Książka Mendla Balberyszskiego po raz pierwszy została opublikowana pod koniec 1946 r. w nakładzie 5 tys. egzemplarzy. Bohaterem tej poruszającej opowieści o ostatnim okresie istnienia getta wileńskiego jest nie tylko jej narrator, o którym wiadomo, że jest tożsamy z autorem – uczestnik i zarazem świadek opisywanych wydarzeń, lecz także zbiorowość, w której życiu brał on czynny udział i z której losem nierozerwalnie był związany los jego i jego najbliższych. Pracę nad spisywa...
W roku 1926 najpopularniejszy polskojęzyczny dziennik żydowski, warszawski „Nasz Przegląd”, zaprosił do współpracy Janusza Korczaka. Tak powstał „Mały Przegląd” — jedyne pismo, w którym autorami i redaktorami byli przede wszystkim ludzie bardzo młodzi — dzieci i nastolatki. Nie istnieje żaden równie duży zbiór różnorodnych relacji dotyczących wszystkich dziedzin życia, a spisanych przez najmłodszych obywateli. Wizja świata czy wydarzenia relacjonowane przez dzieci i młodzież ...
Wydział Ewidencji i Statystyki, istniejący przy CKŻP od 1944 do 1950 roku, zajmował się zbieraniem informacji dotyczących Żydów na ziemiach polskich bezpośrednio po wojnie, prowadzeniem poszukiwań osób zaginionych oraz korespondencją między ludźmi szukającymi członków swych rodzin a odnalezionymi ocalałymi. W zachowanych archiwach WEiS znajduje się dziś trzysta tysięcy kart rejestracyjnych, które miały posłużyć zbudowaniu Centralnej Kartoteki – zbioru danych o tych, którzy pr...
Żydowska Służba Porządkowa w getcie warszawskim, nazywana policją gettową, okryła się złą sławą, asystując nazistowskim okupantom podczas deportacji Żydów do Treblinki latem 1942 r. Ta dobrze udokumentowana i obiektywna książka opisuje powstanie służby i to, jak została wciągnięta w pomoc Niemcom w ludobójstwie. To podstawowa lektura dla wszystkich zainteresowanych złożonym i trudnym problemem kolaboracji podczas nazistowskiej okupacji Polski.
Ringelblum rozpoczął pracę nad monografią poświęconą historii Żydów w Warszawie już w okresie studenckim, a podsumowaniem pierwszego etapu była jego rozprawa doktorska, obroniona w 1927 r., opublikowana następnie jako Żydzi w Warszawie, cz. I. Od czasów najdawniejszych do ostatniego wygnania w r. 1527 (Warszawa 1932). Prawdopodobnie już wówczas Ringelblum pracował nad drugą częścią monografii, obejmującą okres od 1527 do 1795 r. Niestety, trudna sytuacja życiowa badacza spraw...
Książka „Niepokoje”. Twórczość Tadeusza Różewicza wobec Zagłady jest odpowiedzią na zaproszenie skierowane do cenionych badaczy dzieła Tadeusza Różewicza. Swoistym mottem dla rozpraw zgromadzonych w tomie mogłaby być wygłoszona w 2000 roku uwaga Marii Janion: „Różewicz zrodził się jako poeta Holocaustu – zjawiska wyjątkowego, i takim pozostał”. Autorzy postanowili zmierzyć się z tą diagnozą, niekiedy z nią polemizując, a rezultat tych dociekań jest świadectwem żywotności tego...
Książka jest próbą oceny na przestrzeni siedmiu dekad dorobku naukowego i pozycji Żydowskiego Instytutu Historycznego. Dzięki nakreśleniu szerszego kontekstu, autor przedstawia w nowym świetle wiele ważnych informacji, w tym bardzo szczegółowych, dotyczących historii Instytutu. "Żydowski Instytut Historyczny kończy w tym roku siedemdziesiąt lat. Siedemdziesiątka to piękny wiek. W życiu człowieka to już próg starości, ale o siedemdziesięcioletniej instytucji można powiedzie...
Rabbi Abraham Abulafia (1240 – ok. 1292), czołowy przedstawiciel kabały profetycznej, autor komentarzy do Tory, Sefer Jecira – „Księgi Formowania”, More Newuchim – „Przewodnika błądzących” oraz licznych podręczników autorskiego systemu technik medytacyjnych, zwanego chochmat ha-ceruf, „mądrość kombinowania”. Jego Sefer ha-Ot, „Księga Znaku” jest jedyną spośród ksiąg prorockich, która zachowała się do naszych czasów.
