Fiodor Dostojewski, jeden z najważniejszych rosyjskich pisarzy w historii, urodził się w 1821 roku w Moskwie. Był pisarzem, publicystą, myślicielem. Jego powieści należą do ścisłego kanonu najważniejszych dzieł literatury, nie tylko XIX wieku. Dostojewski jest uważany za wybitnego przedstawiciela realistycznej i naturalistycznej prozy psychologicznej. W swoich utworach wielokrotnie zestawiał dobro ze złem. Dostojewski napisał 10 powieści i kilkadziesiąt opowiadań, nowel i tekstów publicystycznych. Do jego najważniejszych dzieł należą „Zbrodnia i kara”, „Biesy” oraz „Bracia Karamazow”. Najważniejsze książki Fiodora Dostojewskiego znajdziecie w formie ebooków, audiobooków oraz papierowej w księgarni internetowej Woblink.
Dostojewski pochodził z wielodzietnej rodziny – miał sześcioro rodzeństwa. Jego ojciec pracował w szpitalu wojskowym. W młodości Fiodor wielokrotnie odwiedzał ojca w pracy. W okolicy znajdował się cmentarz dla kryminalistów, ośrodek dla niepoczytalnych oraz sierociniec. Fiodor siadał w ogrodzie, który mieścił się przy szpitalu – tam obserwował chorych i innych pacjentów. Niestety ojciec Dostojewskiego nie zapewniał rodzinie bezpieczeństwa – ze wspomnień pisarza wynika, że jego ojciec był agresywny, nadużywał alkoholu i nie dochowywał wierności żonie. Podobno często znęcał się na służbie i członkach swojej rodziny. Fiodor stracił rodziców w stosunkowo młodym wieku – mając 18 lat był już podwójną sierotą.
Fiodor Dostojewski, zgodnie z wolą ojca, uczęszczał do Wojskowej Szkoły Inżynieryjnej w Petersburgu. Uczył się tam przedmiotów ścisłych, choć bliżej mu było do literatury i sztuki. W młodości zaczytywał się dziełami Szekspira, Victora Hugo, Pascala oraz E.T.A. Hoffmana. Zainspirowany zachodnią kulturą napisał dwie sztuki teatralne, które jednak nie zachowały się do dziś. W 1843 roku Fiodor zdał egzaminy i został oficerem. W Petersburgu zamieszkał u swojego przyjaciela. Zaczął zajmować się przekładami, tłumaczył m.in. Balzaka. Niestety ta praca nie przynosiła mu satysfakcji – zarówno w postaci zarobków, jak i radości. W 1844 roku postanowił sam zająć się pisaniem.
W 1849 roku został aresztowany w związku z przynależnością do tzw. Koła Pietraszewskiego. Był to klub towarzyski założony przez Michaiła Butaszewicza-Pietraszewskiego, zdeklarowanego socjalistę. Na spotkaniach członkowie Koła dyskutowali na tematy filozoficzne oraz społeczne. Wśród poruszanych kwestii były m.in. krytyka polityki carskiej, zacofania kulturowego kraju oraz reform ekonomicznych. To nieformalne stowarzyszenie zostało uznane za wrogie caratowi. 16 listopada 1849 roku Komisja Sądu Wojskowego skazała wielu członków organizacji na karę śmierci. Wśród nich był m.in. przyszły twórca „Zbrodni i kary”. 22 grudnia tego samego roku, Dostojewski i reszta skazanych została postawiona przed plutonem egzekucyjnym, jednak w ostatniej chwili nadeszła wiadomość o złagodzeniu kary. Ostatecznie wyrok został zamieniony na cztery lata katorżniczej pracy.
Dostojewski spędził w niewoli cztery lata. Później został wcielony do Syberyjskiego Batalionu Liniowego, gdzie służył karnie, w stopniu szeregowca, następne sześć lat. Po raz kolejny na pisarza spłynęła carska łaska – przywrócono mu godność szlachecką oraz stopień oficerski.
