykle zagubieni we współczesnym świecie.
Sedno rzeczy – Natsume Sōseki, tłum. Mikołaj Melanowicz, Wydawnictwo Czytelnik
Przy tym poleceniu przeniesiemy się do początków XX wieku w Japonii, a Natsume Sōseki będzie najstarszym pisarzem, którego polecamy w tym zestawieniu. Jednak Sōseki jest niezwykle istotnym twórcą, bez którego trudno byłoby nam w ogóle rozmawiać o literaturze japońskiej. To właśnie ten pisarz okresu Meiji jest twórcą nowoczesnej powieści japońskiej. Jest najbardziej znany polskiemu czytelnikowi ze swojej monumentalnej książki „Jestem kotem”, która była jego debiutem. Napisał ją za namową Kyoshiego Takahamy, redaktora naczelnego czasopisma „Hototogisu”, i początkowo nie planował stworzyć z tego większego dzieła. Chciał poprzestać na jednym opowiadaniu, ale Takahama i czytelnicy nakłonili go do kontynuacji cyklu. W ten sposób powstało monumentalne ponad siedmiuset stronicowe dzieło, które teraz uważa się za opus magnum Sōsekiego.
My jednak na początek nie polecamy sięgania po „Jestem kotem”, która mimo swojej niewątpliwie genialnej zawartości może być wymagająca dla początkującego czytelnika. W związku z tym postanowiliśmy polecić jego dopiero niedawno wydane w Polsce dzieło – „Sedno rzeczy”. W tej historii narrator, student uniwersytetu w Tokio, wspomina swą znajomość ze starszym od siebie, zagadkowym mężczyzną, którego tytułuje mianem Sensei (Mistrz). Student próbował zrozumieć przyczyny jego samotniczego trybu życia i izolowania się od świata. Dopiero z treści ostatniego, obszernego listu, jaki otrzymał od Senseia, mógł poznać jego tajemniczą i powód do moralnych rozterek. Sōseki połączył subtelną analizę psychologiczną głównych postaci z wydarzeniami historycznymi – końcem ery Meiji i wielkiego przełomu w dziejach Japonii, którego sam był świadkiem. Ta powieść jest niezwykle ważnym elementem literatury japońskiej, który dał powiew świeżości na tamtejszym rynku wydawniczym i z pewnością zafascynuje również polskiego czytelnika.
Współczesna literatura japońska
Przechodzimy do współczesnej literatury japońskiej, z której z pewnością większość z Was zna już nieco więcej tytułów. Fala zainteresowania literaturą azjatycką, w szczególności literaturą japońską, w ostatnich latach mocno przetoczyła się przez Polskę. Jest to zasługą szczególnie Wydawnictwa Tajfuny, które na szeroką skalę zaczęło tłumaczyć teksty z języków azjatyckich. W tym momencie coraz więcej wydawców decyduje się na wydawanie książek z krajów azjatyckich. Natomiast my chcielibyśmy się przyjrzeć 10 współczesnym japońskim książkom, z którymi warto zapoznać się na początku swojej przygody z tą literaturą.
Grobowa cisza, żałobny zgiełk – Yōko Ogawa, tłum. Anna Karpiuk, Wydawnictwo Tajfuny
W Polsce do tej pory zostało wydanych pięć książek Yōko Ogawy – trzy przez Wydawnictwo Tajfuny i dwie przez Wydawnictwo W.A.B. My ze swojej strony chcielibyśmy jednak na początek polecić wszystkim jej zbiór opowiadań „Grobowa cisza, żałobny zgiełk”. Japońska pisarka opublikowała swoją pierwszą książkę w 1988 roku. Do tej pory łącznie napisała ponad czterdzieści różnego rodzaju dzieł literackich, zarówno beletrystycznych, jak i non-fiction. Jest jedną z najbardziej poczytnych współczesnych japońskich twórczyń i została wyróżniona m.in. Nagrodą im. Akutagawy czy Nagrodą Shirley Jackson.