Prezentowana książka to zbiór publikowanych już wcześniej tekstów Pawła Śpiewaka, będących rozważaniami nad biblijną Księgą Hioba oraz miejscem Hioba w filozofii i twórczości m.in. takich osób, jak: M. Majmonides, Raszi, S. Kierkegaard, C.G. Jung, M. Buber. "Jest we współczesnych interpretacjach Hiob, który wierzy w Torę, jest Hiob milczenia, który sam jest pytaniem. Jest wierny Hiob ufający w porządek stworzenia i jest Hiob, który nawet, gdy mówi, nie ma do kogo. Każdy jest...
Fenomen popularności Wielkanocy Otwinowskiego pośród dużej części ocalałych w tużpowojennej Polsce jest faktem społecznym. Rachela Auerbach, pisarka i pracowniczka CŻKH, komentując inscenizację sztuki, podkreślała: „dopuszczenie do głosu autora o tak szlachetnych intencjach, poruszenie na deskach scenicznych sprawy zagłady i walki Żydów polskich oraz sprawy stosunków polsko-żydowskich – uznać należy za wydarzenie bardzo pozytywne. Mimo szczerej naszej krytyki w stosunku do Wi...
Monografia działalności Wydziału Produktywizacji CKŻP ukazuje aktywność zarówno żydowskich działaczy politycznych, jak i zwykłych ludzi w dziele uporania się z tragiczną sytuacją, w jakiej znajdowała się społeczność ocalałych po Zagładzie. Niezależnie od podziałów politycznych żydowskich przywódców i intelektualistów łączyło przekonanie, że podjęcie pracy jest kluczowym elementem w procesie przezwyciężenia przez ocalałych stanu rozpaczy i apatii, odzyskania przez nich poczuci...
Kiedy Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego ukazał się po raz pierwszy, nikt nie mógł się spodziewać, że w przyszłości będzie to jedno z najważniejszych czasopism naukowych poświęconych historii polskich i wschodnioeuropejskich Żydów, a zwłaszcza Zagłady. Utworzone w 1950 r. w Warszawie pismo według pierwotnego zamysłu miało być zwykłym biuletynem informacyjnym Żydowskiego Instytutu Historycznego, ale już w 1951 r. zostało przekształcone w naukowy półrocznik. Dopiero p...
Książka, którą Państwo otrzymują, poprzez wybrane i chronologicznie zestawione dokumenty z historii CŻKH i ŻIH ma raczej nieprostą historię tej instytucji przedstawić możliwie rzeczowo. Ważne są w niej dokumenty oficjalne dotyczące jej działalności i fragmenty wspomnień i relacji jej pracowników. Jest tu korespondencja dotycząca wydobycia Archiwum Ringelbluma, całkiem sporo zdarzeń z okresu stalinowskiego, ale też wstrząsające słowa oślepłego, chorego prof. Bernarda Marka, wi...
Ringelblum dowiódł, że walczyć można nie tylko bronią, lecz także papierem i piórem. Stworzone przez niego archiwum było jednym z najbardziej skutecznych aktów kulturowego oporu w okupowanej przez nazistów Europie. Trzecia Rzesza dążyła nie tylko do wymordowania Żydów, ale również do tego, by pamięć o nich zaginęła – z wyjątkiem nazistowskiej wersji ich historii. Ringelblum zrobił, co mógł, żeby – nawet jeśli sami Żydzi nie przetrwają – zachowała się dokumentacja ich losu. Be...
Żyłem w ciekawych czasach, przed czym przestrzegał Lejzorek Rojtszwaniec. O najgorszych latach, o latach wojny i okupacji przez blisko pół wieku starałem się zapomnieć. Studiowałem, zostałem chemikiem i w chemii udało mi się zbadać i wyjaśnić kilka zagadek, co przyniosło mi dużą satysfakcję z własnej pracy. Poznałem wielu wybitnych ludzi nauki. Miałem grono serdecznych przyjaciół. Osiągnąłem wszystko, czego człowiek nauki może sobie w Polsce wymarzyć — tytuły, nagrody, medal...
Chaskiel (Jecheskiel, Haskiel, Henryk) Wilczyński należy do najmniej znanych współpracowników „Oneg Szabat?. Jego dorobek przedwojenny z dziedziny krytyki literackiej uległ zapomnieniu, a prace na temat historii Żydów polskich w pierwszej połowie XIX wieku, zamieszczone w niniejszym tomie, nie były nigdy publikowane. Wilczyński pokazał w nich, jak bardzo Żydom zależało na normalnym życiu w Polsce, bez wyrzekania się własnego języka, kultury i świadomości, i jak bardzo im to u...
