Jak myślą politycy? – pyta George Lakoff (ur. 1941), słynny językoznawca kognitywny z USA, a zadaje to pytanie, poszukując wspólnego podłoża politycznych stanowisk w dominującym od dawna w Ameryce dyskursie konserwatywno-liberalnym. Autor znany jest przede wszystkim z teorii metafor jako determinujących nie tylko naszą mowę, lecz także myśl ("Metafory w naszym życiu", Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2010). W odniesieniu do polityki wypracował teorię, dzięki której znalazł wytł...
Emil Cioran (1911–1995), jeden z najsłynniejszych filozofów XX wieku, urodził się i spędził młodość w Rumunii, po czym w 1937 roku wyjechał do Francji, gdzie już pozostał na resztę życia. Wyjeżdżając, pozostawił Rumunom tę kontrowersyjną książkę o religii i wierze. Opublikowana wlasnym nakładem i praktycznie wówczas (1937) nierozpowszechniana, z biegiem lat stała się istotnym wkładem w europejską refleksję nad wiarą. Uznana w Rumunii za bluźnierstwo, zdaniem autora stanowiła ...
Opublikowany w roku śmierci francusko-rumuńskiego filozofa Emila Ciorana (1911–1995) tom wywiadów z nim stanowi bardzo szczególną publikację. Na początku lat 70. XX wieku Cioran pisał do znajomego: „Mam sześćdziesiąt lat i nigdy nie występowałem publicznie”. Nie cenił „życia literackiego”, nie przyjmował nagród, a swoje pisarstwo uważał za „terapeutyczne”. Żył paradoksalnie: uznawał życie za bezsensowne, lecz je kochał i cieszył się nim. W późniejszym okresie jednak, w miarę ...
Richard Shenkman, amerykański obalacz historycznych mitów, legend i zwykłych kłamstw, autor bestsellerowych publikacji historycznych podejmujących tę misję, w niniejszej książce odbywa brawurowy rajd przez dzieje powszechne. Spogląda na nie wprawdzie z perspektywy amerykańskiej, a więc skupia uwagę głównie na historii brytyjskiej, ale rozpiętość tematów i tak jest imponująca: od Troi po Hollywood. Te historyczne nieporozumienia przedstawione w stand-upowym stylu służą nie tyl...
Vladimir Nabokov (1899–1977), amerykański pisarz rosyjskiego pochodzenia, klasyk XX-wiecznej literatury, był też wykładowcą o niekonwencjonalnych poglądach. Mieszkając w latach 40. i 50. w USA, pracował na kilku uczelniach, a jego wykłady zostały opublikowane w postaci trzech książek: "Wykłady o Don Kichocie" (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2015), "Wykłady o literaturze" (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2016) i "Wykłady o literaturze rosyjskiej". O pisarzach rosyjskich nauczał...
Friedrich Schiller (1759?1805), najwybitniejszy niemiecki dramaturg, przedstawiciel klasyki weimarskiej, uprawiał także filozofię, skupiając się przede wszystkim na kwestiach estetycznych. Nie była to jednak estetyka w dzisiejszym sensie zamkniętej dyscypliny o własnej, osobnej problematyce, lecz próba ustanowienia sfery estetycznej jako pośrednika między koniecznością fizyczną a koniecznością moralną. Piękno nie jest dodatkiem, pozorem, lecz istotnym elementem ludzkiego życi...
Niepublikowana za życia lub publikowana w broszurach o minimalnym nakładzie spuścizna Friedricha Nietzschego (1844–1900), epokowego myśliciela niemieckiego, jest bardzo obszerna. Niniejszy tom stanowi jej reprezentatywny wybór – także w tym sensie, że pozwala w skrótowy sposób zapoznać się z całą twórczością autora. W niepublikowanych fragmentach znajdują odzwierciedlenie teksty opublikowane. Nietzsche bowiem tworzył nieustannie wiele wersji tej samej myśli w krótkich, aforys...
