„Syntezę Zachodu a Wschodu uważam za czczy frazes literacki, a widoczna obecnie w Polsce mieszanina cywilizacyjna jest w mych oczach świadectwem upadku cywilizacji” – pisał w broszurze „Polska między Wschodem a Zachodem” Feliks Koneczny. Profesor jednoznacznie opowiadał się za odrzuceniem niemieckiego bizantynizmu i wschodniego turanizmu, a podkreślał konieczność rozwijania narodu w ramach cywilizacji łacińskiej.
Za czasów Sobieskich były w Europie cztery cywilizacje, tak samo, jak obecnie: łacińska, bizantyńska, żydowska, turańska. Żydowska kwitnęła w Polsce w najlepsze, ale nie promieniowała na społeczeństwo polskie; o tym jeszcze nie było mowy! Bizantyńskiej nie było wówczas w Polsce ni śladu. Turańska udzielała się od Kozaczyzny i Moskwy, poniekąd też przez wpływy tureckie. Rodzimą w Polsce była cywilizacja łacińska. Pod Wiedniem zwalczano cywilizację turańską, której najwybitnie...
Szwecja w XVI wieku uwalnia się spod panowania duńskiego, na tronie zasiada Gustaw Waza, a w Europie żniwa zaczyna zbierać rewolucja protestancka. Po jego śmierci w 1560 roku zaczyna się walka o władzę między synami: Erykiem XIV, Magnusem, Janem III i Karolem Sudermańskim. Jednocześnie zaczyna się decydująca walka o religijną tożsamość Szwedów. Dlaczego Szwecja odeszła od religii katolickiej? Jaki wpływ na to miały przekonania i decyzje króla Jana III? Z jaką misją do Szwecji...
W szóstym tomie „Dzieł zebranych” Feliksa Konecznego można odnaleźć jego publikacje z lat 1905-1909. Krakowski historyk opublikował wówczas znaczącą popularyzatorską pracę „Dzieje Polski opowiedziane dla młodzieży”, w której w sposób przystępny dla młodego czytelnika opowiedział o losach ziem polskich od czasów najdawniejszych. Książka zyskując uznanie wśród dzieci i młodzieży doczekała się kolejnych wydań. Z kolei swoje refleksje na temat polskiego katolicyzmu Koneczny przed...
„Cywilizacja żydowska” to rozwinięcie rozważań zarysowanych w książce „O wielości cywilizacji”, w której autor przedstawia swoje teorie i metody badawcze. To szczegółowa charakterystyka społeczności sakralnej, zbudowanej wokół religii i rozwijanej przez komentarze do pierwotnych tekstów religijnych. Jest jedną z najdokładniej opisanych przez Konecznego cywilizacji (obok bizantyńskiej i łacińskiej). Dzieła tego nie opublikowano za życia autora. Pozostawione w rękopisie, po raz...
Feliks Koneczny: Kiedy i wśród jakich okoliczności zjawiło się po raz pierwszy przekonanie, że chłopski konserwatyzm jest pewnego rodzaju ilością stałą, z takim tylko trudem podlegającą zmianom, że niemal nie wchodzą one całkiem w rachubę, tego już dziś dojść nie sposób. Niebaczny twórca tej hipotezy wyrządził ciężką krzywdę tak nauce, jako też polityce, życiu społecznemu i całemu umysłowemu ruchowi. Mylne pojęcia wiodą do fałszywego zachowania się i do mylnych czynów, zupełn...
,,Jestem przekonany, iż nie jest jeszcze za późno, aby dzięki krytycznej recepcji tego dorobku, Feliks Koneczny stanął pośród sobie równych myślicieli takich jak Oswald Spengler, Arnold Toynbee, Samuel Huntington czy (ostatnio obszernie tłumaczony na j. polski) Fernand Braudel. Myśl Feliksa Konecznego może odzyskać blask i ukazać się na nowo jako dziedzictwo nauki polskiej o światowej randze. Powstało nie mało ciekawych i wnikliwych komentarzy, ocen tej twórczości, lecz do no...
W VII tomie „Dzieł zebranych” zamieszczone zostały prace Feliksa Konecznego z lat 1909-1917. Koneczny do roku 1914 kontynuował redagowanie miesięcznika „Świat Słowiański”, w którym postulował współpracę słowiańskich narodów Europy Środkowo-Wschodniej wobec niebezpieczeństwa germanizmu wspieranego przez Węgry oraz wynaturzonej przez Rosję idei słowiańskiej. Wiele miejsca poświęcił także relacjom polsko-czeskim. Końcem 1912 r. w Krakowie utworzone zostało Towarzystwo Słowiański...