W 1861 roku Dostojewski zaczął pracę w redakcji pisma „Wriemia”, które założył jego brat, Michał. Niestety dwa lata później zostało zamknięte przez cenzurę. W 1864 roku zmarła żona Fiodora, Maria. Dwa lata później Dostojewski zatrudnił stenotypistkę, z którą rok później wziął ślub. Przeżyli wspólnie czternaście lat – Fiodor Dostojewski zmarł w 1881 roku w Petersburgu.
Pierwsze powieści Fiodora Dostojewskiego
W 1846 roku ukazała się debiutancka powieść Dostojewskiego pt. „Biedni ludzie”. Pierwotnie miała opowiadać losy młodej prowincjuszki i być napisana w formie pamiętnika. Ostatecznie Dostojewski zdecydował się napisać powieść epistolarną, której głównym tematem jest miłość i problemy życiowe dwójki ubogich – Makarego Diewuszkina i Wateńki Dobosiełowej.
W związku z dramatycznymi wydarzeniami z życia pisarza, na następną jego książkę trzeba było czekać do 1960 roku. Wtedy ukazały się „Wspomnienia z domu umarłych“. To książka uważana za jedną z najbardziej osobistych w dorobku Dostojewskiego. W wyniku przynależności do Koła Pietraszewskiego Dostojewski dostał wyrok śmierci, zamieniony następnie na karę niewoli i ciężkiej pracy. Ostatecznie pisarz przebywał w więzieniu cztery lata. „Wspomnienia z domu umarłych” to najprawdopodobniej doświadczenia zebrane w czasie katorgi zaadaptowane na potrzeby powieści.
Kolejna powieść Dostojewskiego – „Skrzywdzeni i poniżeni” (1861), ukazywała się w odcinkach w czasopiśmie „Wriemia”, w którym autor pracował. W 1864 roku swoją premierę miały „Notatki z podziemia”, książka szczególna w karierze Dostojewskiego. Krytycy uważają „Notatki z podziemia” za pierwszy utwór pisarza o tematyce egzystencjalnej. To prowadzona w narracji pierwszoosobowej opowieść byłego petersburskiego urzędnika.
Zbrodnia i kara
W 1866 roku ukazała się najbardziej znana powieść Dostojewskiego pt. „Zbrodnia i kara”. To opowieść o życiu byłego studenta Rodiona Raskolnikowa. Mężczyzna postanawia okraść i zamordować lichwiarkę. Raskolnikow swoje zachowanie i zbrodnię argumentuje moralną wyższością. On, jako człowiek lepszy, może bez konsekwencji zabić „zwykłego” człowieka. Uważa, że normy moralne są różne dla różnych ludzi. Popełnienie zbrodni staje się abstrakcyjnym, ale jednocześnie bardzo cielesnym, bezpośrednim sprawdzianem odwagi Raskolnikowa. Zabójstwo całkowicie podważa wcześniejsze przekonania Rodiona na temat praw panujących na świecie. Były student prawa przestaje nad sobą panować – kara za popełnioną zbrodnię zbliża się wielkimi krokami. „Zbrodnia i kara” znajduje się na licznych listach najważniejszych książek wszech czasów, a w wielu krajach to lektura obowiązkowa.
W tym samym roku ukazała się kolejna wielka książka Dostojewskiego pt. „Gracz”. Dostojewski napisał ją w przeciągu miesiąca, ponieważ musiał spłacić swoje karciane długi. W powieści pojawia się wiele wątków autobiograficznych – podobnie jak Dostojewski, główny bohater jest uzależniony od hazardu. Ponadto, podobnie jak Dostojewski, jest obsesyjnie zakochany w kobiecie o imieniu Polina. Fikcyjna miejscowość przedstawiona w „Graczu” to Ruletenburg, który przypomina Baden-Baden, Wiesbaden i Marienbad – w tych miasteczkach Dostojewski grywał w kasynach.
