Opis treści
Tematem tej książki jest zderzenie reguł rządzących cenzorską wizją literatury i tych, które leżały u podstaw literatury „nowoczesnej”. Interesuje mnie przede wszystkim ta płaszczyzna zderzenia między cenzurą i literacką „nowoczesnością”, na której poetyka przecina się z polityką, a więc m.in. formy literackie, które rozwijały się pod wpływem samego istnienia cenzury (proza paraboliczna, pozwalająca łączyć znaczenia „uniwersalne” z aktualnymi treściami społeczno-politycznymi) i kwestie języka ezopowego. Przedmiotem zainteresowania jest tu nie tylko wpływ cenzury na kształt tekstu i jego funkcjonowanie w obiegu społecznym, ale także jej założenia estetyczno-światopoglądowe: cenzorskie uzasadnienia decyzji, konfrontacje ideologiczne i estetyczne z ocenianymi tekstami. Staram się uchwycić również proces, obejmujący poszerzanie tolerancji w stosunku do literatury ideowo obcej lub obojętnej, przy jednoczesnym stopniowym rozmywaniu się wyjściowych założeń ideowych, społeczno-politycznych i wychowawczych urzędu cenzury. Przyjmuję taki punkt widzenia, z którego można próbować zrozumieć zjawisko cenzury w jego specyfice i uwarunkowaniach historycznych, ideologicznych i pragmatycznych, by odtworzyć skomplikowany układ sił i napięć w ówczesnym życiu kulturalnym. (z Wprowadzenia)
"Cenzura wobec prozy 'nowoczesnej'. 1956–1965" stanowi rodzaj problemowej monografii cenzorskiej recepcji prozy w badanym okresie. Analiza cenzorskich strategii odbiorczych prowadzona jest w niej z „wewnętrznego” punktu widzenia, co prowadzi do naukowo owocnych rezultatów. Autora interesuje nie tyle wpływ cenzury na ostateczny kształt tekstu i jego funkcjonowanie w obiegu społecznym, ile cenzorskie założenia estetyczno- światopoglądowe oraz konfrontacje ideologiczno-estetyczne z autorami, prowadzące do takich a nie innych decyzji urzędników GUKPPiW. […] Szerokie spectrum przytaczanych i omawianych materiałów pozwala na wielostronny ogląd badanego problemu. […] Na podkreślenie bezwzględnie zasługuje fakt, że Kajetan Mojsak dokonuje także twórczej konceptualizacji badanej problematyki, co w konsekwencji prowadzi do stworzenia przez niego samodzielnej i oryginalnej typologii cenzorskich strategii… […] Książka Kajetana Mojsaka została zrealizowana na wysokim poziomie profesjonalnego warsztatu, o czym świadczą: jakość i kompletność kwerendy, rzetelność i wnikliwość w podejściu do materiałów cenzorskich, filologiczna staranność oraz umiejętność osadzenia badanego problemu w szerokim kontekście polityczno-kulturowym. Na podkreślenie zasługuje również fakt, iż recenzowana pozycja ma interdyscyplinarny charakter i sytuuje się na pograniczu wielu dziedzin, przez co może być cenną i wartościową lekturą nie tylko dla literaturoznawców, ale i dla historyków oraz socjologów. (dr hab. Joanna Hobot-Marcinek, Wydział Polonistyki UJ)
