Trzecie spotkanie z tymi, którzy wywalczyli życie. Również i w trzecim tomie naszego cyklu "Żydzi w walce" dominujący głos przypada tym, którzy stawili opór wrogowi. Tym walczącym w szeregach różnych formacji zbrojnych koalicji antyhitlerowskiej, tworzącym ruch oporu w gettach i obozach, wzniecającym powstania, organizującym oddziały partyzanckie. Relacje te stanowią przebogate, najpewniejsze, najbardziej autentyczne - a tak mało dotąd zgłębione i ukazane - źródło wiedzy o cz...
Praca magisterska Dwojry Raskin, obroniona na Uniwersytecie Warszawskim w 1937 roku w ramach seminarium prof. Majera Bałabana, znajduje się w zbiorach Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma. Stanowi zaledwie zapowiedź możliwości naukowych jej autorki. Niestety, tragiczny koniec jej życia nie pozwolił jej rozwinąć i udoskonalić warsztatu historycznego. Tym większe znaczenie ma przypomnienie jej dorobku, z którego i dzisiaj moga? korzystać nie tyl...
"Tom opowiadań Icchoka Lejbusza Pereca to skarbnica przypowieści o prawdach uniwersalnych i żydowskim losie. Otwiera przed współczesnym czytelnikiem nowe źródła myśli i duchowości żydowskiej, często w nieoczywisty i zaskakujący na pierwszy rzut oka sposób. ""Opowiadania zawarte w zbiorze obejmują przekłady drukowane w prasie polsko-żydowskiej przed drugą wojną światową. Zostały one dokładnie przejrzane i poprawione w zestawieniu z oryginałami przez Agnieszkę Żółkiewską, któr...
Obszerna monografia Stanisława Jerzego Leca, pióra Lidii Kośki imponuje tak rozmiarami projektu, jak i jego formatem intelektualnym, oraz przenikliwością zamysłu. Jest to bowiem nie tylko opis życia i twórczości Leca, ale przede wszystkim opis życia nieopowiedzianego dotąd, właściwie nieznanego, bo skrytego pod stereotypowymi formułkami, iż był to poeta, który przed wojną „lewicował” i pisywał satyry, podczas wojny więzień obozu i partyzant, później ktoś komu przylepiano łatk...
Jeśli w Polsce mówi się o zagładzie, to na ogół w kontekście Holocaustu. Widzi się Żydów zastraszonych, wygłodzonych, wynędzniałych i bezradnych, pędzonych bez protestu na śmierć. To tylko część prawdy. Najwyższy czas, aby przewartościować istniejące stereotypy zrodzone na gruncie niewiedzy, czy wręcz antysemityzmu i złej woli niektórych historyków.
Oto owoc pieczołowitej i drobiazgowej rekonstrukcji faktów, związanych z etapami życia Zofii Poznańskiej. Jej dzieciństwo i młodość w rodzinnym Kaliszu są tłem dla przedstawienia życia młodzieży żydowskiej z kręgów organizacji skautowskiej Ha-szomer ha-Cair w latach 20. XX wieku, ówczesnych sporów światopoglądowych i wyborów ideowych. Okres po emigracji do Palestyny w 1927 r. zaś, to pozbawiony upiększeń obraz pierwszych kibuców, konfrontacji marzeń o Erec Izrael z okrutną rz...
Autorka przedstawia mało znany wątek z historii ocalałych z Zagłady Żydów – utworzenie po pogromie kieleckim Komisji Specjalnej przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce. Jej celem była ochrona fizycznego bezpieczeństwa ludności żydowskiej, z którego to zadania niewątpliwie się wywiązała, w sposób istotny przyczyniając się do poprawy sytuacji ocalonych. Wkrótce jednak, po wyborach sejmowych w 1947 r., została rozwiązana w dość dramatycznych okolicznościach.
"Yoram Gross urodził się w 1926 roku w Krakowie w rodzinie żydowskiej. Po drugiej wojnie światowej studiował muzykologię na Uniwersytecie Jagiellońskim, a już w 1947 roku związał się z przemysłem filmowym. W roku 1950 wyemigrował z Polski do Izraela, gdzie szybko stał się cenionym niezależnym producentem i reżyserem. Jego pierwszy pełnometrażowy film animowany – Józef Marzyciel (1961) – zdobył wiele międzynarodowych nagród. W 1968 roku Yoram Gross przeniósł się z rodziną do S...
