Podróż dookoła świata z Wydawnictwem Czarne

Nie od dziś wiadomo, że Wydawnictwo Czarne Andrzeja Stasiuka i Moniki Sznajderman to jedno z najciekawszych w Polsce wydawnictw specjalizujących się w książkach non-fiction – reportażach, biografiach, relacjach z podróży. Słynne serie reportaży Wydawnictwa Czarne, z charakterystycznymi akwarelowymi kolorami na obwolutach, to jego znak rozpoznawczy.

Wydawnictwo Czarne – reportaże i książki podróżnicze

Znaczną część oferty wydawnictwa stanowią książki z relacjami z najdalszych zakątków świata. W obliczu świata zamkniętych granic, warto odbyć literacką podróż dookoła naszej planety z oferowanymi przez Wydawnictwo Czarne reportażami.

Afryka

Jedną z najciekawszych afrykańskich opowieści jest książka „Afronauci. Z Zambii na Księżyc” Bartka Sabeli. Polski reportażysta po dwóch książkach o (byłym) Jeziorze Aralskim i Saharze Zachodniej, obrał kurs ku Zambii, a konkretnie do Narodowej Akademii Nauki, Badań Kosmicznych i Filozofii. Wszystko zaczęło się w 1964 roku, gdy do kraju zaczęli przybywać międzynarodowi dziennikarze. Nie chcieli bynajmniej relacjonować kolejnego afrykańskiego konfliktu. Powodem ich wizyty były śmiałe plany Mukuka Nkolosoa, który chciał podbić kosmos przed Amerykanami i Rosjanami. Sabela w wydanym przez Wydawnictwo Czarne reportażu opowiada równie pasjonującą, co absurdalną historię o zderzeniu nauki, afrykańskiej kultury i lokalnych wierzeń.

Wśród reportaży Wydawnictwa Czarnego kilka, rzecz jasna, dotyka tematycznie kultury Afryki, pierwotnych wierzeń oraz najtrudniejszych tematów, takich jak bieda, wojny, kryzys migracyjny i fatalna sytuacja sanitarna Czarnego Lądu. Wśród nich warto wyróżnić książkę „Maska Afryki. Odsłony afrykańskiej religijności” noblisty V.S. Naipaula o magii, zderzeniu kultur i ginących zwyczajów.

Czytelnikom zainteresowanym pomocą humanitarną polecamy książkę „Karawana kryzysu” Lindy Polman, ze wstępem Janiny Ochojskiej. Autorka opisuje w nim ogólnoświatowy trend i swego rodzaju modę na pomoc ludziom tzw. trzeciego świata. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat pomoc stała się prawdziwym biznesem, w którym obraca się ogromnymi pieniędzmi, liczonymi w miliardach dolarów.

Na koniec nie sposób nie wymienić książek Paula Theroux, podróżnika o którym będzie jeszcze mowa przy kolejnych kontynentalnych seriach. Theroux jest miłośnikiem podróży lądowych, z których zdaje bardzo interesujące relacje. Głównie porusza się pociągami, niektóre z podróży odbył po latach kolejny raz. W opublikowanych przez Wydawnictwo Czarne książkach podróżniczych Theroux chciał udokumentować upływ czasu i zmiany zachodzące na dystansie jednej trasy. Z jego afrykańskich podróży warto zwrócić uwagę na „Safari mrocznej gwiazdy. Lądem z Kairu do Kapsztadu” czyli trasę z północy na południe kontynentu, gdzie tradycyjnie za główny środek transportu obrał kolej. Mimo to, nie brak tutaj opisu podróży busami, stopem oraz dłubanką.

Ameryka Północna i Centralna

Kolejnym przystankiem w podróżach z Wydawnictwem Czarne jest Ameryka Północna. Większość książek w poświęconych jest rzecz jasna Stanom Zjednoczonym – dotyczą głównie popkultury, życia w dużych miastach, postępującej globalizacji i imperialistycznych dążeń Amerykanów. Warte szczególnej uwagi są monografie poświęcone metropoliom – Detroit, Nowemu Jorkowi i Nowemu Orleanowi.