O czym jest „Grobowa cisza, żałobny zgiełk”? To przejmujące grozą opowiadania o tęsknocie, zazdrości i śmierci. Trzynaście powiązanych ze sobą opowieści, które wciągają czytelnika w spiralę świata, z którego trudno uciec. Historia, która zaczyna się niewinnie – od słonecznego dnia i tortu z truskawkami, zabierze nas do pracowni kaletnika, szyjącego torbę na ludzkie serce, do ogródka pełnego marchewek w kształcie ludzkich dłoni i do muzeum tortur. „Grobowa cisza, żałoby zgiełk” to powieść szkatułkowa, która zachwyca tym bardziej, im głębiej zaglądamy do misternej szkatuły. Bardzo polecamy również pozostałe książki Yōko Ogawy. Pisarka ma niezwykły dar do uchwytywania przemian odczuć zmysłowych, które powstają pod wpływem spotkań z innych człowiekiem, a także snuje niezwykle zaskakujące i wciagające opowieści.
A gdyby tak ze świata zniknęły koty? – Genki Kawamura, tłum. Dariusz Latoś, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kolejną pozycją na naszej liście interesujących japońskich książek, z którymi warto zapoznać się na początek jest książka „A gdyby tak ze świata zniknęły koty?” Genkiego Kawamury. Jest to pierwsza wydana powieść tego japońskiego pisarza, a na swoim koncie ma kolejne dwie, które jeszcze nie zostały przetłumaczone na język polski. Mężczyzna nie tylko zajmuje się pisaniem powieści, ale również jest scenarzystą i producentem filmowym, co bardzo da się odczuć w jego debiutanckiej książce. Wszystkie obrazy, które kreuje dla czytelnika są świetnie „wykadrowane” i opisane na podobieństwo scen w filmie, dzięki czemu czytelnik w łatwy sposób może wyobrazić sobie wszystko, co się dzieje. Na podstawie „A gdyby tak ze świata zniknęły koty?” powstał film pod tym samym tytułem w reżyserii Akiry Nagaiego.
Ale o czym tak właściwie jest książka „A gdyby tak ze świata zniknęły koty?”? Młody listonosz, mieszkający samotnie z kotem Kapustkiem, otrzymuje szokującą diagnozę lekarską. Okazuje się, że zostały mu tylko miesiące, a może nawet tygodnie życia. Zanim jednak zdąży się oswoić z tą trudną wiadomością, pojawia się diabeł ze specjalną ofertą: otrzyma dodatkowy dzień życia za każdą rzecz, którą postanowi usunąć ze świata. Tak oto rozpoczyna się naprawdę niezwykły tydzień… Jak jednak ma oddzielić to, bez czego można się obejść, od tego, co rzeczywiście niezbędne? Gdzie doprowadzi bohatera i jego ukochanego kota ten układ z diabłem? Ta książka w dowcipny, a jednocześnie wzruszający sposób opowiada o stracie i pojednaniu, a także poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie o istotę życia.
Zanim wystygnie kawa – Toshikazu Kawaguchi, tłum. Joanna Dżdża, Wydawnictwo Relacja
Następna pozycja w naszym zestawieniu to absolutny hit, który podbijał cały świat. Ta historia zawróciła w głowie czytelnikom we wszystkich stronach świata i również w Polsce została przyjęta z ogromnym entuzjazmem. Obecnie Toshikazu Kawaguchi jest najpoczytniejszym japońskim pisarzem, a książka „Zanim wystygnie kawa” rozpoczęła jego międzynarodowy sukces. Do tej pory zostały wydane trzy tomy, a czwarty jest już na literackim horyzoncie!
A o czym jest „Zanim wystygnie kawa”? Wyobraźcie sobie, że możecie się cofnąć w czasie i porozmawiać z dawno niewidzianą osobą. Zrobilibyście to? W małej bocznej uliczce w Tokio ukryła się klimatyczna kawiarnia, która od ponad stu lat serwuje starannie parzoną kawę. Krążą pogłoski, że swoim klientom oferuje też wyjątkową możliwość podróży w czasie. W tej opowieści spotykamy cztery osoby, z których każda ma nadzieję skorzystać z tej oferty. Ktoś chce się skonfrontować z dawną miłością, ktoś powrócić do czasów sprzed utraty pamięci. Inna osoba chce zobaczyć się z siostrą, spotkać córkę, której nigdy nie było okazji poznać. Wszystko może się wydarzyć, ale pod wieloma warunkami. Najważniejszy: musisz wrócić, zanim wystygnie twoja kawa.