Dzieci z˙ydowskie po wojnie wymagały rehabilitacji fizycznej i psychologicznej – młodszym wojna zabrała elementarne poczucie bezpieczen´stwa i ludzka? godnos´c´, starszym – poczucie sensu z˙ycia. Domy dziecka Centralnego Komitetu Z˙ydów w Polsce starały sie? przywrócic´ bezpieczen´stwo, godnos´c´ i sens przez odwołanie do lewicowych wartos´ci i sprawdzonych wzorów wychowawczych, w tym korczakowskich. Dzieje szkół CKZ˙P sa? odbiciem sytuacji społecznos´ci z˙ydowskiej – powstaw...
Ta książka zwraca się wprost do ludzkiej duszy. Przedstawia inną, wyższą, niewidzialną dla nas rzeczywistość, którą kabaliści opisywali przez wieki. Ukazuje miejsce człowieka w wiecznym, ustanowionym przez Boga porządku. Adin Steinsaltz, urodzony w 1937 roku w Jerozolimie, uchodzi za najwybitniejszego współczesnego znawcę Talmudu oraz żydowskiej mistyki. Od lat dumnie nosi historyczny tytuł duchowego rabina Rosji, mentora rosyjskich Żydów. "Róża o trzynastu płatkach" pisana...
Niniejszy tom dokumentów zawiera tytuły prasowe wydawane przez Bund i jego młodzieżową organizację Cukunft w getcie warszawskim w latach 1940–1942. Zaprezentowano tu tytuły i numery pism zachowanych w Archiwum Ringelbluma, uzupełnione o numery i tytuły znajdujące się w innych kolekcjach archiwalnych. Dzięki temu czytelnik otrzymuje zebraną w jednym tomie całą dostępną prasę Bundu wydawaną w języku żydowskim (jidysz) i polskim. Artykuły zawierają informacje dotyczące gettowej ...
Od drugiej połowy 1941 aż do 16 lipca 1942 roku aktywiści Ha-Szomer ha-Cair – Szmuel Bresław, Mordechaj Anielewicz, Mira Fuchrer i ich współpracownicy – prowadzili w getcie warszawskim stację nasłuchów radiowych. Przez większość tego czasu mieściła się ona w zakonspirowanym mieszkaniu przy ul. Pawiej 11 m. 20. Notatki z wiadomości radiowych nadawanych przede wszystkim z Londynu i Moskwy nasłuchujący wydawali w formie powielanych biuletynów. Za ich popularnością stał przede ws...
Prezentowany tom obejmuje konspiracyjne pisma wydawane przez trzy grupy ideowo-polityczne: trockistów, Polskich Socjalistów i komunistów oraz przez Blok Antyfaszystowski, będący pierwszą próbą porozumienia środowisk lewicy w getcie warszawskim. Podtytuł tomu: radykalna lewica niesyjonistyczna jest próbą ujęcia tego, co zarazem łączy wszystkie trzy – pozostające w ideowych sporach – grupy i odróżnia je od, z jednej strony, Bundu, z drugiej zaś – syjonistycznej lewicy (Poalej S...
"Pamięć Zagłady jest udziałem człowieka, którego duchowe oczy zawsze pozostają otwarte, bo przeżył cierpienia, o których nie da się zapomnieć. Rzadko bywa, by wpisywały się one w rodzaj pamięci heroicznej – w relacjach wojennych trudno odnaleźć ślady duchowego oporu. Najczęściej jest to pamięć upokorzona i udręczona. Owe pamięci ukazują człowieka rozbitego, niezdolnego do opowiedzenia całej swojej historii; człowieka, który na różne sposoby broni się przed własnymi wspomnieni...
Książka poświęcona jest działalności politycznej Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (CKŻP). Niewielka społeczność żydowska mieszkająca w Polsce w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej była bardzo upolityczniona. W 1947 r. do jedenastu partii politycznych należało od 20 do 22 tys. osób; najwięcej do syjonistycznego „Ichudu” (8 tys.) i Frakcji PPR (7 tys.). Znaczyłoby to, że co piąty Żyd mieszkający w Polsce, wliczając kobiety i dzieci, należał do jakiejś partii....
Książka jest opowieścią o najdawniejszych dziejach Żydów w Warszawie, przedstawionych na szerszym tle historii wyznawców judaizmu na Mazowszu. Autor postawił sobie za cel ukazanie ważnych problemów z dziejów warszawskiej społeczności żydowskiej w czasach króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W związku z tym szczególnie wiele uwagi poświęcił napływowi wyznawców judaizmu do Warszawy oraz otaczających ją przedmieść, rozwojowi liczebnemu tworzonej przez nich społeczności, jej ...