Co zaś się tyczy popkultury to warto zapoznać się z książkami, biografiami i wspomnieniami największych amerykańskich artystów XX wieku – „Pociągiem linii M” i „Poniedziałkowymi dziećmi” Patti Smith, historią punku czyli „Please, kill me”, „ A hipopotamy żywcem się ugotowały” duetu najważniejszych bitników Kerouaca i Burroughsa czy „Respektem” o życiu wybitnej wokalistki soulowej Arethy Franklin.

Wśród reportaży Wydawnictwa Czarnego znajdują się także te poświęcone problemom związanym z rasizmem. W kontekście linii politycznej, jaką obrały amerykańskie władze, temat powraca ze zdwojoną siłą. Arcyciekawą książkę napisała polska reporterka Katarzyna Surmiak-Domańska. Jej „Ku Klux Klan. Tu mieszka miłość” to rekonstrukcja wizyty na południu Stanów Zjednoczonych, gdzie do dziś bardzo dobrze mają się organizacje rasistowskie, z legendarnym Ku Klux Klanem na czele. Surmiak-Domańska osobiście brała udział w jednym ze zjazdów Klanu. Oprócz społecznych uprzedzeń, reporterka opisuje realia amerykańskiego południa, absurdy i paranoje panujące w społeczeństwie przeżartym strachem przed innością. W przypadku opowieści o południu warto też przeczytać książkę wspomnianego wcześniej Paula Theroux – „Głębokie Południe. Cztery pory roku na głuchej prowincji”, w której opisuje napięte relacje między białą, a czarnoskórą ludnością tamtego terenu.

Kolejną książką poświęconą tematyce rasizmu jest „Ogar piekielny ściga mnie”, w której Hampton Sides opisuje sprawę zamachu na Martina Luthera Kinga. Przedstawia w niej fakty dotyczące przyczyn morderstwa, jego przebieg oraz konsekwencje, w tym obławę na sprawcę.

W 2017 roku ukazał się kolejny z wydanych przez Wydawnictwo Czarne reportaży – książka Anny Pamuły o emigracji polskich Żydów do Ameryki Południowej, a konkretnie Kostaryki. W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku osiedliło się tam przeszło pięciuset „polacos”.

Ameryka Południowa

O Ameryce Południowej w Wydawnictwie Czarne pojawiło się stosunkowo niewiele książek. Jednak kilka z nich jest wyjątkowo wartych uwagi. Po raz kolejny wraca tu najsławniejszy wielbiciel kolei – Paul Theroux. Jego „Stary Ekspres Patagoński” to zapiski z podróży pociągiem z Bostonu do Ziemi Ognistej w Argentynie, najbardziej wysuniętego na południe miejsca kontynentu. W tym przypadku można śmiało napisać, że jest to podróż do ostatniej stacji. Wśród opublikowanych przez Wydawnictwo Czarne książek podróżniczych z serii Orient Express ukazała się także arcyciekawa i obszerna opowieść o Peru („Biała skała” Hugh Thompsona).

W serii wydawniczej reportaży ukazało się kilka książek – o Urugwaju („Wyhoduj sobie wolność” Szymona Opryszka i Marii Hawranek), dwie książki Drauzio Varelli o ciężkich więzieniach, opowieść o brazylijskich fawelach („Nemezis” Mischy Glenny’ego).

