Trzech filozofów. Trzy perspektywy. Jedno pojęcie. Czym jest rozumienie? Mało jest w filozofii pytań równie doniosłych, a równocześnie wymykających się jednoznacznej odpowiedzi. Takie pytania są wymagające: zmuszają do intelektualnej pokory i ciągłego ponawiania myślowego wysiłku. Ale równocześnie narzucają się nam z wielką siłą, domagając się rozwiązania. W Sporze o rozumienie Czytelnik znajdzie próbę spojrzenia na rozumienie z trzech różnych perspektyw: filozofii inspirow...
Książka zawiera zapisy rozmów lub relacje ze spotkań Karola Jałochowskiego z najwybitniejszymi (nierzadko także najbardziej frapującymi) współczesnymi uczonymi. Są wśród nich odkrywcy struktury DNA, konstruktorzy bomby atomowej, kosmologowie i kryptolodzy kwantowi. Rozmowy dotyczą kluczowych, najistotniejszych pytań związanych z naszą obecnością we Wszechświecie. Nobliści, laureaci prestiżowych nagród, ale także niezależni uczeni młodego i starszego pokolenia rozmawiają ...
Gdy w gronie ludzi niezaangażowanych religijnie, pada słowo „teologia”, natychmiast pojawia się pytanie: Czy obecnie, wobec jej notorycznego konfliktu z nauką, można jeszcze mówić o teologii, która w jakimś racjonalnym sensie byłaby partnerką innych nauk? Nawet jeżeli pytanie to nie zostaje wypowiedziane głośno, zawisa w powietrzu jako drążąca wątpliwość. Nie znaczy to jednak, że wszelkie polemiki ustały: zdaniem jednych, konflikty między teologią a nauką polegają wyłącz...
Jak to możliwe, że pacjenci po zawale, utraciwszy zdolność mówienia, wciąż krzyczą Szlag!, gdy są zdenerwowani? Jak to się stało, że Wacek przestał być tylko jednym z wielu imion? Dlaczego gówno jest wulgarne, a kupka tylko dziecinna? I dlaczego, chcąc kogoś obrazić, prostujemy środkowy palec? Niemal wszyscy przeklinamy – po zbyt wielu drinkach, kopnięciu się w palec albo przyłapani na gorącym uczynku. Przekleństwa można „wypikać”, zastąpić gwiazdką, ocenzurować – lecz ...
Czy fizyków zwiodło piękno ich własnych teorii? Czy to zgłębiając czarne dziury i początek Wszechświata, czy poszukując nowej fizyki w CERNie, współcześni uczeni są głęboko przekonani, że fundamentalne prawa przyrody muszą być proste, naturalne i eleganckie. Jednak zdaniem fizyczki Sabine Hossenfelder dogmatyczne stosowanie tych zasadniczo estetycznych, a przez to subiektywnych kryteriów obecnie hamuje rozwój fizyki. Supersymetria, wielka unifikacja, wieloświat, superstr...
Jak myśli prawnik? Czy istnieje intuicja prawnicza? Czy prawnik potrzebuje wyobraźni? Dlaczego prawo jest abstrakcyjne? Myślenie prawnicze od wieków stanowi wyzwanie dla teoretyków prawa i filozofów. Nie sposób się temu dziwić, zważywszy na rolę, jaką prawo odgrywa w organizowaniu życia społecznego i jako gwarant naszych wolności. Na czym jednak polega myślenie w prawie? Czym różni się od rozumowań, które przeprowadzamy w innych dziedzinach refleksji...
Nauka od dawna nie jest już prostym rozszerzeniem zdroworozsądkowego obrazu świata. Nagromadzenie materiału empirycznego i poziom abstrakcji, z jakim zmierzyć się musi nie tylko adept czy amator nauk przyrodniczych, lecz nawet przeciętny konsument nauki i jej zdobyczy, sprawiają, że potrzeba filozofii jest dziś paradoksalnie równie silna, jak była przed laty na greckiej agorze. Potrzeba ta dotyczy nie tylko „filozofii w nauce”, którą uznawać można za integralny aspekt twórc...
