Wybitny znawca żydowskiego mesjanizmu, autor wielu studiów o Jakubie Franku, w najnowszej książce podsumowuje i rewiduje wnioski swoich niemal czterdziestoletnich badań poświęconych założycielowi ruchu zwanego później frankizmem. Wykorzystując wszystkie dostępne źródła – zarówno żydowskie, jak i chrześcijańskie (niektóre z nich w książce Jana Doktóra publikowane są po raz pierwszy) – autor dokonuje ponownej rekonstrukcji dziejów Jakuba Franka i jego zwolenników. Stawia przy t...
Polsko-hebrajska edycja traktatu uważanego za pierwsze dzieło kabalistyczne. Sefer ha-bahir powstał najpewniej we francuskiej Langwedocji w I połowie XIII wieku. Wywarł – obok późniejszego o pół wieku Zoharu – największy wpływ na rozwój mistyki żydowskiej. Zachowany w licznych rękopisach, drukiem ukazał się dopiero w połowie XVI wieku w Amsterdamie. Dotychczas uważano powszechnie, że tytułowe bahir oznacza „jasność”, „blask”. Prawdopodobniej jednak twórcy traktatu rozumieli ...
Piotr Kendziorek ukazuje problematykę Zagłady w świetle europejskiej filozofii drugiej połowy XX wieku. Śledzi, jak kluczowi intelektualiści i filozofowie tego okresu odnosili się do kwestii społeczno-kulturowych źródeł nazizmu i zagłady Żydów. W poszczególnych rozdziałach poddaje analizie jeden lub dwa teksty, które uważa za najważniejsze w dorobku wybranych przez siebie myślicieli w perspektywie ich wkładu w refleksję filozoficzną nad antysemityzmem i nazizmem w kontekście ...
Książka przedstawia historię ponad dwudziestu sierocińców i internatów, funkcjonujących w getcie warszawskim od 1940 do 1943 roku, z których najbardziej znany jest Dom Sierot prowadzony przez Janusza Korczaka i Stefanię Wilczyńską. Autorka, prezentując wyniki swoich najnowszych badań, opisuje warunki życia codziennego dzieci w dzielnicy zamkniętej oraz ich dorosłych opiekunów. W swojej książce zajmuję się tymi, którzy zagubili się w historii i przez historię zostali zapomn...
Publikacja opowiada o zaangażowaniu Żydów w walkę o niepodległość Polski, a także o ich zróżnicowanym stosunku do zrywów patriotycznych. Śledzi losy osób biorących udział w powstaniach narodowych i działaniach niepodległościowych, m.in. Berka Joselewicza i jego syna Józefa, Ozeasza Lublinera czy rabinów Dow Bera Meiselsa, Markusa Jastrowa i Izaaka Kramsztyka. Ich biografie zostają osadzone w kontekście stosunków z polską większością oraz starań społeczności żydowskiej o uzysk...
Te wspomnienia przeczą wielu stereotypom na temat postawy Żydów podczas II wojny światowej. Mówią również niewygodną prawdę o polskim antysemityzmie, odsłaniają napięcia polsko-ukraińskie, ale przede wszystkim pokazują okrucieństwo Sowietów wobec podbitych narodów: Polaków, Ukraińców, Żydów. Po wejściu wojsk sowieckich na Kresy Wschodnie, jak pisze Salomon Leder: „całe życie stało się w treści i formie wulgarne, nieznośne”. A wszelki opór skutkował utratą życia lub co najmnie...
Książka Ewy Koźmińskiej-Frejlak opisuje sposoby radzenia sobie z rzeczywistością po Zagładzie przez polskich Żydów ocalałych z Holokaustu – tych, którzy po wojnie zdecydowali się pozostać w kraju. Wykorzystując obszerny materiał źródłowy, często dotychczas nieprzywoływany przez badaczy (m.in. archiwa kościelne), sięgając po narzędzia socjologiczne, autorka szczegółowo analizuje takie praktyki asymilacyjne jak starania Żydów o konwersje na katolicyzm, podejmowane próby zmiany ...
Bogaty wybór studiów nad językiem i kulturą jidysz. W ostatnich latach Polska stała się obok USA, Izraela i Niemiec ważnym centrum badań jidyszystycznych. Ze względu na wielowiekowe i bogate dziedzictwo Żydów polskich nie powinno to dziwić. Rozwój ten jest jednak swoistym fenomenem, zważywszy na wieloletnie zaniedbania w tej dziedzinie i odejście pokolenia uczonych urodzonych przed II wojną światową, dla których jidysz był językiem ojczystym. Publikowane prace dwudziestu ośmi...