Jej domostwem były dwa języki. Broniła jidysz stanowiącego dla niej esencję żydowskiej kultury. Pisała też w języku polskim i tłumaczyła na polski żydowskich autorów. Była autorką poruszającą się w transkulturowym obszarze pogranicza. Pisma Racheli Auerbach z okresu jej pobytu w getcie warszawskim ocalały w Podziemnym Archiwum Getta Emanuela Ringelbluma. Stanowią świadectwo wyjątkowe, bo obejmujące różne punkty widzenia: pisarki całym sercem oddanej kulturze żydowskiej i obse...
Prezentowana praca poświęcona jest trwaniu oraz ewolucji stereotypów antyżydowskich pod koniec XIX wieku i w latach międzywojennych na tle historycznym, ich utrwaleniu względnie przemianom podczas lat okupacji oraz Zagłady, a wreszcie powrotowi tych stereotypów w nowych warunkach historycznych i ich przeobrażeniom po wojnie. Autorka proponuje zwartą, logicznie uzasadnioną interpretację polskiego antysemityzmu, jako zjawiska kulturowego w najszerszym znaczeniu tego terminu....
Kiedy w czerwcu 1941 r. rozpoczęła się inwazja Niemiec na Związek Radziecki i naziści zajęli Lwów, ukraińscy mieszkańcy miasta wydawali Niemcom rzekomo współpracujących z NKWD Polaków i Ukraińców. Ucierpieli nade wszystko Żydzi - zapędzeni do getta, obozów pracy, wreszcie do ośrodków zagłady. W czasie trwającego cztery tygodnie pogromu ok. 4 tysiące żydowskich obywateli Lwowa zostało zamordowanych na miejscu. W momencie wyparcia Niemców z miasta przy życiu pozostało 200-300 Ż...
"Niepozorny szkolny zeszyt w linię, na okładce którego dziecięcą ręką napisano: „Pamiętnik – Renia Knollówna” został znaleziony w marcu 1943 roku w stosie makulatury przez pracownika papierni w Jeziornie pod Warszawą. W 1958 roku znalazca przekazał go Żydowskiemu Instytutowi Historycznemu w Warszawie. Renia Knoll urodziła się w Krakowie 12 lutego 1927 roku. Jej zapiski obejmują okres od 16 maja 1940 do 1 września 1941 roku, dotyczą więc zarówno okresu przed powstaniem krakows...
Szturm w nieśmiertelność - to relacja z niemieckiego obozu śmierci w Sobiborze. Dokument, dzięki któremu świat dowiedział się o popełnianych tam na Żydach zbrodniach, a winni tych morderstw mogli być osądzeni. To przypomnienie i ostrzeżenie, ale przede wszystkim świadectwo bohaterstwa skazanych na śmierć, ich ucieczki z obozu oraz triumfu godności. Aleksander Aronowicz Peczerski urodził się w Krzemieńczuku na Ukrainie 22 lutego 1909 r. Pochodził z żydowskiej rodziny. W paździ...
Wspomnienia Zili Rennert to barwny opis przeżyć młodej Żydówki pochodzącej z Wilna. Urodzona tamże, mieszkała także w Petersburgu, Wiedniu, Lwowie, Warszawie i w Paryżu. Pierwszym wagonem bydlęcym wydostała się z porewolucyjnego Petersburga, z drugiego, który wyruszał na Syberię, uciekła na dworcu we Lwowie, trzeci zaś wywiózł ją z Pruszkowa na dworzec o nazwie Auschwitz, skąd, na szczęście, odjechał w stronę Krakowa. Po wojnie Rennert zamieszkała w Paryżu, gdzie skończyła s...
Przemyśleć Zagładę Yehudy Bauera to fascynująca próba spojrzenia na nowo na kategorie i perspektywy, których używa się w opisywaniu i mówieniu o zagładzie Żydów. W swoich błyskotliwych esejach Bauer proponuje powrót do fundamentalnych pytań – zaczynając od kwestii, czym była Zagłada i czy da się ją w ogóle wyjaśnić. Szukając odpowiedzi, analizuje różne przypadki oraz sposoby ich opisu, ale próbuje również spojrzeć na Zagładę Żydów nie tylko z punktu widzenia historyka, wykorz...
