Praca magisterska Dwojry Raskin, obroniona na Uniwersytecie Warszawskim w 1937 roku w ramach seminarium prof. Majera Bałabana, znajduje się w zbiorach Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma. Stanowi zaledwie zapowiedź możliwości naukowych jej autorki. Niestety, tragiczny koniec jej życia nie pozwolił jej rozwinąć i udoskonalić warsztatu historycznego. Tym większe znaczenie ma przypomnienie jej dorobku, z którego i dzisiaj moga? korzystać nie tyl...
Autorka przedstawia mało znany wątek z historii ocalałych z Zagłady Żydów – utworzenie po pogromie kieleckim Komisji Specjalnej przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce. Jej celem była ochrona fizycznego bezpieczeństwa ludności żydowskiej, z którego to zadania niewątpliwie się wywiązała, w sposób istotny przyczyniając się do poprawy sytuacji ocalonych. Wkrótce jednak, po wyborach sejmowych w 1947 r., została rozwiązana w dość dramatycznych okolicznościach.
"Yoram Gross urodził się w 1926 roku w Krakowie w rodzinie żydowskiej. Po drugiej wojnie światowej studiował muzykologię na Uniwersytecie Jagiellońskim, a już w 1947 roku związał się z przemysłem filmowym. W roku 1950 wyemigrował z Polski do Izraela, gdzie szybko stał się cenionym niezależnym producentem i reżyserem. Jego pierwszy pełnometrażowy film animowany – Józef Marzyciel (1961) – zdobył wiele międzynarodowych nagród. W 1968 roku Yoram Gross przeniósł się z rodziną do S...
Bogaty wybór studiów nad językiem i kulturą jidysz. W ostatnich latach Polska stała się obok USA, Izraela i Niemiec ważnym centrum badań jidyszystycznych. Ze względu na wielowiekowe i bogate dziedzictwo Żydów polskich nie powinno to dziwić. Rozwój ten jest jednak swoistym fenomenem, zważywszy na wieloletnie zaniedbania w tej dziedzinie i odejście pokolenia uczonych urodzonych przed II wojną światową, dla których jidysz był językiem ojczystym. Publikowane prace dwudziestu ośmi...
Kanon literatury jidysz – jeden z najważniejszych zachowanych tekstów napisanych przez żydowską kobietę w epoce nowożytnej. Glikl (znana jako Glikl z Hameln) żyła w I Rzeszy Niemieckiej na przełomie XVII i XVIII wieku. Większość życia spędziła w Hamburgu, lecz jako bogata kupcowa i matka dwanaściorga dzieci podróżowała po całym cesarstwie w sprawach rodzinnych i handlowych. Wspomnienia zaczęła spisywać w 1691 roku, po śmierci swojego pierwszego, ukochanego męża, gdy nie mog...
Dwujęzyczna edycja najważniejszego i najbardziej znanego zbioru nauk i pouczeń religijnych Izraela ben Eliezera, zwanego Baal Szem Towem (1700-1760). Ten charyzmatyczny mistyk plebejski i cudotwórca – uznany przez tradycję żydowską za założyciela i pierwszego nauczyciela chasydyzmu na ziemiach polskich – nie pozostawił po sobie żadnych własnych pism. Nauczanie Baal Szema znamy jedynie ze świadectw i notatek jego słuchaczy, publikowanych wiele lat po śmierci mistyka. Wszyscy ...
Wymiar polityczny relacji polsko-żydowskich w XIX i XX wieku to temat piątego tomu serii Stosunki Polsko-Żydowskie. Zebrane w nim artykuły poruszają zagadnienia trudne – jak konflikty narodowościowe, dyskryminacja czy przemoc antyżydowska – jednak nie zabrakło tu także tekstów prezentujących współpracę między społecznościami. Niektóre dotyczą kwestii szczegółowych, inne zaś ukazują stosunki polsko-żydowskie w szerszej perspektywie. Publikacja, zgodnie z założeniem serii, ma c...
