Beata Długajczyk / Leszek Machnik „Muzeum Lubomirskich 1823–1940. Zbiór malarstwa” Muzeum Lubomirskich, będące pierwszym muzeum publicznym w Galicji, zgromadziło w ciągu niespełna stu pięćdziesięciu lat istnienia ponad tysiąc trzysta obrazów. Kolekcję stanowiły dzieła dawne i nowe, prace twórców obcych i rodzimych, portrety i widoki, sceny religijne, historyczne i rodzajowe, płótna o znacznych walorach artystycznych i nieledwie amatorskie, składane do muzeum dary oraz obiek...
Archiwum Ringelbluma. Antologia Wstęp Jacek Leociak, opracowanie Marta Janczewska, Jacek Leociak Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, zwane Archiwum Ringelbluma, jest unikalnym zbiorem dokumentów stanowiących jedno z najważniejszych świadectw Zagłady Żydów. Składające się na nie materiały od początku tworzono i zbierano według ścisłych zasad metodologicznych, w co zaangażowany był kierowany przez Emanuela Ringelbluma zespół fachowców-dokumentalistów oraz ludzi nauki, lite...
W czasie, gdy Norwid pisał sztuki teatralne, romantyzm odnosił największe tryumfy, potem się przesilał, w końcu odchodził w przeszłość. Późna twórczość Norwida-dramaturga przypada więc na okres, gdy wielcy poeci dramatów już nie tworzą. Rozmijając się ze współczesnymi, czwarty wieszcz przecierał jednak ścieżki nowym polskim wizjonerom i poetom teatru: Wyspiańskiemu, Witkacemu, Różewiczowi. „Aktor”, „Za kulisami – Tyrtej”, „Pierścień Wielkiej-Damy”, „Kleopatra i Cezar” to szt...
Federico García Lorca był znakomitym dramaturgiem, wybitnym pianistą, sprawnym rysownikiem, ale przede wszystkim charyzmatycznym poetą, wzbudzającym podziw innych twórców. Leonard Cohen nie tylko upamiętnił go w piosence „Take This Waltz”, lecz także nadał imię Lorca swojej córce. Zachwyt nad twórczością poety miesza się często z fascynacją jego życiem: przyjaźniami z Salvadorem Dalím, Luisem Bunuelem, Pablo Nerudą, działalnością społeczną, związkami z hiszpańskim folklorem, ...
Kraj słoneczny, gościnny i malowniczy – taki obraz Portugalii wyłania się z kart albumów, przewodników turystycznych i reklam biur podróży. Tymczasem literatura portugalska, powiada Ewa Łukaszyk, nie przyjmuje tego obrazu do wiadomości: to twórczość gorzka, surowa, często gwałtowna, zmagająca się z ciasnotą, brakiem i pustką po dawnej chwale. Wszystko to sprawia, że można ją czytać w kategoriach „stylu późnego” Edwarda W. Saida – stylu, w którym oznaki schyłku i wyczerpania ł...
Polskie badania proweniencyjne prowadzone po 1945 roku w zbiorach starych druków zgromadzonych w bibliotekach państwowych i kościelnych mają różne natężenie i przynoszą rozmaite rezultaty. Biblioteki zakonne, które w XIX i XX stuleciu poniosły najwięcej strat, od połowy XX wieku powoli porządkują zachowane księgozbiory, prezentując je w wydawanych katalogach i inwentarzach. Biblioteka Ossolineum od XIX wieku zgromadziła kilkadziesiąt tysięcy starych druków, wśród których są k...
„Rany ducha goją się i nie pozostawiają po sobie blizn” – pisał Hegel. W swojej najnowszej książce Grzegorz Jankowicz podejmuje polemikę z tą tezą. Jego bohaterami są twórcy szczególnie – czasem wręcz obsesyjnie – zainteresowani wewnętrznym zranieniem. Agamben, Auden, Bärfuss, Benjamin, Borges, Butler, Derrida, Dickens, Goethe, Kafka, Melville, Perec, Sebald, Sosnowski, Zupančič… to pisarze i filozofowie, według których proces gojenia się trwa długo i zawsze pozostaje po nim ...