Pamięć sądu Lawrence’a Douglasa jest pierwszą szczegółową analizą odpowiedzi prawa na zbrodnie Holokaustu. Składa się z pięciu studiów poświęconych: procesom norymberskim (1945-1946), procesom izraelskim Adolfa Eichmanna (1961) i Iwana Demianiuka (1986-1988), przeprowadzonemu we Francji procesowi Klausa Barbiego (1987), a także procesowi Ernsta Zündela (1985-1992), negującego Zagładę. Autor, mimo że jest prawnikiem, ma wrażliwość historyka, dostrzega społeczne i politycz...
Kanon literatury jidysz – jeden z najważniejszych zachowanych tekstów napisanych przez żydowską kobietę w epoce nowożytnej. Glikl (znana jako Glikl z Hameln) żyła w I Rzeszy Niemieckiej na przełomie XVII i XVIII wieku. Większość życia spędziła w Hamburgu, lecz jako bogata kupcowa i matka dwanaściorga dzieci podróżowała po całym cesarstwie w sprawach rodzinnych i handlowych. Wspomnienia zaczęła spisywać w 1691 roku, po śmierci swojego pierwszego, ukochanego męża, gdy nie mog...
Wymiar polityczny relacji polsko-żydowskich w XIX i XX wieku to temat piątego tomu serii Stosunki Polsko-Żydowskie. Zebrane w nim artykuły poruszają zagadnienia trudne – jak konflikty narodowościowe, dyskryminacja czy przemoc antyżydowska – jednak nie zabrakło tu także tekstów prezentujących współpracę między społecznościami. Niektóre dotyczą kwestii szczegółowych, inne zaś ukazują stosunki polsko-żydowskie w szerszej perspektywie. Publikacja, zgodnie z założeniem serii, ma c...
Ostatnia część serii Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum GettaWarszawy zawiera pełny spis sygnatur dokumentów Archiwum Ringelbluma (ARG) ze wskazaniem tomu, w którym dane świadectwo zostało opublikowane. Wykaz jest skorowidzem do trzydziestu ośmiu tomów serii ułatwiającym poszukiwanie poszczególnych dokumentów i niezbędnym uzupełnieniem Inwentarza Archiwum Ringelbluma.
Tom zamyka polską edycję dokumentów Archiwum Ringelbluma. W pierwszej części publikacji znalazły się dokumenty, które w trakcie ponad dwudziestoletniego procesu wydawniczego z różnych powodów nie trafiły do „swoich” tomów tematycznych. Część drugą stanowią informacje o dokumentach, które w Archiwum znalazły się z powodów nie zawsze dla redaktorów jasnych, ale wiedza o tym, że zostały ukryte razem ze świadectwami zebranymi w ramach prac grupy Oneg Szabat, jest konieczna dla pe...
Gospodarka jest czwartą pozycją z serii Stosunki Polsko-Żydowskie wydawanej od 2019 r. Zamieszczone w tej monografii zbiorowej artykuły polskich badaczy (zarówno dojrzałych i cenionych, jak i rozpoczynających dopiero karierę naukową) prezentują różne oblicza polsko-żydowskiej gospodarki w XIX i XX wieku. Wskazują na to, że zetknięcie się obu społeczności było konieczne i niezależnie od poglądów politycznych i wzajemnych sympatii czy antypatii – nieuchronne. Niejednokrotnie ws...
Na książkę Czerpiąc światło z popiołów składają się różne gatunkowo teksty opisujące historię przetrwania żydowskiej dziewczynki podczas II wojny światowej. Fabularyzowane wspomnienia, fragmenty dziennika spisanego tuż po wojnie przez osobę zaangażowaną w poszukiwania Robinson, opisy biograficzne dotyczące jej rodziny i materiały archiwalne tworzą obraz zmagań dziecka chcącego zrozumieć świat, który uległ rozpadowi, dorosnąć i przy tym zachować równowagę. Na oczach czytelnika...
Pierwsza monografia ukazująca się w języku polskim i prezentująca tak szeroko powojenne losy ocalałej z Zagłady społeczności żydowskiej w Polsce. Książka bazuje na obszernym materiale archiwalnym zgromadzonym podczas kwerend w kraju i za granicą (m.in. w Izraelu i we Francji). Autorka podjęła próbę całościowego ujęcia oraz odtworzenia historii i doświadczenia Żydów polskich w drugiej połowie XX wieku.