W eseju pisanym pod koniec 1943 r. Emanuel Ringelblum wspominał: „Od razu w pierwszych miesiącach po podjęciu przeze mnie pracy w »Oneg Szabat« przyciągnąłem kilku ludzi do współpracy, ale nie było z tego wielkiego pożytku. Dopiero w osobie młodego historyka, rabina Szymona Huberbanda, »Oneg Szabat« pozyskał jednego ze swych najlepszych współpracowników?. Huberband stracił swoją najbliższą rodzinę już w czwartym dniu wojny. Potem dokumentował wszelkie tragedie, wszelkie rodza...
Trzydziesty pierwszy tom pełnej edycji Archiwum Ringelbluma zawiera dokumenty osobiste, korespondencję oraz rękopisy i utwory drukowane dziennikarza, prozaika i poety Pereca Opoczyńskiego (1892–1943). Zgromadzono w nim legitymacje wydawane Opoczyńskiemu przez redakcje gazet, w których pracował, jego bilety wizytowe, a także pojawiające się w żydowskiej prasie powinszowania z okazji narodzin jego dzieci oraz kondolencje, kiedy jego potomstwo, cierpiąc na nieuleczalne wówczas c...
Zawarte w niniejszym zbiorze teksty rabina Kalonimusa Kalmana Szapiry, cadyka z Piaseczna, pod wieloma względami odbiegają od tego, co znalazło się w innych tomach Archiwum Ringelbluma. Spisane hebrajszczyzną rabiniczną dzieła charyzmatycznego chasydzkiego cadyka powstały w znakomitej większości w okresie przedwojennym. Autor, który przed wybuchem II wojny światowej był poważanym pedagogiem, a także prowadził jedną z największych jesziw w Warszawie, przygotowywał je do publik...
Wiele napisano wspomnień obozowych, lecz wspomnienia Josepha Bainvolla różnią się od innych szczególną formą: w zmieniających się obrazach i krótkich scenkach Autor ukazuje swoje dzieciństwo, pierwsze miłości i obozowy koszmar. To raczej przejmująco autentyczny scenariusz filmowy niż powieść dokumentalna. I to scenariusz z zimbardowskim przesłaniem, że nie ludzi należy oskarżać, lecz systemy, które sprzyjają rodzeniu się zbrodniczych zachowań. Joseph Bainvoll urodził się w 19...
"Pierwszy nakaz każdego Żyda zawiera się w biblijnym „pamiętaj”, zachor. Powtarzany jest w codziennych modlitwach oraz w czasie święta Pesach. Judaizm, jak pokazuje Yosef Hayim Yerushalmi (1932–2009), nowojorski historyk sefardyjskich Żydów, przez wieki był i jest zaabsorbowany rozważaniami nad znaczeniem wydarzeń sprzed tysiącleci. Jednocześnie, co brzmi jak paradoks, przez stulecia pośród Żydów historiografia odgrywała minimalną rolę. Strażnikami pamięci nie byli historycy....
Pierwsza w Polsce trójjęzyczna antologia poetycka w całości poświęcona tematowi Holokaustu. Prezentuje wiersze w ogromnej większości wcześniej niepublikowane po polsku, które powstały w gettach, obozach lub po aryjskiej stronie. Ich oryginały, kopie i odpisy są archiwizowane w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma. Tylko pojedyncze utwory pochodzą z innych zbiorów lub publikacji.
Warszawska Praga zawsze pociągała miłośników stolicy odmiennością swego oblicza. Miało ono także pewien rys tajemniczości, jako że do dnia dzisiejszego nie doczekało się portretu mogącego satysfakcjonować wszystkich Czytelników interesujących się dziejami Warszawy. W książce tej znajdziecie Państwo nie tylko ważne i interesujące teksty o historii i życiu Żydów od początków ich obecności na prawym brzegu Wisły, aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 roku, ale też poświęcony i...
Autor przedstawia bolesny i złożony problem rozliczeń za lata okupacyjne podejmowanych w obrębie społeczności żydowskiej. Tuż po wojnie nie sprzyjały im zarówno konflikty rozgrywające się w Polsce w różnych sferach życia społecznego, jak i duża mobilność Żydów. 8 X 1946 r. CKŻP zdecydował się jednak powołać Centralny Sąd Społeczny, argumentując: „musimy mieć odwagę się przyznać, że nasz naród nie składa się wyłącznie z niewinnych ofiar”. Rozpatrywane sprawy dotyczyły tych osó...