W 1869 roku ukazała się siódma powieść Dostojewskiego pt. „Idiota”. Po raz kolejny w książce rosyjskiego pisarza pojawia się Petersburg. Do miasta, po wieloletniej kuracji w Szwajcarii, przyjeżdża młodzieniec, który podaje się za krewnego generałowej Jepanczyn. Młody mężczyzna to książę Nikołajewicz Myszkin. Jest człowiekiem opanowanym i kulturalnym, ale również naiwnym. Losy Myszkina zaczynają krzyżować się z losami rodziny generałowej, a w trakcie poznawania rodzinnego miasta, młodzieniec stanie się jednym ze źródeł wielu nieporozumień.
Biesy
Dwa lata później na rynku książki pojawiła się ósma powieść Dostojewskiego pt. „Biesy”, uważana, obok „Zbrodni i kary” i „Braci Karamazow”, za jedno z jego najważniejszych dzieł literatury światowej. „Biesy” to przede wszystkim krzywe zwierciadło, w którym odbijają się pragnienia ówczesnej inteligencji - niebezpiecznie krążące wokół utopii marzenia, które ostatecznie okazało się ponurą zapowiedzią stalinowskiego reżimu. „Biesy” są powieścią alegoryczną, która odnosi się do możliwych tragicznych skutków politycznego i moralnego nihilizmu. Akcja powieści rozgrywa się w okolicach 1870 roku w małym miasteczku, które staje się jednym z centrów próby wzniecenia rewolucji. Jej inicjatorem miał być Piotr Wierchowieński, jeden z bohaterów książki.
W 1875 roku ukazała się przedostatnia powieść Dostojewskiego pt. „Młodzik”. Głównym bohaterem jest Arkadij Dolgoruki. Młody mężczyzna nie jest pewny czy jego ojciec jest bohaterem czy łajdakiem. Marzy jednak o tym, by jak on mieć wpływy i pieniądze. Zdaje sobie jednak sprawę, jak może wyglądać jego życie w razie porażki. Młodość powoduje, że nie panuje nad własnymi emocjami. Dostojewski stworzył tu portret psychologiczny młodego człowieka, który walczy z własną osobowością i mierzy się z trudami dorastania.
Bracia Karamazow - ostatnia powieść Dostojewskiego
Ostatnią powieścią Dostojewskiego, jednocześnie uznawaną za kulminację jego stylu i twórczości, są „Bracia Karamazow”. To dowód kunsztu rosyjskiego pisarza, mistrza analizy ciemnych stron ludzkiej duszy. Autor przedstawia w powieści morderstwo ojca, w które zamieszani są trzej jego synowie, analizując psychologiczne pobudki kierujące bohaterami. Na świecznik bierze odwieczne dylematy ludzkości – wiarę w istnienie wolnej woli, Boga, dobra, zła i miłości. W trakcie pisania „Braci Karamazow” Dostojewski był pod wpływem filozofii Nikołaja Fiodorowa, który twierdził, że ludzie mogą osiągnąć zbawienie dzięki potomstwu, które potrafi odkupić winy swoich rodziców.
Wielu wybitnych ludzi świata kultury i nauki, z Zygmuntem Freudem i Albertem Einsteinem na czele, uważało „Braci Karamazow” za jedno z najwybitniejszych dzieł światowej literatury.
Książka doczekała się kilkunastu adaptacji filmowych i telewizyjnych oraz jest jedną z najczęściej interpretowanych na potrzeby teatru rosyjskich powieści. Niektóre wątki utworu miały być kontynuowane, jednak pisarz zmarł niespełna rok po wydaniu powieści.
Powieści „Bracia Karamazow”, „Zbrodnia i kara”, „Młodzik”, „Biesy”, „Idiota”, „Wspomnienia z domu umarłych” oraz zbiór „Opowieści” znajdziecie w formie ebooka, audiobooka oraz papierowej w księgarni internetowej Woblink.