Europa

Sulina

Od powstania wydawnictwa najważniejszym kontynentem, wokół którego skupiają się wydawane w nim książki, jest Europa. Zdecydowaną większość oferty stanowią reportaże, powieści i zbiory opowiadań europejskich pisarzy i o Europie. Szczególne miejsce w ofercie Wydawnictwa Czarne zajmuje seria Sulina, poświęcona Europie południowej, głównie Bałkanom i krajom byłego Bloku Wschodniego. W ciągu ostatnich kilku lat ukazały się tam znakomite książki o Albanii i Rumunii („Błoto słodsze niż miód” i „Bukareszt” Małgorzaty Rejmer), Mołdawii („Mołdawia” Kamila Całusa), Naddniestrzu („Naddniestrze” Piotra Oleksego”), Bułgarii („Złote piachy” Sylwii Siedleckiej). Jedną z najobszerniejszych jest „Via Carpatia” – wydany przez Wydawnictwo Czarne reportaż Ziemowita Szczerka, zawierający zapis z podróży po Węgrzech. Opisy swoich przygód przeplata opowieścią o historii i kondycji politycznej kraju.

Niektóre książki w serii dotyczą dalszych zakątków Europy, warto tu wspomnieć chociażby o „Petersburgu” Joanny Czeczott czy „Birobidżanie” Agaty Maksimowskiej.

Europa północna

Przy okazji reportaży Wydawnictwa Czarnego o Europie Północnej warto zwrócić uwagę na książki Ilony Wiśniewskiej. Polska reporterka kilka lat temu postanowiła wyjechać na północ Europy, konkretnie na Spitsbergen. Tak jej się spodobało, że postanowiła tam zostać do dziś. W tym czasie ukazały się już trzy jej książki – wszystkie poświęcone północnej, mroźnej części Europy. Pierwszą z nich jest „Białe” – opowieść o Spitsbergenie, drugą „Hen”, o życiu na północy Norwegii, a najświeższą „Lud” – bardzo poruszająca opowieść o życiu Grenlandczyków.

W 2020 roku ukazał się jeden z pierwszych w Polsce reportaży o Finlandii. Małgorzata Sidz pisze o tradycyjnych fińskich domach, rodzinach, fińskiej mentalności, ale również o alkoholizmie i samotności. W Finlandii bowiem nie ma miejsca na picie bez pretekstu. Jednak wystarczy byle błahostka, choćby kocie chrzciny by mieć wymówkę i powód do imprezowania. Dla niektórych oznacza to spędzenie czasu w miłym gronie, dla niektórych picie w samotności. Autorka odkrywa wiele twarzy kraju, który w Polsce nie został jeszcze dobrze poznany. Przeczytamy tu też o rzeczach bardziej kojarzących się z Finlandią – muminkach, trollach, lasach, specyficznym języku i Wojnie Zimowej.

Czarnobyl

Na fali popularności serialu Czarnobyl warto zwrócić uwagę na książkę „Czarnobylska modlitwa” białoruskiej noblistki Swietłany Aleksijewicz. Na tę książkę składają się głosy ludzi mniej lub bardziej poszkodowanych przez wybuch reaktora. W tym skazanych na wieloletnią chorobę, przesiedlenia, a nawet śmierć. Inną niezwykle ciekawą pozycją poświęconą katastrofie jest „Czarnobyl. Instrukcja przetrwania” Kate Brown, w której amerykańska badaczka z chirurgiczną precyzją opisuje to, co stało się w kwietniu 1986 roku na Ukrainie. Myśląc o innych wydanych przez Wydawnictwo Czarne reportażach, warto też sięgnąć po inną książkę Brown – „Plutopię”, również poświęconą energii atomowej i związanych z nią rządowym tajemnicom.

Azja

Azja to największy kontynent na świecie. Jego całkowita powierzchnia to około 44,6 mln kilometrów kwadratowych. Nic zatem dziwnego, że po Europie to właśnie Azja jest najważniejszym tematem poruszanym w książkach Wydawnictwa Czarne.