Książka „O ład w historii”, ukończona 8 miesięcy przed śmiercią autora stanowi ostatnią pracę w dorobku Feliksa Konecznego. Pozycja ta jest niejako syntezą i ostatecznym zreasumowaniem jego poglądów na zagadnienie wielości cywilizacji. Koneczny przedstawia w niej podstawowe koncepcje swoich rozważań historiozoficznych, wynikające z nich wnioski, charakterystykę poszczególnych cywilizacji oraz różnice zachodzące pomiędzy nimi.
Feliks Koneczny (1862-1949), historyk i historiozof, twórca jednej z najoryginalniejszych koncepcji cywilizacji, należał do niezwykłego „pokolenia niepokornych”, któremu Polacy zawdzięczali powstanie Odrodzonej, a potem walkę o jej wskrzeszenie. Mimo iż w okresie PRL był pisarzem wyklętym, wielokrotnie pohańbionym nieprawdziwymi oskarżeniami, kolejne pokolenia – w tym moje, i ja sam – wychowywały się na jego tekstach, O wielości cywilizacji czy o polskich świętych. Dzieje P...
Tak produkcja rzemieślnicza, jak również handel nią posiadały ustrój nader misterny, dostosowany do dwóch ekonomicznych zasad średniowiecza: żeby było w kraju jak najwięcej osób niezależnych materialnie, „stojących na własnych nogach", oraz żeby słabszy nie był pożerany przez silniejszego. Obie te zasady wynikały z pojęć etyki katolickiej, a przestrzeganie ich wytwarzało niezrównane podłoże pod wszechstronny rozwój cywilizacji łacińskiej. Dobrobyt podnosił się wielce, bo cóż ...
Zadawano sobie już dawno pytanie, czy zachodzi związek pomiędzy pojęciami politycznymi świata protestanckiego, a jego zasadami teologicznymi. Niektórzy twierdzą, że bez znajomości teologii protestanckiej nie można wręcz zrozumieć kierunków polityki protestanckiej, gdyż one z teologii ich wyrosły – pisze w zapomnianym eseju prof. Feliks Koneczny. Czy to reformacja dała podstawy teologiczne do rządów absolutnych i doprowadziła do mechanizacji życia społecznego? Czy nadmierne z...
Ogłaszając latem 1935 roku studium „O wielości cywilizacji”, zapowiedziałem zarazem uzupełnienie, mianowicie roztrząsanie „O postępie moralności”. Będąc z poza cechu filozofów, nie zapragnąłem bynajmniej dorobić jeszcze jeden podręcznik etyki; podejmuję tylko okruch z ich stołu, przez nich ignorowany. Lecz ten właśnie problem jest dla historyka zajmujący i zaciekawienie moje do niego całkiem naturalne. W toku prac nad tym tematem (przerywanych i wznawianych w ciągu lat osiem...
Tom VIII „Dzieł zebranych” obejmuje prace Feliksa Konecznego z lat 1917-1918. W tym czasie wydana została publikacja „Dzieje Rosji. Tom I (do roku 1449)”, napisana podczas Wielkiej Wojny, która stała się podstawą do uzyskania przez Konecznego habilitacji. Recenzenci, wśród nich prof. Władysław Konopczyński, ocenili pracę pozytywnie: „Dzieło dra Konecznego posiada niepospolitą wartość informacyjną, autor objął swym wykładem wszystkie strony życia politycznego, ustrojowego, gos...
Franciszek Palacky urodził się 14 czerwca 1798 w Hodslavicach. Był czeskim historykiem i politykiem, jednym głównych przedstawicieli czeskiego odrodzenia narodowego, nazywanym przez Feliksa Konecznego jego wskrzesicielem. Organizator Zjazdu Słowiańskiego (1848), autor wielotomowego dzieła Dzieje narodu czeskiego w Czechach i na Morawach, którego tom I wyszedł po niemiecku (1836), a dopiero piąty (1867) pisany był oryginalnie w języku czeskim. Zmarł 26 maja 1876 w Pradze....
Jedno z najważniejszych dzieł Konecznego omawia genezę, rozwój i wpływ kultury bizantyjskiej, także w Europie. Podkreśla, że rysem znamiennym jest jej rozbrat w dziedzinie moralności między życiem prywatnym a publicznym, co wywiera szkodliwy i destrukcyjny wpływ na życie Europy i świata zachodniego. Na uwagę zasługują szczególnie końcowe rozdziały omawiające trwały wpływ cywilizacji bizantyjskiej na ruchy religijne Europy zachodniej, powstanie systemu rządów absolutyzmu oświe...
