Tom Humanistyka w czasach antropocenu zbiera najważniejsze teksty Dipesha Chakrabarty’ego, jednego z najwybitniejszych w świecie przedstawicieli studiów postkolonialnych i zaangażowanego w dyskusje na temat zmian klimatycznych historyka. Interesując się relacjami między Zachodem a światem niezachodnim, Chakrabarty krytycznie podchodzi do eurocentrycznych wizji przeszłości, realizując projekt „prowincjonalizowania Europy”. W niezwykle ciekawy sposób łączy przy tym badan...
Książka jest rezultatem interdysplinarnych dociekań, od filozofii języka po psychoanalizę. Opowiada o przygodach umysłu, jego aktywności ujawniającej się w codziennych zachowaniach, w obserwacjach oraz eksperymentach neuropsychologów, w czynach bohaterów Homera czy dziele Prousta. Jako prezentacja nurtów w humanistyce - wskazuje również na istotne tematy rozpoczynającego się stulecia w innych dziedzinach, które nie pozostaną bez wpływu na tę pierwszą. Wydaje się bowiem, że um...
Terminy „etyka”, „polityka”, „performatywność” i „doświadczenie” robią w ostatnich latach oszałamiającą karierę w dyskursie nauk humanistycznych. Mało kto wie jednak, że w ujęciach bardzo zbliżonych do dzisiejszych pojawiały się one w słowniku francuskiego filozofa Jacques’a Derridy już co najmniej w połowie lat 60. XX wieku. Najnowsza książka Anny Burzyńskiej prezentuje innego Derridę, znacznie mniej znanego na gruncie polskim – nie tylko jako twórcę specyficznego stylu czyt...
Cioran pisał: „wszystko jest niepowtarzalne i pozbawione sensu”. Jest to parafraza myśli Nietzschego o wiecznym powrocie rzeczy, która źródło znaczenia widzi w stałym powtarzaniu. Wielką zagadką Sfinksa, którą Nietzsche sam wybrał do rozważenia, było pytanie o to, czy i jak człowiek – egzystencja ziemska i skończona – może swym bytem sięgnąć wiecznego absolutu. Jego myśl o powrocie rzeczy zmierza do pogodzenia wieczności trwania z przemijaniem stawania się. Mówi ona o tym, ja...
Czym jest los, czy kryje się on w człowieku, czy leży poza nim, czy jest tajemną koniecznością, czy zwykłym przypadkiem? Pytania o los są obecne w myśli Zachodu od dawna. Ich korzenie sięgają mitów starożytnej Grecji oraz wyrosłej z nich tragedii, będącej literacką formą otwierającą szczególną przestrzeń dla rozmyślań o losie. Poprzez wieki swego istnienia pojęcie losu ulegało oczywiście różnym przemianom, w któ...
Ciało i filozofia nie są biegunami zbytnio odległymi od siebie, ciało i polityka w niebezpieczny sposób mogą okazać się niemal jednym i tym samym. W czasach „płynnej nowoczesności” ciało jawi się jako byt paradoksalny: stanowi zarazem źródło i cel zabiegów politycznych. Ciało jako źródło to energia spożytkowana na pracę, natomiast ciało jako cel to matryca, na której zapisują się wypracowane zmiany. Być może zatem powinniśmy uciąć wszel...
Od początku XX w. dominujący dyskurs interpretacyjny utożsamia kultury modernizmu skandynawskiego z postępem, optymizmem, emancypacją, równouprawnieniem i spełnioną utopią społeczną. Książka À propos Inferno ukazuje inne oblicze literatury i kultury północy Europy. Miejsce centralne zajmują w niej figury zejścia, ruch ku dołowi wiodący od współczesności do tradycji literackiej i kulturowej, od oficjalnej religii do heretyckich wędrówek po sferach piekielnych, od ant...
Książka Magdaleny Siwiec jest pierwszą tak obszerną propozycją komparatystycznej lektury twórczości Norwida i Baudelaire’a. Punktem wyjścia zaproponowanego zestawienia poetów, urodzonych w tym samym 1821 roku, jest ich szczególna, jak ją nazwał Paul Valéry, sytuacja wymuszająca konieczność określenia się i wobec romantycznych wieszczów, i wobec budzącej ambiwalentne reakcje nowoczesności. Interpretacje utworów literackich, esejów krytycznych, listów Baudelaire’a i Norwid...