Kolejny raz pojawia się tutaj Paul Theroux – jeden z największych entuzjastów podróży pociągiem na świecie, autor wielu opublikowanych przez Wydawnictwo Czarne książek podróżniczych. W książce „Jechałem Żelaznym Kogutem. Pociągiem przez Chiny” opisuje swoją roczną podróż przez najludniejszy kraj świata. Odwiedza między innymi pustynie Sinkiangu, lasy Mandżurii, ogromne, wielomilionowe miasta, Szanghaj i Pekin, oraz Tybet. Zostając przy temacie azjatyckiego mocarstwa, warto zwrócić uwagę na reportaż Colina Thubrona „Za murem. Podróż po Chinach” oraz monumentalna książka „O Chinach”, laureata Pokojowej Nagrody Nobla Henry’ego Kissingera.

Wiara

Azja to kontynent bardzo różnorodny pod względem wiary – nie tylko pod względem konkretnych wyznań, ale również mnogości ich odłamów. Rzecz jasna napięcia religijne stają się zarzewiem konfliktów i wojen. Warto zatem poczytać co nieco o wpływie fundamentalizmu religijne na kształtowanie się nastrojów społecznych. Tym razem najlepszym wyborem może okazać się książka „Poza wiarą. Islamskie peregrynacje do nawróconych narodów”, wspominanego już wyżej, V.S. Naipaula, laureata Literackiej Nagrody Nobla. Ponadto wiele publikacji dotyczy napięć na Bliskim Wschodzie, w Izraelu i Strefie Gazy. O tym traktuje kolejny wydany przez Wydawnictwo Czarne reportaż – książka Pawła Smoleńskiego pt. „Wnuki Jozuego”, w której opisuje coraz silniejszy nacjonalizm i napięcia między Izraelczykami i Palestyńczykami. By lepiej zrozumieć współczesny Izrael, polecamy również „Izrael już nie frunie”, również autorstwa Smoleńskiego.

Miasta

W arcyciekawej serii poświęconej miastom świata, Wydawnictwo Czarne, wydało kilka książek o azjatyckich metropoliach. Nawiązując do tematyki religijnej, nie sposób nie wspomnieć o książce „Mekka. Święte miasto”, poświęcone najważniejszemu dla wszystkich muzułmanów miejscu na ziemi. Jedną z najciekawszych książek w całym naszym zestawieniu jest książka Charlesa Kinga „O północy w Pera Palace. Narodziny współczesnego Stambułu” o 14 milionowej metropolii, znajdującej się nad cieśniną Bosfor, symboliczną granicą między Wschodem, a Zachodem. Na koniec polecamy „Bagdad. Miasto pokoju, miasto krwi” o jednym z najważniejszych w historii świata centrów kultury i nauki. Autor książki zestawia legendy o mieście, z relacjami historyków i współczesnych mieszkańców stolicy Iraku.

Polska

Podróż dookoła świata z Wydawnictwem Czarne kończymy w Polsce. W związku z tym w promocji znajdują się książki najlepszych polskich reportażystów.

4 czerwca 2019 roku obchodziliśmy 30 rocznicę pierwszych wolnych wyborów parlamentarnych po upadku komunizmu. W związku z upamiętnieniem tamtej daty powstał reportaż „Można wybierać. 4 czerwca 1989”. Aleksandra Boćkowska przedstawiła w nim codzienne życie, problemy i sukcesy Polaków żyjących w czasach reformy ustrojowej.

W ofercie reportaży Wydawnictwa Czarne znajduje się wiele znakomitych książek poświęconych II połowie XX wieku i okresowi PRL-u. Miłośnikom socrealizmu oraz czytelnikom odczuwających pewien sentyment za przeszłością polecamy „Księżyc z peweksu. O luksusie w PRL”, książkę o tym jak słowo „luksus” za „komuny” nabrało zupełnie innego znaczenia. Reportaż jest efektem kilkudziesięciu rozmów z ludźmi, którzy kombinowali na różne sposoby, jak tego luksusu zaznać.