To historia, obok której nie można przejść obojętnie. Jednocześnie napawa nadzieją na lepsze jutro, ale również rozrywa serce przejmującymi dialogami i straconymi szansami. To słodko-gorzka historia, której fani na pewno pokochają kolejne trzy tomy. Na razie w Polsce wydany został kolejny tom, czyli „Opowieści z kawiarni”, który również bardzo polecamy! To książka idealna na zapoznanie się z literaturą japońską i gdybyśmy mieli wybrać jeden tytuł, od którego będzie Wam najłatwiej zacząć – postawilibyśmy na „Zanim wystygnie kawa”!
Fotograf utraconych wspomnień – Sanaka Hiiragi, tłum. Barbara Słomka, Wydawnictwo Relacja
Kolejny tytuł na naszej liście również zyskuje w Polsce rzeszę fanów i według nas jest to świetny tytuł dla wszystkich, którzy pokochali wyżej wspominaną „Zanim wystygnie kawa”. „Fotograf utraconych wspomnień” to debiutancka książka japońskiej pisarki, która ukończyła najbardziej wymagający kierunek na Himeji Dokkyō University. Mimo tego, że została wydana stosunkowo niedawno, bo w Japonii pojawiła się w 2019 roku, książka już zdążyła zostać przetłumaczona na wiele języków w tym, m.in. na polski, angielski czy niemiecki.
O czym jest „Fotograf utraconych wspomnień”? Witajcie w zaświatach! Jak tam jest? Gdzieś między światami znajduje się studio fotograficzne, do którego ludzie trafiają po śmierci. Zanim jednak odejdą w dalszą drogę, czeka ich ostatnie zadanie. Otrzymują stos zdjęć, po jednym z każdego dnia życia, i z nich muszą wybrać po jednym z każdego przeżytego roku. Mogą też cofnąć się w czasie, aby sfotografować jeden szczególny dla nich moment. Gdy zdjęcia są już wybrane, Hirasaka przygotowuje specjalny pokaz. Podczas niego każda osoba ogląda swoje życie, zanim w spokoju odejdzie do wieczności. W książce poznajemy trzech gości tego wyjątkowego zakładu fotograficznego.
Starsza kobieta chce wrócić do ruin powojennego Tokio. Mężczyzna w średnim wieku, członek yakuzy, wraca do momentu, w którym czuł radość i wdzięczność. Z siedmioletnią dziewczynką Hirasaka chce spędzić dzień na beztroskiej zabawie. Ale nie można bezkarnie ingerować w przeszłość… „Fotograf utraconych wspomnień” to kojąca i podnosząca na duchu opowieść o życiu, nadziei i przeplataniu się ludzkich losów. To także świetna opowieść dla wszystkich, którzy gustują w książkach opisujących motyw życia jako podróży.
Dziewczyna z konbini – Sayaka Murata, tłum. Dariusz Latoś, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kolejny tytuł na naszej liście jest czymś prawdziwie wyjątkowym, tak samo jak cała twórczość Sayaki Muraty. „Dziewczyna z konbini„ to świetny tytuł na początek swojej przygody z literaturą japońską z wielu powodów, które mamy nadzieję Wam tutaj przybliżyć i Was nimi zainteresować. W tej niezwykle krótkiej historii Sayaka Murata nawiązuje do własnych doświadczeń, która przez prawie 18 lat pracowała na niepełnym etacie w konbini (sklepie typu convenience store). To jej dziesiąta powieść, która została wydana w Japonii w 2016 roku. Właśnie ten tekst przynióśł Muracie ogromny sukces – do tej pory została sprzedana w ponad 600 000 egzemplarzy i została przetłumaczona na 20 języków. W roku publikacji „Dziewczyny z konbini” Murata została wybrana kobietą roku przez japońską edycję magazynu Vogue. Za tę powieść otrzymała również najbardziej prestiżową nagrodę literacką w Japonii, czyli Nagrodę im. Akutagawy.