Wybór tekstów wybitnego polityka, legionisty, generała Wojska Polskiego. Historyk Jerzy Kirszak wybrał publikowane w wydawnictwach emigracyjnych wystąpienia dotyczące ważnych kwestii wojskowych, polskiej i światowej polityki. Są tu wspomnienia z kampanii wrześniowej, rozkazy, przemówienia okolicznościowe (np. na wieczorach poświęconych twórczości Melchiora Wańkowicza czy Kazimierza Wierzyńskiego), listy oraz tłumaczenia wierszy Charlesa Baudelaire’a.
Chociaż minione stulecie obfitowało w wielkich pisarzy, to właśnie twórczość Kafki i najsilniej prowokowała do interpretacji. Jego proza należy do najczęściej dyskutowanych i omawianych dzieł w historii literatury. Zachwycali się nią niemal wszyscy wielcy pisarze i myśliciele XX wieku. Uważnymi czytelnikami twórczości autora „Procesu” byli m.in. Theodor W. Adorno, Hannah Arendt, Walter Benjamin, Maurice Blanchot, Albert Camus, Tadeusz Różewicz, Jean-Paul Sartre czy Susan Sont...
Zawiła, pełna sprzeczności historia miłosna z elementami czarnego humoru. Robin Vote, bohaterka powieści, to młoda amerykańska „femme fatale”, która spędza czas w towarzystwie trojga admiratorów: Nory Flood, Jenny Petherbridge i Feliksa Volkbeina. Towarzyszy im doktor Matthew O’Connor. Jego nieokiełznane gadulstwo i fanfaronada przywodzą na myśl Szekspirowskiego Falstaff a. Wszystkie postaci są wyraziste, barwne, skomplikowane. Główną rolę w powieści odgrywa jednak język – bo...
Marjorie Perloff „Ostrze ironii. Modernizm w cieniu monarchii habsburskiej” Przekład Maciej Płaza Posłowie Adam Lipszyc Trudno znaleźć dziś w świecie zachodnim krytyka literackiego, którego każda kolejna książka okazywałaby się pozycją tak opiniotwórczą, jak teksty Marjorie Perloff. Jej monografie pozwalają zrozumieć rodowód, rozwój i znaczenie ogromnych połaci literatury – od wczesnego modernizmu po współczesność, od poezji po prozę, teatr i sztuki wizualne. Badaczka śledzi...
Dwadzieścia lat po śmierci Zbigniewa Herberta jego poezja jest ciągle szeroko komentowana przez badaczy literatury, wciąż inspiruje twórców. Nazwisko autora „Struny światła” wymienia się obok nazwisk największych poetów drugiej połowy XX wieku, a jego dzieła są stale tłumaczone, wydawane i czytane w wielu krajach świata. Silna więź z dziedzictwem antyku sprawia, że poezja Herberta ma wymiar uniwersalny, jest powściągliwa formalnie i zdyscyplinowana. Jednak pozorną prostotę i ...
„Czas jest demiurgiem tej powieści, począwszy od wstępnej inwersji, poprzez ciągłą grę teraźniejszości i przeszłości, ingerującej raz po raz dawnymi tajemnicami w bieżące wypadki” – pisze we „Wstępie” do „Granicy” Hanna Kirchner. Spojrzenie to jest jednym z ciekawych tropów, jakimi można podążać, czytając „Granicę”. Tymczasem książka Zofii Nałkowskiej, od kilkudziesięciu lat będąca w kanonie lektur szkolnych, omawiana jest zwykle w schematyczny sposób. Niemal każdy licealista...
Zbiór audycji emitowanych przez radio BBC od października 1940 do maja 1945 roku, w których Thomas Mann próbuje odwieść Niemców od fascynacji Hitlerem. Przemówienia stanowią doskonałe uzupełnienie zagadnień poruszanych w „Doktorze Faustusie”, gdzie pisarz szukał m.in. odpowiedzi na pytania o przyczyny nazizmu i niemiecką tożsamość. Mann nie utożsamia ideologii nazistowskiej z narodem, co potwierdzają jego programowe teksty „Brat Hitler” (1939) oraz „Niemcy i naród niemiecki” ...
Punktem wyjścia tej książki jest teza o nieprzekładalności literatury – nieprzekładalności, która, paradoksalnie, zostaje uznana za rację bytu przekładu. Jarniewicz rozwija koncepcję autorskiego, twórczego charakteru pracy tłumacza, występującego w wielu rolach: pisarza, antologisty, krytyka, popularyzatora. Stawia nieoczywiste pytania o to, czy tłumacze mogą sobie pozwolić na czułość albo czy wolno im kłamać. Pyta o granicę, za którą przekład staje się plagiatem, o miejsce k...