Gdy Tadeusz Kantor udawał się z początkiem 1947 roku w swoją pierwszą w życiu podróż do Paryża, nie przypuszczał zapewne, że przyjdzie mu się tam zetknąć nie tylko ze sztuką klasycznej awangardy i twórczością aktualną artystów z Europy i obu Ameryk. Wizyty w Palais de la découverte otwarły przed nim świat nowoczesnej nauki i spowodowały głęboki światopoglądowy wstrząs. Książka po raz pierwszy tak dogłębnie – i na podstawie nieznanych wcześniej materiałów źródłowych – analizuj...
Książka zawiera rozległą analizę kulturowych aspektów seksualności i homoseksualności, wpisując się w szerokie tło przemian kulturowych i rozwoju myśli humanistycznej XX wieku. Głównym źródłem inspiracji, a zarazem przedmiotem krytycznej analizy jest dla autora myśl Michela Foucault oraz kontynuacje francuskiego poststrukturalizmu. Jacek Kochanowski przedstawia problematykę tożsamości seksualnej z perspektywy socjologicznej oraz ewolucję sposobów definiowania fenomenu homosek...
Komentarz prof. Piotra Śliwińskiego:„Walter Benjamin jest w humanistyce współczesnej legendą, inspiracją, wyzwaniem. To wyzwanie podjął Adam Lipszyc w książce tyleż uczonej, co się zowie akademickiej, a jednocześnie pod wieloma względami literackiej. „Sprawiedliwość na końcu języka” nie tylko objaśnia myśl filozofa, eseisty, pisarza, ale – objaśniając – stara się zachować jej głęboką nieoczywistość. Lipszyc chce więc i wytłumaczyć i zachować pewien rodzaj ciemności, czy tajem...
Teoria aktora-sieci to jedna z najbardziej zaskakujących i nowatorskich koncepcji, jakie pojawiły się w humanistyce i naukach społecznych na przełomie wieków. W przeciągu ok. trzydziestu lat swego istnienia rozwinęła się i wychodząc od badania nauki w laboratoriach przechodziła do coraz to innych obszarów, zaś jej przedstawiciele - B. Latour, M. Callon, J. Law - uzyskali szerokie, międzynarodowe uznanie. Książka Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci...
Pojęcia polityczne. Wspólnota, immunizacja, biopolityka to zbiór esejów prezentujących dziesięcioletni namysł Roberta Esposita nad najważniejszymi terminami z zakresu filozofii politycznej. Zamiast słownikowych definicji, autor proponuje genealogiczne przedsięwzięcie, ukazujące splot sensów kryjących się za pozornie oczywistymi znaczeniami przypisywanymi dziś prawu, wolności czy naturze ludzkiej. Trzy zawarte w podtytule książki pojęcia: wspólnota, immunizacja i biopolit...
Niemiecka pamięć jest szczególna, gdyż wyrasta z konieczności dokonania rozrachunku z wyjątkowo trudną przeszłością. Żyjemy dziś w czasach, gdy świadków największej katastrofy XX wieku jest coraz mniej. Niezbędne jest więc poszukiwanie sposobów uwolnienia pamięci od jednostkowego spojrzenia i wpisania jej w kontekst kulturowy. W oparciu o różne podejścia i metodologie próby takie podejmują: Jan i Aleida Assmannowie, Harald Welzer, Astrid Erll, Birgit Neumann, Günter Butzer, R...
Książka jest propozycją nowego odczytania wybranych wątków dzieła Freuda o kluczowym znaczeniu dla jego psychoanalitycznej teorii. Autor za punkt wyjścia obrał rysującą się wyraźnie we wczesnych pracach ojca psychoanalizy - w Entwurfeiner Psychologie (Projekt psychologii) oraz w Objaśnianiu marzeń sennych - koncepcję ludzkiego "aparatu psychicznego" oraz interpretacje patologicznych zjawisk psychicznych. W świetle tych "okruch...
Teksty Georgesa Didi-Hubermana, współczesnego francuskiego teoretyka obrazu, poświęcone są krytyce historii sztuki. Odnoszą się do jej ukrytych, często nieświadomie przyjmowanych założeń, a przed wszystkim do przenikającego ją "tonu pewności", który przesłania problematyczność stosowanych w ramach dyscypliny modeli epistemologicznych.Obraz płynny. Georges Didi-Huberman i dyskurs historii sztuki jest genealogiczną analizą propozycji francuskiego teoretyka. Na podstawowym ...