Kazania cadyka z Piaseczna wygłaszane pod okupacją niemiecką, a od listopada 1940 r. w getcie warszawskim, to dokument o wyjątkowym znaczeniu i wielu poziomach przekazu. Należą one do kanonicznych dzieł dotyczących ortodoksyjnej myśli żydowskiej czasu Zagłady. Chociaż w kazaniach nie znajdziemy odniesień do konkretnych wydarzeń okupacyjnej rzeczywistości, to nie brak tam refleksji na jej temat. Liczne są wzmianki o „złoczyńcach”, cierpieniu i mękach, fizycznej i psychicznej u...
W dwudziestoleciu międzywojennym Warszawa stała się jednym z najważniejszych ośrodków żydowskiego życia literackiego w Europie Środkowo-Wschodniej. Tworzyli go coraz liczniej sprowadzający się do miasta pisarze, dziennikarze i działacze kulturalni, którzy nie tylko rozwijali twórczość we wszystkich trzech językach lokalnej społeczności żydowskiej: w jidysz, po hebrajsku i po polsku, ale także zabierali głos w sprawach dla niej najistotniejszych. Sercem tej różnorodnej działal...
Tekst pamiętnika pochodzi z zasobów Żydowskiego Instytutu Historycznego i został wydany drukiem w 2003 r. jako pamiętnik anonimowego autora (znane były tylko imiona: Stefan Ernest). Dzięki dostępności do nowych źródeł badania warszawskiego getta możliwe stało się dokładniejsze opracowanie warstwy faktograficznej (m.in. wraz z ustaleniem tożsamości autora – Stefana Szpigielmana, czy podanie tożsamości wielu anonimowych do tej pory osób występujących w tekście – jedną z takich ...
Esej Emanuela Ringelbluma (1900–1944) – historyka i założyciela konspiracyjnej grupy „Oneg Szabat” – został spisany w ostatecznej postaci jesienią 1943 roku, gdy autor wraz z żoną i synem oraz ponad trzydziestoma innymi osobami ukrywał się na warszawskiej Ochocie. W kryjówce przy ulicy Grójeckiej powstał tekst, który miał być zarysem szerszego opracowania poświęconego relacjom polsko-żydowskim w czasie drugiej wojny światowej. Historyk ukazał w nim zarówno mroczne, jak i jaśn...
Artykuły składające się na tom dotyczą związków między społecznościami polską i żydowską na poziomie lokalnym – w miastach, miasteczkach i wsiach. Przedstawiciele obu narodów i religii żyli na tym samym terenie, spotykali się na tych samych ulicach, w tych samych sklepach, szkołach i urzędach. Obie strony ustalały zasady wspólnego życia, z czasem lepszym, a czasem gorszym efektem. Życie osobno, a nawet częściowo osobno było bowiem w wielu sferach – na przykład samorządów, han...
Tom Kultura ukazuje się w ramach serii wydawniczej Stosunki Polsko-Żydowskie, w całości jest poświęcony zagadnieniom kultury i edukacji na pograniczu polsko-żydowskim w XX wieku. Publikacja została podzielona na odrębne bloki tematyczne: literatura i prasa, kino i teatr oraz nauka i oświata. Kultura ma charakter interdyscyplinarny. Autorzy artykułów są nie tylko historykami, ale także socjologami, literaturoznawcami, filologami, kulturoznawcami czy filozofami. Wielu z nich t...
Książka Darii Bonieckiej-Stępień ukazuje (chyba po raz pierwszy w ogóle polskiemu czytelnikowi) ideologiczne, ale także psychologiczne zmagania z tożsamością żydowską w okresie kształtowania się współczesnej myśli syjonistycznej. Główna teza stawiana przez autorkę zakłada, że zawsze w centrum refleksji nad przeszłością, teraźniejszością i przyszłością narodu żydowskiego jest religia, albo raczej stosunek do niej. Nawet jeśli wiara religijna bywa odrzucana jako taka. Dzięki p...
Książka Jaffa Schatza Pokolenie (oryg. Generation. The Rise and Fall of the Jewish Communists of Poland) trafia po raz pierwszy do rąk polskich czytelników dzięki przekładowi opracowanemu przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma. Mimo ponad dwudziestu lat, które upłynęły od jej premiery za granicą, publikacja pozostaje niezwykle istotną monografią dotyczącą losu Żydów, którzy przystąpili do ruchu komunistycznego w latach 20. i 30., a stali się jego ofiaram...