Tom prezentujący sylwetkę i działalność naukową Romana Aftanazego – wieloletniego pracownika Ossolineum i autora monumentalnej monografii dziejów polskich dworów i pałaców szlacheckich na dawnych Kresach Wschodnich, której poświęcił kilkadziesiąt lat swojego życia. Przyjaciele i współpracownicy wspominają Aftanazego, zaś historycy i historycy sztuki komentują jego dzieło. Książkę otwiera szkic biograficzny. W tomie przemawia także sam Aftanazy. Znajdziemy tu jego listy, a prz...
8 kwietnia 1945 roku kilka dywizjonów alianckich bombowców miało zniszczyć ważne strategicznie cele w Niemczech. W trakcie lotu piloci dostali informację, że atak jest niemożliwy z powodu gęstej mgły. Było za późno, żeby zawrócić, więc ponad dwieście maszyn zostało przekierowanych nad okolice Halberstadt, miasta leżącego pięćdziesiąt kilometrów na południowy zachód od Magdeburga. Nieduże miasto bez szczególnego znaczenia militarnego zrównano z ziemią. Zginęło dwa i pół tysiąc...
Wśród dokumentów, które po śmierci profesora Mieczysława Gębarowicza trafiły do zbiorów Ossolineum we Wrocławiu, znalazł się pochodzący z lat 50. rękopis niewydanej książki Najstarszy ikonostas cerkwi wołoskiej we Lwowie. Dzieje zabytku oraz jego znaczenie w rozwoju malarstwa cerkiewnego i sztuki ukraińskiej. Na ponad czterystu pożółkłych, często sklejanych z kawałków kartach ten wybitny badacz przeprowadził dokładną analizę historyczną, ikonograficzną i stylistyczną jednego ...
Na książkę składają się najważniejsze dokonania prozatorskie Josepha Conrada-Korzeniowskiego: powieści Lord Jim i Tajfun oraz opowiadania Jądro ciemności, Młodość, Pojedynek i Książę Roman. Omawiając je we wstępie, Zdzisław Najder, znakomity znawca tematu, wskazuje na rolę obserwacji, wspomnień i lektur w twórczości Conrada; żywioł wyobraźni, jakkolwiek istotny, zdaje się pełnić u tego pisarza rolę służebną. Na szczególną uwagę w wyborze zasługuje Książę Roman, utwór odbiegaj...
Esej jest próbą myślenia w sytuacji, gdy wyczerpały się wszystkie wielkie narracje, a nam pozostało błogosławieństwo lokalnej wizji i prowizorycznej prawdy – pisze Jacek Gutorow w przedmowie do swej najnowszej książki. I jest to deklaracja dotycząca zarówno metody pisarskiej, jak i tematu. Na Życie w rozproszonym świetle składa się bowiem szesnaście esejów o perypetiach dwudziestowiecznej myśli krytycznej i filozoficznej oraz o dramacie języka i wyobraźni artystycznej w epoce...
Przekład: Maria Kurecka i Witold Wirpsza Wstęp i opracowanie: Hubert Orłowski Powieści Manna wyczekiwano z niecierpliwością, czego najlepszym dowodem był wysyp recenzji i komentarzy po jej wydaniu w 1947 roku. Spodziewano się, że książka udzieli odpowiedzi na pytanie, dlaczego naród „poetów i myślicieli” stał się na dwanaście lat ojczyzną „sędziów i katów” (słowa Karla Krausa). Nie powinno zatem dziwić, że interpretacja „Doktora Faustusa” jako powieści-paraboli zdominowała j...
Sto trzydzieści lat temu w miasteczku pod Lwowem urodził się pisarz, którego przeznaczeniem była egzystencja w cieniu i na pograniczach: w cieniu grozy i śmierci, na pograniczu jawy i snu; w cieniu gwiazd literackich, na pograniczu epok, prądów i stylów; w cieniu Wielkiej Wojny, która ujawniła groźne oblicze nowoczesności, i na pograniczu upadających Austro-Węgier, potem zaś odrodzonej Rzeczypospolitej. Stefan Grabiński, bo o nim tu mowa, nigdy nie przestał być pisarzem drug...