O czym jest „Dziewczyna z konbini”? Keiko Furukura w wieku trzydziestu sześciu lat wciąż pracuje dorywczo w konbini, jednym z sieciowych sklepów wielobranżowych. W tego rodzaju sklepach ekspedientami są zazwyczaj studenci lub imigranci. Lekceważąc presję rodziny, dziewczyna nie dąży do podwyższenia swojego statusu społecznego, nie chce też założyć rodziny. Od dzieciństwa ma problemy z dopasowaniem się do otoczenia oraz zrozumieniem i odczuwaniem emocji. Ściśle określone zasady panujące w konbini zapewniają aspołecznej Keiko poczucie bezpieczeństwa. Natomiast uniform, który nosi w pracy, staje się częścią jej tożsamości. Do bólu poukładane życie bohaterki wywraca się do góry nogami, gdy w sklepie pojawia się Shiraha, chłopak z podobnymi problemami.
„Dziewczyna z konbini” to powieść o społecznym niedopasowaniu i inności, które czasami przyjmują niepokojące oblicze. Udzielając powieściowej Keiko głosu, Murata portretuje kobietę, która świadomie wyrzeka się swojej indywidualności i próbuje się dostosować do obowiązującego systemu. W tej przewrotnej i ironicznej historii znajdziecie również drugie dno obnażające to, co kryje się za fasadą japońskiego społeczeństwa.
Lonely Castle in the Mirror – Mizuki Tsujimura
Na naszej liście pojawia się również wspaniały tytuł, który jeszcze nie pojawił się w Polsce, ale zostanie wydany w przyszłym roku nakładem Wydawnictwa We Need YA, czyli „Lonely Castle in the Mirror”. Mizuki Tsujimura pisze książki zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Do tej pory na swoim koncie ma liczne powieści, jednak to właśnie „Lonely Castle in the Mirror” pozwoliło jej na wybicie się. Na podstawie książki powstał również film animowany, który świetnie obrazuje klimat i charakter świata przedstawionego.
A o czym przeczytacie w „Lonely Castle in the Mirror”? W spokojnej dzielnicy Tokio siedmiu nastolatków budzi się i odkrywa, że lustra w ich sypialniach lśnią. Za jednym dotknięciem zostają wyciągnięci z samotnego życia i przeniesieni do cudownego zamku. W tym nowym świecie stają przed pulą wskazówek prowadzących do ukrytego pokoju, w którym jeden z bohaterów spełni życzenie. Ale jest pewien haczyk: jeśli nie opuszczą zamku do godziny piątej, zostaną ukarani przez tajemnicze monstrum. W miarę upływu czasu wychodzi na jaw druzgocąca prawda: tylko ci, którzy są na tyle odważni, by podzielić się swoimi historiami, zostaną uratowani.
To przejmująca i wzruszająca historia, która dedykowana jest dla młodszych czytelników, jednak nawet dorośli znajdą w niej coś dla siebie. „Lonely Castle in the Mirror” świetnie przedstawia to, jak ważne jest wyciąganie ręki do drugiego człowieka, stawianie czoła lękom i budowanie więzi międzyludzkich. Autorka w subtelny, ale wartościowy, sposób skupia się na tematach, które najbardziej martwią współczesną Japonię, m.in. przemoc w szkole. Koło tego tytułu z pewnością nie można przejść obojętnie.
Heaven – Mieko Kawakami, tłum. Anna Horikoshi, Wydawnictwo Relacja
Pozostając w temacie portretowania współczesnych problemów, które dotykają Japonię, mamy również do polecenia kolejną uderzającą powieść – „Heaven” Mieko Kawakami. To książka, którą w Japonii była norminowana do licznych nagród, a jej tłumaczenie na język angielski było nominowane w 2022 roku do Nagrody Bookera. Nazwisko Kawakami jest jednym z tych, które trzeba zapamiętać jeśli chodzi o współczesną scenę literacką w Japonii. Młoda pisarka w 2008 roku opublikowała opowiadanie „Piersi i jajka“, a książka wygrała jedną z najważniejszych nagród literackich w Japonii, czyli Nagrodę im. Akutagawy. Przyznanie nagrody wzbudziło kontrowersję, a konserwatywny burmistrz Tokio stwierdził, że książka jest egoistyczna i trudna do czytania. W Polsce w tym roku pojawiła się jej najnowsza książka, czyli „Heaven”, a Wydawnictwo Relacja ma w planach również wydanie pozostałych książek pisarki.
