Książki o Holokauście, po które warto sięgnąć
Spis treści
27 stycznia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Pamięci o Holokauście oraz rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Z tej okazji, zebraliśmy książki o Holokauście, które poruszają temat Zagłady – od dzienników, przez reportaże, po powieści graficzne.
27 stycznia 1945 roku żołnierze Armii Czerwonej wyzwolili obóz Auschwitz, a także obóz Auschwitz Birkenau II.
Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holocaustu został ustanowiony 1 listopada 2005 roku przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Celem tego niezwykle ważnego święta jest uczczenie pamięci ofiar zgładzonych podczas II Wojny Światowej przez nazistowskie Niemcy.
Tradycyjne obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Holokauście i wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz są organizowane głównie w Miejscu Pamięci Auschwitz-Birkenau. Najważniejszymi gośćmi są więźniowie obozu.
Przewodnim motywem tegorocznej 79. rocznicy będzie człowiek. Wizualnym symbolem motywu będą twarze więźniów Auschwitz, które zostały uwiecznione na rysunkach wykonanych w czasie istnienia obozu, a także po wojnie.
Jak wyjaśnia dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr M. A. Cywiński:
Auschwitz kojarzy się dziś wielu przede wszystkim z terenem: z drutami kolczastymi, z barakami, czy wieżami wartowniczymi. To pusta przestrzeń wypełniona reliktami architektury obozowej. Tymczasem dramat i znaczenie Auschwitz dotyczy nie reliktów, a Człowieka. Ponad miliona ludzi, ofiar zamordowanych, zamęczonych i osób ocalałych. To ich twarze – narysowane przez nich samych – chcemy przypomnieć w przededniu 80. rocznicy wyzwolenia, która nastąpi za rok: 27 stycznia 2025 roku
Książek poruszających temat Shoah powstało wiele – znaczna część z nich skupia się na pokazaniu doświadczenia wojny, Zagłady i obozowej rzeczywistości. W tekście zebraliśmy zarówno tytuły, które od razu przychodzą na myśl w kontekście Holokaustu, jak i te mniej znane.
Książki o Holokauście, które warto przeczytać:
Dzienniki
Najpopularniejszym dziennikiem, w którym przedstawiono piekło wojny jest „Dziennik” Anne Frank. Pisała go jako nastoletnia dziewczynka ukrywająca się w mieszkaniu razem z bliskimi, a adresatką wpisów była jej fikcyjna przyjaciółka Kitty. Opisywała codzienne życie w ukryciu dwóch rodzin, które zostały skazane na swoje nieustanne towarzystwo, a także wydarzenia wojenne, w tym pogłoski o masowym mordowaniu Żydów.
Kolejnym tytułem jest „Dziennik” Dawida Sierakowiaka będący świadectwem życia w łódzkim getcie. Dawid opisywał fatalne warunki życia i pracy, a także wszechobecny głód.
Pamiętniki pisała (z będzińskiego getta) także Rutka Laskier, czternastoletnia Żydówka. Przy opuszczaniu getta dziewczyna ukryła pamiętnik pod schodami. Odnalazła go jej koleżanka Stanisława Sapińska. To jedne z najlepszych książek o tematyce wojennej i obozowej.
„Zdążyć przed Panem Bogiem” i „Rozmowy z katem”
Powyższe tytuły są jednymi z najpopularniejszych pozycji opisujących piekło II wojny światowej. „Zdążyć przed Panem Bogiem” to wywiad rzeka, jaki przeprowadziła Hanna Krall z jednym z przywódców powstania w warszawskim getcie, Markiem Edelmanem. Mężczyzna opowiada głównie o zdarzeniach, jakie miały miejsce w czasie powstańczych walk do kwietnia do maja 1943 roku.
„Rozmowy z katem” Kazimierza Moczarskiego są zapisem rozmowy Moczarskiego i generała SS Jürgena Stroopa, którzy dzielili celę śmierci. Jeśli szukasz wyjątkowych książek o obozach koncentracyjnych, te z pewnością przypadną Ci do gustu.
„Biedni ludzie z miasta Łodzi”
Mówiąc o książkach o tematyce wojennej i obozowej, należy wspomnieć o pozycji, w której w wyczerpujący sposób poruszono temat getta w Łodzi jest tytuł Stevena Sem-Sandberga „Biedni ludzie z miasta Łodzi”. Autor opisał w nim Chaima Mordechaja Rumkowskiego. To kontrowersyjna postać, którą określano mianem władcy łódzkiego getta. Przez jednych nazywany bohaterem, przez innym odrażającym kolaborantem. „Biedni ludzie z miasta Łodzi” nie skupiają się wyłącznie na jego postaci, ale ukazują również zwyczajnych mieszkańców getta i ich walkę o przeżycie.