Lata decyzji (1933), książka Oswalda Spenglera (1880–1936), niemieckiego filozofa kultury, w okresie publikacji przewyższyła, jeśli chodzi o nakłady i popularność, Zmierzch Zachodu, z którego dziś Spengler jest najbardziej znany. W tym dziele Spengler zajmuje się ogólnie opisem sytuacji polityczno-społecznej w świecie lat 30. XX wieku, rysuje apokaliptyczny obraz przyszłych wojen i rewolucji (klasowej i rasowej) i zapowiada, oczywiście, „zmierzch”, a nawet upadek Zachodu. W p...
Jarosław Urban, znawca whisky i whiskey, autor książek o nich, wielokrotnie pielgrzymował do stanu Kentucky, źródła amerykańskiego bourbona. W swojej książce opisuje jego historię i teraźniejszość. Trunek ten przeżywa w ostatnim czasie wielki wzrost popularności. Bourbon wszakże to whiskey – szczególna, amerykańska odmiana destylatu, który narodził się niegdyś w Szkocji. O specyfice bourbona odróżniającej go od szkockiej whisky, o jego produkcji i producentach traktuje ta ksi...
Michel Meyer (ur. 1950), pod którego redakcją ukazała się ta książka, należy do najwybitniejszych znawców retoryki, kontynuatorów myśli Chaima Perelmana (także jako jego następca na katedrze w Brukseli). Niniejszy tom nie jest typowym banalnym spisem nazwisk i opisem dzieł w porządku chronologicznym, lecz poszukiwaniem głębokiego zakorzenienia retoryki w historycznych i intelektualnych uwarunkowaniach poszczególnych epok.
Odkrycia nowych teorii nie są jedynymi zdarzeniami w nauce wywierającymi rewolucyjny wpływ na specjalistów z dziedziny, w której zostały dokonane. Założenia, na których opiera się nauka normalna, określają nie tylko, z jakiego rodzaju bytów składa się świat, lecz również z jakich się nie składa.
Rozwijane przez Lakoffa językoznawstwo kognitywne wychodzi od żywego doświadczenia ufundowanego przede wszystkim na wyobraźni. Kognitywizm głosi, że język i poznanie wpływają na siebie nawzajem - język nie jest gotowym "narzędziem" poznania, danym z góry lub nawet wpisanym w strukturę umysłu. Za pomocą mnogości efektownych przykładów Lakoff i Johnson pokazują, jak w praktyce metafory sterują naszym postrzeganiem świata.
Amerykański filozof William James (1842-1910) położył "Odmianami..." podstawy pod nową dziedzinę nauki - psychologię religii. Jednak nie akademicki, lecz ludzki, życiowy wymiar tego dzieła sprawił, że wkrótce po publikacji w 1902 roku przełożono je na główne języki europejskie, a oryginalna wersja angielska ma już kilkadziesiąt wydań. Autor rozważa "doświadczenie religijne", a nie "religię" czy wprost jakieś konkretne wyznania jako takie.
O niedogodności, a nawet fatalności narodzin Emil Cioran (1911-1995), rumuńsko-francuski filozof, pisał w późnym okresie życia. Książka ukazała się w 1973 roku. Aforystyczną formą przypomina Nietzschego, radykalnością nihilizmu znacznie go przewyższa. Cioran negujący wszelkie doczesne zaangażowanie z religijnym na czele krąży tu myślami wokół paradoksalnego ograniczenia wolności, jakim jest życie. Jak dawni katarzy i hinduiści widzi w zaistnieniu nieszczęście. Obraz życia jak...
Manfred Lurker (1928–1990) był znanym w świecie niemieckim badaczem symboli, inicjatorem ukazującej się do dziś serii rejestrującej bibliografię pism o symbolice i mitologii, a także założycielem kilku towarzystw naukowych badających tę dziedzinę. Wśród książek i leksykonów Lurkera „Przesłanie symboli” jest najpóźniejsze (1990) i najbardziej syntetyczne. Jest to bogato ilustrowana historia semantyki podstawowych pojęć symbolicznych. Autor sytuuje symbol na tle innych porównyw...