O czym jest „Heaven”? Czternastoletni chłopak z powodu swojego zeza jest pośmiewiskiem całej klasy. Nie potrafi obronić się przed napaścią kolegów, więc godzi się ze swoim losem i cierpliwie znosi wszystkie upokorzenia. Pewnego dnia znajduje w swoim piórniku list bez nadawcy, którego treść rozpoczyna zdanie „Pasujemy do siebie”. Odnalezienie kogoś, kto być może rozumie to, co przeżywa, sprawia, że w jego życiu pojawia się promyk nadziei. Tym promykiem okazuje się Kojima, dziewczyna z jego klasy, prześladowana za bycie brudną i biedną. Dziewczyna ma w sobie radość życia i pewnego rodzaju zrozumienie dla tego, przez co oboje muszą przechodzić. Spotykają się w tajemnicy, gdyż mają świadomość, że ta przyjaźń mogłaby sprowokować ich prześladowców do znacznie gorszych czynów.
Mieko Kawakami głosem swojego bohatera opowiada historię przemocy i poniżenia. Snuje opowieść o paraliżującym strachu i samotności. Realistyczna i głęboka, dotkliwa powieść autorki, która w Japonii jest ikoną feminizmu i nie boi się brać na warsztat trudnych tematów.
Ona i jej kot – Makoto Shinkai, Naruki Nagakawa, tłum. Dariusz Latoś, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kolejny tytuł w naszym zestawieniu obfituje w naszych czworonożnych przyjaciół! Ten zbiór opowiadań jest niezwykle dobrym miejscem na rozpoczęcie swojej przygody z literaturą japońską nie tylko ze względu na swoją krótką formę, ale również przez ogrom emocji, które może wzbudzić w czytelniku. „Ona i jej kot” powstała na podstawie krótkometrażowego filmu Makoto Shinkaia, czyli jednego z bardziej popularnych japońskich reżyserów filmów animowanych. Była to jedna z jego pierwszych prac, które Naruki Nagakawa oblekł swoim kwiecistym i poetyckim językiem. „Ona i jej kot” to dziecko stworzone z dwóch mediów – filmu i literatury, które czerpie z nich to, co najlepsze. Fani kina docenią w niej fotograficzne, niemal filmowo rozpisane ujęcia w tekście, a fani literatury docenią bogatą narrację i styl pisana Nagakawy. Ten scenarzysta osiągnął w książce coś naprawdę genialnego, czyli pożenił sugestywne obrazy i oniryczną wizję Shinkaia z niemal poetycką prozą.
A o czym jest „Ona i jej kot”? Historia przedstawia cztery kobiety, cztery koty i ich cztery przeplatające się ze sobą historie. Miyu czuje, że jest inna niż wszyscy i dlatego żyje samotnie. Jednak pewnego deszczowego wiosennego dnia znajduje kota w kartonowym pudle i zabiera go do domu. Reina, tak samo niezależna jak jej kotka Mimi, wkracza w dorosły, nie zawsze przyjazny świat. Aoi to młoda kobieta, której życie naznaczyła śmierć najlepszej przyjaciółki. Staruszka Shino i jej kot wspierają bratanka, który szuka swojego miejsca w życiu. Życiowym zmaganiom bohaterek dyskretnie przyglądają się koty, a z tej czułej obserwacji rodzi się szczególna, głęboka więź. Bo przecież świat koci niewiele się różni od ludzkiego. Za to wsparcie, jakie zapewnia druga istota, pozwala zmagać się z małymi i wielkimi problemami. To historia idealna nie tylko dla wszystkich fanów kotów!