Najważniejszymi zagadnieniami uprawianej przez Gottfrieda Boehma teorii obrazu są widzenie, patrzenie, przyglądanie się i próba zwerbalizowania tych aktów ponad sztywnymi dyscyplinarnymi podziałami nauki. Podstawowy problem, który zajmuje autora, to w jaki sposób obrazy generują odmienny od językowego, czyli wizualny (ikoniczny) sens. Artykuły zamieszczone w zbiorze ukazują ewolucję myśli Boehma od „hermeneutyki obrazu” (z roku 1978) do prac najnowszych, reprezentujących...
Książka ta jest próbą ujęcia związków literatury z muzyką w świetle najnowszych propozycji komparatystów i teoretyków intertekstualności, zarazem także próbą diagnozowania aktualnego stanu komparatystyki jako dziedziny badań literaturoznawczych. Refleksja wyrasta z tradycji amerykańskich oraz zachodnioeuropejskich studiów z zakresu komparatystyki interdyscyplinarnej (C. S. Brown, S. P. Scher, P. Brunel, J.-L. Backčs, F. Claudon, A. Locatelli), co umożliwia ogląd dobrze znanyc...
W niniejszej pracy autorka podejmuje jedno z ważniejszych pytań współczesnej - zwłaszcza angloamerykańskiej - feministycznej filozofii, tj. czy feminizm rozwiązuje dylematy ontologicznego ugruntowania rodzajowego podmiotu, a jeśli tak, to w jaki sposób? Szczególnie interesujących odpowiedzi na to pytanie, zdaniem autorki, udziela teoria tzw. „korporalnego feminizmu". Kwestia kobiecego podmiotu znalazła się w centrum uwagi głównie z powodu postmodernistycznej filozoficznej ori...
Autor po raz kolejny pisze historię literatury najnowszej, począwszy od późnego romantyzmu (Norwid) do dni ostatnich (Herbert, Herling-Grudziński), szczególny nacisk kładąc na relację między tekstem i rzeczywistością, na sposoby wyrażania świata. Literatura nurtu obiektywistycznego, obstając za istnieniem „tamtej strony” dyskursu, równocześnie uznaje, że nie mamy do niej żadnego bezpośredniego dostępu. Jest zaszyfrowanym zapisem rzeczywistości, który trzeba dopiero właściwie ...
Samuel Beckett jest w tej książce postacią centralną, ale nie jedyną. Jego dramaty, utwory prozą i poezja pozwalają zrozumieć, że pytania, które w języku własnej twórczości, trudnym do przełożenia na inny „zewnętrzny” język, stawia pisarz, są centralnymi kwestiami podejmowanymi przez najwybitniejszych myślicieli nowoczesności. Tak właśnie powstał pomysł, ażeby potraktować autora Molloya jako jednego z najważniejszych uczestników modernistycznej debaty o możliwościach istnieni...
Próba systematycznego przedstawienia podstawowych założeń hermeneutyki Hansa-Georga Gadamera, jednego z najwybitniejszych filozofów niemieckich XX wieku. Autor koncentruje się w niej na kluczowych zagadnieniach metody hermeneutycznej, takich jak: dziejowość rozumienia i tradycji, koncepcja doświadczenia estetycznego, pojęcie przesądu. Obszerny rozdział pracy został też poświęcony Gadamerowskiej koncepcji języka. Autor podejmuje dyskusję z krytykami Gadamera (m.in. J. Habermas...
Jak właściwie myśleć dzisiaj o teorii literatury? Jak ją uprawiać? Czy teoria jest potrzebna literaturze? Czy może tylko literaturoznawcom? Pytania te stawiano sobie przez cały XX wiek, ale od końca lat 60., wraz z tzw. Kryzysem teorii w wiedzy o literaturze okazały się one szczególnie ważne. Książka Anny Burzyńskiej opowiada o sytuacji teorii po strukturalizmie, kiedy to dla wielu badaczy literatury (zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i we Francji) stało się jasne, że tworzen...
Marek Krajewski – socjolog, profesor zwyczajny, zatrudniony na Wydziale Socjologii UAM w Poznaniu. Autor licznych artykułów dotyczących materialności i wizualności, współczesnej kultury i sztuki oraz edukacji kulturowej. Opublikował też wiele książek poświęconych tej problematyce: Kultury kultury popularnej (2003), POPamiętane (2006), Za fotografię! (2010, wspólnie z R. Drozdowskim), Narzędziownia. Jak badaliśmy (niewidzialne) miasto (2...