Jeśli mowa o PRL-u, to nie sposób pominąć książki „Cyrankiewicz. Wieczny premier” oraz „Bierut. Kiedy partia była bogiem”. Reportaże te znakomicie prezentują, jak wyglądał system polityczny w czasie komuny, jak funkcjonowały mechanizmy władzy i propagandy. Symbolem komunistycznego ustroju miało być miasto idealne, zbudowane od podstaw, dla przodowników pracy, pracowników lokalnych zakładów i ich rodzin, czyli podkrakowska Nowa Huta. W tym roku minęła siedemdziesiąta rocznica rozpoczęcia jej budowy. Reportaż „Nowohucka telenowela”, to efekt rozmów Renaty Radłowskiej z mieszkańcami Huty, byłymi robotnikami, lokalnymi działaczami, ale również zwykłymi mieszkańcami tego wyjątkowego miejsca.

Wkraczając w temat współczesnej Polski, warto przyjrzeć się zbiorowi reportaży laureata Nagrody Literackiej Nike, Cezarego Łazarewicza – „Tu mówi Polska. Reportaże z Pomorza”. Większość tekstów powstała w latach 90-tych, Łazarewicz kreśli w nich obraz – bolączki, problemy, afery i skandaliki, którymi żyło polskie pomorze pierwszych lat kapitalizmu. Jeszcze mocniej z urokiem lat 90-tych, mamy do czynienia w książce Piotra Lipińskiego i Michała Matysa „Niepowtarzalny urok likwidacji. Reportaże z Polski lat 90.”.

Warto zwrócić uwagę na książkę mistrza wydawanych przez Wydawnictwo Czarne reportaży architektonicznych – Filipa Springera. W reportażu „13 pięter” Springer opowiada o warunkach mieszkaniowych w Polsce, lukach w prawie nieruchomości, kruczkach prawnych w umowach kredytowych. Wielu bohaterów książki to ofiary kapitalizmu, Springer zestawia ich marzenia z rzeczywistością. Kolejne współczesne obrazy Polski, choć bardzo różne, przedstawił Marcin Kącki. Jeden z nich, to bardzo głośna i kontrowersyjna książka o siedlisku radykalnego nacjonalizmu – „Białystok. Biała siła, czarna pamięć”. Reportaż Kąckiego stał się pretekstem do ogólnopolskiej dyskusji o legalności i bezpieczeństwie działania skrajnie prawicowych organizacji. Drugim obrazem jest „Poznań. Miasto grzechu”, czyli zwrot ku zachodowi. Kącki docenia sposób funkcjonowania miasta, jego architekturę i otwartość na rozwój. Jednocześnie wypunktowuje jego wady, obnaża skrajności i tytułowe grzechy.

Polska przydrożna

Na przełomie ostatnich kilku tygodni głośno jest o książce Piotra Mareckiego pt. „Polska przydrożna”. Redaktor naczelny krakowskiego Ha!Artu postanowił w ramach swojego wieczoru kawalerskiego wybrać się w podróż po Polsce. Celem dwutygodniowej wyprawy było objechanie Polski małych miejscowości. Marecki celowo unikał dużych miast – codziennie spał w przydrożnych hostelach i agroturystykach znalezionych na OLX. W efekcie jego wyprawy powstała książka, dostępna w ofercie wydanych przez Wydawnictwo Czarne książek podróżniczych, w której opisał swoje obserwacje z miasteczek i wsi, w których czas się zatrzymał. Bohaterami „Polski przydrożnej” są nie tylko mieszkańcy małych mieścin, ale również lokalne sklepiki, budki z piwem, zabite deskami opuszczone domy kultury i restauracje oraz rzeźby ogródkowe znane z „Wyrobów” Olgi Drendy czy „Hawaikum”.

Jeśli zainteresowała Cię powyższa lista reportaży i książek o tematyce podróżniczej – być może spodoba Ci się też nasze TOP 10 najlepszej literatury faktu na lato.