Piercing – Ryū Murakami, tłum. Dariusz Latoś, Wydawnictwo Tajfuny
Przedostatnią książką w naszym zestawieniu jest historia z gatunku tych bardziej niepokojących i zaskakujących, czyli genialny „Piercing” Ryū Murakamiego (nie mylić z Harukim Murakamim!). Ci z Was, którzy już czytali tę historię mogą zastanawiać się dlaczego polecamy coś tak nieoczywiście brutalnego i niepokojącego, ale mamy ku temu swoje powody! „Piercing” jest przede wszystkim niezwykle fascynującą historią, która na przestrzeni trochę ponad stu stron jest w stanie kilkukrotnie zaskoczyć czytelnika, czasem go obrzydzić, a czasem zafascynować. W końcu chyba wiele z nas chciałoby dowiedzieć się, co znajduje się w głowie mordercy. To historia świetna na początek z literaturą japońską i zdecydowanie polecalibyśmy ją dla wszystkich fanów true crime – będzie to idealny sposób na poszerzenie swojego pola literackiego, jednocześnie czytając o tym, co się lubi. Ryū Murakami jest jednym z tych pisarzy, których koniecznie trzeba poznać w swoim życiu!
A co znajdziecie w „Piercingu”? Z pozoru Masayuki Kawashima jest szczęśliwym mężem i ojcem. Ale gdy staje nad łóżeczkiem dziecka ze szpikulcem do lodu w ręku, zadaje sobie pytanie: czy byłbym zdolny pchnąć? Odpowiedź wcale nie jest dla niego oczywista. Aby powstrzymać to obezwładniające go uczucie, Masayuki postanawia wprowadzić w życie niezwykły plan… Chiaki Sanada nocami pracuje jako call girl, a całe swe dni spędza otumaniona tabletkami nasennymi. Jedno i drugie to dla niej mechanizm obronny, aby stać się kimś innym, nie myśleć i nie śnić najgorszych koszmarów. Główna bohaterka zostaje wyrwana z błogiej drzemki i zaprowadzona do biznesowego hotelu, gdzie nie wie jeszcze, w co właśnie zostaje wplątana. „Piercing” to historia o demonach przeszłości i spustoszeniu, jakie w psychice dorosłych ludzi sieje przemoc, której doświadczyli w dzieciństwie. Wciąga jak thriller i przeraża jak najlepsze true crime. To historia świetna dla wszystkich fanów powieści z dreszczykiem!
Kobieta w Fioletowej Spódnicy – Natsuko Imamura, tłum. Wiktor Marczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Ostatnia książka w naszym zestawieniu (ale na pewno nie najgorsza!) to kolejna niepokojąca, ale fascynująca krótka powieść. Symptomatycznymi dla literatury japońskiej wydają się właśnie te dwa określenia – jest to coś jednocześnie niepokojącego czytelnika, ale w taki sposób, że nie może się od tych historii oderwać. Tym razem polecamy książkę, która w interesujący sposób traktuje o zazdrości i wrażliwości, czyli „Kobieta w Fioletowej Spódnicy” Natsuko Imamury. To właśnie za tę książkę Imamura otrzymała w 2019 roku najbardziej prestiżową japońską nagrodę literacką, czyli Nagrodę im. Akutagawy.
A o czym jest „Kobieta w Fioletowej Spódnicy”? Prawie każdego popołudnia Kobieta w Fioletowej Spódnicy siada na ławce w parku. Nie domyśla się nawet, że od dawna obserwuje ją Kobieta w Żółtym Kardiganie. Kobieta wie o niej prawie wszystko – zna jej ulubione posiłki, rozkład dnia i sposób zachowania. Wkrótce spotykają się w jednym miejscu pracy. Tam Kobieta w Fioletowej Spódnicy skupia na sobie uwagę wszystkich, a za to Kobieta w Żółtym Kardiganie, nie zauważana przez nikogo, coraz bardziej zatraca się w szaleństwie. Powieść Imamury można kategoryzować jako thriller psychologiczny. Zdecydowanie jest to niepokojące studium obsesji przybierającej na sile, w której ciąg wydarzeń doprowadzi do niespodziewanego finału.
To już cała lista najlepszych japońskich książek, od których warto rozpocząć swoją przygodę z tą literaturą. Najważniejsze jest to, by poszerzać swój horyzont literacki i poznawać teksty nie tylko europejsko- lub amerykocentryczne, ale również pozwolić sobie na literacki rozwój po całym świecie! Liczymy na to, że któraś z naszych propozycji przypadnie Wam do gustu i odnajdziecie tutaj swoją nową ulubioną książkę.