Kanadyjski filozof i logik średniego pokolenia Robert M. Martin jest autorem tego niezwykle popularnego w krajach anglojęzycznych wprowadzenia do filozofii. Inaczej niż w filozofii kontynentalnej punktem wyjścia filozoficznego namysłu nie jest tajemnica, lecz zagadka. Ćwierć tysiąca filozoficznych puzzli rozważanych (jakże żywo i dowcipnie!) przez Martina daje czytelnikowi szeroką panoramę zagadnień od kwestii logicznych po etyczne. Nie jest to bowiem luźny zbiór łamigłówek, ...
Nie jest to systematyczny wykład historii różnych religii, lecz imponująca bogactwem materiału prezentacja "faktów religijnych", czyli tego, z czego składa się sfera sacrum jako odróżniona od sfery profanum. Eliade zestawia i charakteryzuje "hierofanie", miejsca, w których przejawia się świętość, odnajdując je w najróżniejszych dziedzinach ludzkiego życia i rozmaitych obszarach przyrody.
Autor diagnozuje dziejową sytuację człowieka w dobie cywilizacji technicznej i dominacji "ontoteologii". Zajmuje stanowisko w kwestii miejsca i roli metafizyki w ludzkim myśleniu, wypowiada się o "Bogu filozofów" odległym od "boskiego Boga". Do Boga filozofów człowiek "ani nie może się modlić, ani mu się ofiarować", "padać w trwodze na kolana", "muzykować ani tańczyć". Postulując "bezbożne myślenie", porzucenie ontoteologii i powrót w "istotę metafizyki", Heidegger wypowiada ...
Mineke Schipper (ur. 1938), wybitna holenderska badaczka światowych literatur w kontekście ich ludowych i mitycznych źródeł, w tej książce zebrała niemal z całego świata opowieści o pochodzeniu pierwszych ludzi. Zestawiła je i uporządkowała, by pokazać, jak zdumiewająco podobne są mity i historie nawet tych kultur, które nigdy nie miały ze sobą styczności. Wiele z nich ma swojego Adama i swoją Ewę, niebo i raj początku. Nieustannie powtarza się upadek i wygnanie w świat pracy...
Roger Scruton (ur. 1944) to znany angielski pisarz, a także okresowy akademik. Karierę uniwersytecką utrudnił mu jego konserwatyzm, on sam zaś wiódł „burzliwe” jak na akademika życie: czasem w mieście, czasem w wiejskiej głuszy, to w Anglii, to w USA. Ma też zasługi dla naszej części Europy, bo w latach 80. XX wieku wspomagał w Czechach dysydentów do czasu, aż został stamtąd wydalony. Po części o tym wszystkim jest ta książka, ale tylko marginalnie, bo przede wszystkim jest o...
Fragmenty…, odniosły po ukazaniu się w 1977 roku niezwykły sukces rynkowy. Niezwykły i zaskakujący, bo to zakorzenione i w semiologii, i w literaturze dzieło profesora College de France Rolanda Barthes’a (1915–1980) stanowi niejakie wyzwanie wobec intelektu czytelnika. Zarazem jednak urzeknie go świeżością mówienia o sprawach miłości istotnych dla każdego. Patronem jest Goethe między innymi z tego powodu, że autor Cierpień młodego Wertera, wokół których krąży myśl Fragmentów…...
Michael Walzer (ur. 1935), wybitny amerykański filozof społeczny, temat swojej książki mógł zaczerpnąć z własnej historii urodzonego już w Nowym Jorku potomka europejskich imigrantów żydowskich. Zaliczany jest do komunitarian, czyli liberałów rozumiejących wolność nie formalnie i egalitarnie, lecz w jej wspólnotowych uwarunkowaniach. Wolności towarzyszy tolerancja – drugi czynnik definiujący liberalizm. Niniejsza książka mówi raczej o polityce tolerancji, jej praktyce (tolera...
Konik Polny Bernarda Suitsa (1925–2007) to ewenement literatury filozoficznej na światową skalę. Urodzony w Detroit Suits spędził życie w niewielkiej odległości od rodzinnego miasta: najpierw na uniwersytecie w Chicago, a od 1966 roku na nowo utworzonym uniwersytecie w kanadyjskim Waterloo koło Toronto, gdzie pozostał do emerytury w 1994 roku. Specjalizował się w teorii gier, próbował sił w poezji i prozie, ale jego twórczość daje się streścić równie krótko: był autorem tej j...