Wspomnienia Tadeusza Neumana to wśród relacji wojennych pozycja wyjątkowa. Autor, jak i cała zasymilowana rodzina Neumanów-Goldfederów, należał do wyższych sfer II RP pod względem finansowym, towarzyskim, obyczajowym. Z perspektywy zamożnego inteligenta Tadeusz Neuman opisuje w pamiętniku wojenną codzienność. Choć wiemy, że przeżył (swoje wspomnienia spisuje z dystansu, w 1947 r.), wartka narracja trzyma nas w napięciu – sprawia, że wprost nie sposób przerwać rozpoczętej lek...
Książka opowiada o osadnictwie żydowskim i pracy na roli w pierwszych latach po II wojnie światowej w Polsce. Autorka przygląda się, jak wyglądało osiedlanie się Żydów na roli, jak kształtowały się społeczności osadników, a także z czym zmagali się oni w nieznanym sobie dotąd zawodzie. Opracowanie ma wielką wartość poznawczą, porządkuje i w syntetyczny sposób przedstawia zagadnienia rozproszone w licznych, często trudno dostępnych, dokumentach. Bazą źródłową książki stały się...
Ostatnia część serii Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum GettaWarszawy zawiera pełny spis sygnatur dokumentów Archiwum Ringelbluma (ARG) ze wskazaniem tomu, w którym dane świadectwo zostało opublikowane. Wykaz jest skorowidzem do trzydziestu ośmiu tomów serii ułatwiającym poszukiwanie poszczególnych dokumentów i niezbędnym uzupełnieniem Inwentarza Archiwum Ringelbluma.
Tom zamyka polską edycję dokumentów Archiwum Ringelbluma. W pierwszej części publikacji znalazły się dokumenty, które w trakcie ponad dwudziestoletniego procesu wydawniczego z różnych powodów nie trafiły do „swoich” tomów tematycznych. Część drugą stanowią informacje o dokumentach, które w Archiwum znalazły się z powodów nie zawsze dla redaktorów jasnych, ale wiedza o tym, że zostały ukryte razem ze świadectwami zebranymi w ramach prac grupy Oneg Szabat, jest konieczna dla pe...
Gospodarka jest czwartą pozycją z serii Stosunki Polsko-Żydowskie wydawanej od 2019 r. Zamieszczone w tej monografii zbiorowej artykuły polskich badaczy (zarówno dojrzałych i cenionych, jak i rozpoczynających dopiero karierę naukową) prezentują różne oblicza polsko-żydowskiej gospodarki w XIX i XX wieku. Wskazują na to, że zetknięcie się obu społeczności było konieczne i niezależnie od poglądów politycznych i wzajemnych sympatii czy antypatii – nieuchronne. Niejednokrotnie ws...
Fascynująca podróż w głąb historii będzińskiego getta, historii własnej rodziny i siebie samego. Avihu Ronen, na podstawie dzienników swojej matki Chajki Klinger, wywiadów z jej przyjaciółmi i współpracownikami oraz dokumentów odnalezionych w Polsce i Izraelu, przeprowadza poszukiwania mające na celu odtworzenie prawdziwej historii jej życia. Chajka Klinger, liderka żydowskiego harcerstwa Ha-Szomer ha-Cair, przywódczyni ruchu oporu w getcie w Będzinie i pionierka ruchu kibuco...
Na książkę Czerpiąc światło z popiołów składają się różne gatunkowo teksty opisujące historię przetrwania żydowskiej dziewczynki podczas II wojny światowej. Fabularyzowane wspomnienia, fragmenty dziennika spisanego tuż po wojnie przez osobę zaangażowaną w poszukiwania Robinson, opisy biograficzne dotyczące jej rodziny i materiały archiwalne tworzą obraz zmagań dziecka chcącego zrozumieć świat, który uległ rozpadowi, dorosnąć i przy tym zachować równowagę. Na oczach czytelnika...
Pierwsza monografia ukazująca się w języku polskim i prezentująca tak szeroko powojenne losy ocalałej z Zagłady społeczności żydowskiej w Polsce. Książka bazuje na obszernym materiale archiwalnym zgromadzonym podczas kwerend w kraju i za granicą (m.in. w Izraelu i we Francji). Autorka podjęła próbę całościowego ujęcia oraz odtworzenia historii i doświadczenia Żydów polskich w drugiej połowie XX wieku.