Dzieło to to jest zbiorem dwóch prac - "Państwo w cywilizacji łacińskiej", oraz "Zasady prawa w cywilizacji łacińskiej". Są one kontynuacją prac prof. Konecznego nad charakterystyką cywilizacji łacińskiej, opisanych we wcześniejszych publikacjach: "O wielości cywilizacji" i "Rozwój moralności". Autor wskazuje cechy charakterystyczne i warunki państwa i prawa opartego w pełni na ideach łacińskich, wskazuje też na zagrożenia dla naszej cywilizacji i przyczyny mogące doprowadzić...
Feliks Koneczny: Kto lubi wygody, nie znajdzie ich nigdzie tylu, ile w księstwie Cieszyńskim. Kraina mała, a pełna rozmaitości, podzielona od przyrody jakby na jakieś kantony, poodgradzane wzgórzami. Szereg kotlin i dolin wiąże się ze sobą, a w każdej okolicy jest jakieś centrum przemysłowe lub handlowe. Od miasta do miasta blisko, w środku kraju Cieszyn, a na pograniczu jego kilka większych centr. Wszystko tu średnie, łatwo przystępne, niewymagające zbyt wielkich trudów, cał...
Zapomniany esej wielkiego polskiego historyka i historiozofa, napisany w 1906 roku, opisuje, jak nie tylko warunki geograficzne wpływają na społeczeństwo i jego dziedzictwo materialne, ale przede wszystkim jaki wpływ na wykorzystanie tychże warunków ma dominująca na tym obszarze cywilizacja. „Geografia fizyczna podaje przegląd warunków danych pewnemu krajowi od przyrody, a historyczna poucza, jak sobie człowiek wśród tych warunków radził i jakie piętno wycisnął na ziemi swą d...
Proroczy esej prof. Feliksa Konecznego z 1925/1926 roku, w którym przewiduje m.in., że na skutek różnic cywilizacyjnych na Bałkanach próba zjednoczenia pod jednym państwem tylu kultur i narodów zakończy się krwawą wojną, co miało miejsce u progu lat 90. XX wieku."Gdybym zamierzał wykazywać, jako Słowiańszczyzna nie wytworzyła ani nawet nie wytwarzała nigdy jakiejś odrębnej „kultury słowiańskiej”, i że wyrażenie tego rodzaju stanowi czczy frazes na oznaczenie wyssanego z palca...
Rozprawka niniejsza ma na celu wykazanie, że polską była od początku, a zrazu wyłącznie polską, ziemia, zwana powszechnie przez nas samych Rusią. Zazwyczaj uważamy się w kraju tym za żywioł osadniczy, przybyły dopiero w drugiej połowie XIV wieku, za Kazimierza Wielkiego. Kiedy już chcemy silnie zaakcentować prawa nasze do dawnego województwa ruskiego, wołamy, żeśmy te prawa zasiedli tam od sześciu wieków. Pogląd taki jest całkiem mylny, a zrodził się.... z nazwy kraju. Świad...
Drugi tom „Dzieł zebranych” Feliksa Konecznego obejmuje prace z lat 1896-1898. Do najistotniejszych z nich należą „Dzieje Śląska” adresowane do polskiego ludu znajdującego się pod zaborem niemieckim i austriackim. Kwestiom teoretycznym dotyczącym problematyki rozwijania polskości wśród niższych warstw społeczeństwa Koneczny poświęcił z kolei pracę „Głos w sprawie ludowej”. Drugi tom „Dzieł zebranych” zawiera ponadto recenzje sztuk wystawianych na deskach krakowskiego teatru, ...
Na piąty tom „Dzieł zebranych” Feliksa Konecznego składają się prace opublikowane przez krakowskiego historyka w latach 1903-1905. Znajdziemy wśród nich książkę „Dzieje Polski za Jagiellonów”, w której w sposób przystępny przedstawił losy Polski w czasach panowania litewskiej dynastii. Warto zwrócić szczególną uwagę na broszurę „Geografia historyczna”. Koneczny syntetycznie przedstawił w niej historię ziem Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego, usiłując tym samym pobudzić r...
Tom XII „Dzieł zebranych” Feliksa Konecznego obejmuje prace Profesora z lat 1935-1938. Wśród nich można znaleźć książkę „O wielości cywilizacji”, jedną z najistotniejszych publikacji krakowskiego uczonego. Zawarł w niej zasadniczy trzon swej nauki o cywilizacji, sformułował także quincunx, czyli zbiór pięciu kategorii ludzkiego istnienia, obejmujący pięć sfer aktywności człowieka: „Na wewnętrzną stronę duchową życia składają się pojęcia Dobra (moralności) i Prawdy, na cielesn...