Książki o Auschwitz
Najbardziej poruszającymi i najlepszymi książkami o Auschwitz są te, w których autorzy oddają głos ocalałym. Taką książką jest „Klub Auschwitz i inne kluby” Agnieszki Dakuszy. To świadectwo tych, którzy przeżyli Auschwitz. Agnieszka Dakusza daje swoim rozmówcom swobodę i wolność wypowiedzi. Książka została uhonorowana nagrodą Newsweeka im. Teresy Torańskiej.
Równie wstrząsającą pozycją jest „Dobranoc, Auschwitz. Reportaż o byłych więźniach” Macieja Zdziarskiego i Aleksandry Wójcik. Przedstawiono tu historie wciąż żyjących byłych więźniów obozu.
Wyróżniony Nagrodą Augusta 2012 „Krótki przystanek w drodze z Auschwitz” Görana Rosenberga to reportaż z podróży śladami zmarłego ojca w jaką wyruszył autor. Opisał budowanie nowego życia w cieniu wielkiej traumy. Książka jest również odkrywaniem pamięci – o rodzinie, czasie i miejscu.
W „Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne” autor, Mikołaj Grynberg oddaje głos dzieciom rodziców ocalałych z Shoah – „drugiemu pokoleniu świadków”. W książce przedstawiono zapis licznych rozmów między autorem a dorosłymi dziećmi ocalałych. Grynberg pokazuje, jak bardzo Zagłada wpłynęła na losy całych rodzin i kolejnych pokoleń.
Przy „Oskarżam Auschwitz” warto wspomnieć również inne, zdecydowanie warte uwagi, książki Mikołaja Grynberga. O reportaży „Ocaleni z XX wieku” sam autor mówi, że chciał, aby wypowiedzi ludzi, z którymi rozmawiał były nie tylko świadectwem, ale i przeciwwagą dla wielu tekstów naukowych o Shoah. W „Księdze wyjścia” przeprowadza wiele rozmów oraz zadaje pytania o to, dlaczego tak wielu Żydów postanowiło wyjechać z Polski, a w „Rejwachu” przedstawia 31 opowieści o tym, jak to jest być Żydem we współczesnej Polsce.
Historia obozów koncentracyjnych
Andrea Pitzer w swojej książce „Noc, która się nie kończy” opisuje historię obozów koncentracyjnych pokazując, że istniały one na długo przed narodzinami nazizmu w hitlerowskiej Rzeszy. Autorka przedstawia obozy, jakie powstawały na różnych kontynentach, ale zawsze z tak samo koszmarnych powodów. Swoją publikacją Pitzer pokazuje, że obozy koncentracyjne nie zniknęły razem z końcem II wojny światowej, lecz niestety są częścią teraźniejszości.
„Pięć lat kacetu”
„Pięć lat kacetu” to książka o Holokauście Stanisława Grzesiuka, z obozów koncentracyjnych Dachau, Mauthausen i Gusen. Grzesiuk pisze o wojnie i obozach z charakterystycznym dla niego humorem, szczerością. W bardzo bezpośredni sposób opisuje machinę pracy oraz śmierci stworzoną przez nazistów. Próbuje również opowiedzieć o człowieczeństwie i jego cenie, w miejscu, które całego to człowieczeństwo starało się odebrać.
Komiks i powieść graficzna
O Holokauście można opowiadać na wiele sposobów – w tym przez komiks. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na „Maus” Arta Spiegelmana. Artysta pokazał Holokaust w przełomowy sposób, a także poruszył ważny temat przynależności do „drugiego pokolenia świadków”.
Podobne zagadnienie podejmuje również Michel Kichka w powieści graficznej „Drugie pokolenie. Czego nie powiedziałem mojemu ojcu”, w której opisuje życie w cieniu Holokaustu i zmaganie się z traumą, której osobiście się nie doświadczyło.
Antologia
Jedną z obszerniejszych publikacji dotyczących Zagłady jest antologia „Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia”. Jest to zbiór ponad osiemdziesięciu esejów, których autorami są cenieni badacze polscy i zagraniczni. Inspiracją do powstania książki była międzynarodowa konferencja naukowa. Eseje są bardzo różnorodne i podejmują najróżniejsze aspekty Holokaustu.
Wartościowych ebooków o II wojnie światowej, a także książek o tematyce wojennej i obozowej, które opisują II wojnę światową i Holokaust jest bardzo wiele. W tekście pokazaliśmy zaledwie kilkanaście tytułów. Warto czytać publikację poświęcone tej tematyce, aby nigdy nie zapomnieć o tej potwornej zbrodni i nie pozwolić, by się kiedykolwiek powtórzyła.