"Dziennik 1940, cz. 1. Megila życia" to wydany przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma drugi tom pełnego polskiego wydania „Dziennika” spisanego przez Chaima Arona Kapłana w latach 1933–1942. Książka zawiera fragmenty zapisków z pierwszej połowy 1940 r., a więc z okresu przed formalnym utworzeniem niemieckiego getta dla Żydów w okupowanej Warszawie.
W dwudziestoleciu międzywojennym Warszawa stała się jednym z najważniejszych ośrodków żydowskiego życia literackiego w Europie Środkowo-Wschodniej. Tworzyli go coraz liczniej sprowadzający się do miasta pisarze, dziennikarze i działacze kulturalni, którzy nie tylko rozwijali twórczość we wszystkich trzech językach lokalnej społeczności żydowskiej: w jidysz, po hebrajsku i po polsku, ale także zabierali głos w sprawach dla niej najistotniejszych. Sercem tej różnorodnej działal...
Tekst pamiętnika pochodzi z zasobów Żydowskiego Instytutu Historycznego i został wydany drukiem w 2003 r. jako pamiętnik anonimowego autora (znane były tylko imiona: Stefan Ernest). Dzięki dostępności do nowych źródeł badania warszawskiego getta możliwe stało się dokładniejsze opracowanie warstwy faktograficznej (m.in. wraz z ustaleniem tożsamości autora – Stefana Szpigielmana, czy podanie tożsamości wielu anonimowych do tej pory osób występujących w tekście – jedną z takich ...
Publikacja składa się z esejów Joanny Michlic po raz pierwszy publikowanych w języku polskim. Teksty te dotyczą doświadczenia Holokaustu żydowskich dzieci i nastolatków z Polski. Przybliżają polskiemu czytelnikowi nowe metody naukowe analizy i interpretacji świadectw młodych ocaleńców. Ukazują ważność tych świadectw nie tylko w rekonstrukcji historycznej wojennych i powojennych losów oraz tożsamości dzieci i ich pamięci o Zagładzie, ale także w badaniach nad relacjami polsko-...
Esej Emanuela Ringelbluma (1900–1944) – historyka i założyciela konspiracyjnej grupy „Oneg Szabat” – został spisany w ostatecznej postaci jesienią 1943 roku, gdy autor wraz z żoną i synem oraz ponad trzydziestoma innymi osobami ukrywał się na warszawskiej Ochocie. W kryjówce przy ulicy Grójeckiej powstał tekst, który miał być zarysem szerszego opracowania poświęconego relacjom polsko-żydowskim w czasie drugiej wojny światowej. Historyk ukazał w nim zarówno mroczne, jak i jaśn...
Artykuły składające się na tom dotyczą związków między społecznościami polską i żydowską na poziomie lokalnym – w miastach, miasteczkach i wsiach. Przedstawiciele obu narodów i religii żyli na tym samym terenie, spotykali się na tych samych ulicach, w tych samych sklepach, szkołach i urzędach. Obie strony ustalały zasady wspólnego życia, z czasem lepszym, a czasem gorszym efektem. Życie osobno, a nawet częściowo osobno było bowiem w wielu sferach – na przykład samorządów, han...
Książka Darii Bonieckiej-Stępień ukazuje (chyba po raz pierwszy w ogóle polskiemu czytelnikowi) ideologiczne, ale także psychologiczne zmagania z tożsamością żydowską w okresie kształtowania się współczesnej myśli syjonistycznej. Główna teza stawiana przez autorkę zakłada, że zawsze w centrum refleksji nad przeszłością, teraźniejszością i przyszłością narodu żydowskiego jest religia, albo raczej stosunek do niej. Nawet jeśli wiara religijna bywa odrzucana jako taka. Dzięki p...
Książka Jaffa Schatza Pokolenie (oryg. Generation. The Rise and Fall of the Jewish Communists of Poland) trafia po raz pierwszy do rąk polskich czytelników dzięki przekładowi opracowanemu przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma. Mimo ponad dwudziestu lat, które upłynęły od jej premiery za granicą, publikacja pozostaje niezwykle istotną monografią dotyczącą losu Żydów, którzy przystąpili do ruchu komunistycznego w latach 20. i 30., a stali się jego ofiaram...