Czy kiedykolwiek uda nam się odkryć jedną teorię naukową, która będzie w stanie wyjaśnić wszystko co już się wydarzyło i wszystko co dopiero się wydarzy, na każdym poziomie Wszechświata? Poszukiwania Teorii Wszystkiego - klucza do poznania wszelkich tajemnic Wszechświata stało celem najbardziej ekscytujących projektów badawczych. Jak może wyglądać taka teoria? Co oznaczałoby jej odkrycie? I jak blisko jej znalezienia jesteśmy? W Nowych teoriach wszystkiego, John D. Bar...
Czy zwierzęta są zdolne do empatii, traktują się fair, współpracują i pomagają sobie nawzajem w kłopotach? Krótko mówiąc, czy zwierzęta przejawiają inteligencję moralną? Najnowsze badania naukowe rozbijają ustalone granice między ludźmi i zwierzętami, zmuszając nas do poszerzenia horyzontów i rewizji przestarzałych stereotypów dotyczących tego, co zwierzęta mogą, a czego nie mogą myśleć, robić i czuć. Marc Bekoff i Jessica Pierce łącząc wieloletnie doświadczenie i bad...
Jeśli Bóg istnieje, i jeśli – jak na Boga przystało – jest dobry i wszechmocny, to zło obecne w stworzonym przezeń świecie staje się zagadką, która bezwzględnie domaga się wyjaśnienia. Czy dobry i zarazem wszechmocny Bóg w ogóle może pozwalać na zło? A jeśli pozwala, to czy na pewno jest dobry, i czy na pewno jest wszechmocny? Nie ma łatwej odpowiedzi na pytanie o przyczynę zła. Dla tych, którzy wierzą w dobrego i wszechmocnego Boga, znalezienie tej odpowiedzi jest szc...
Ontologia jest teorią bytu, a więc wszystkiego, co istnieje. Metaontologia jest refleksją nad naturą i metodą ontologii. Dwie kwestie są w tej refleksji kluczowe: w jaki sposób możemy przekonać się, że dane pojęcie jest dobrze określonym pojęciem ontologicznym? I w jaki sposób możemy przekonać się, że dana teoria jest dobrą teorią ontologiczną? Analiza tych i pokrewnych zagadnień stanowi główną treść książki. Jej najważniejszym rezultatem jest sformułowanie pewnej całości...
Jak geometria kształtuje linię pomocy FC Barcelony? Co łączy kolonię mrówek i holenderski futbol totalny? Na ile wynik meczu zależy od przypadku? Jak teoria prawdopodobieństwa może ci pomóc u bukmachera? Piłka nożna to najbardziej matematyczny ze sportów. Od statystyk strzałów i ligowych tabel do geometrii podań i strategii zespołu – współczesny futbol pełen jest liczb, wzorów i figur. Jak się w nich odnaleźć? Odpowiedź znajdziemy w modelach matematycznych używanych w bi...
Nawet jeśli matematyka jest królową nauk, to według Ennia De Giorgi, nie panuje ona samodzielnie: musi mieć wsparcie nie tylko innych dyscyplin naukowych, ale też innych dziedzin wiedzy. O matematyce i mądrości to wybór popularyzatorskich wykładów i artykułów, których głównym tematem są wzajemne relacje pomiędzy matematyką a ogółem ludzkiej wiedzy, w tym także związki łączące matematykę z religią. Charakter tych relacji służy badaczowi do obalenia mitu matematyki jako ni...
Julian Barbour, w swym niezwykle prowokującym dziele, przedstawia podstawowy dowód przemawiający za nieistnieniem czasu. Wyjaśnia, czym jest bezczasowy wszechświat oraz pokazuje jak, mimo to, świat może być postrzegany jako poddany działaniu czasu. To książka, która trafia w samo sedno współczesnej fizyki, rzuca cień wątpliwości na największe osiągnięcie Einsteina, czyli kontinuum czasoprzestrzenne, ale również wskazuje na możliwość rozwiązania jednego z wielkich paradoksów...
Jak wygląda wewnętrzny świat osoby autystycznej? Fascynująca podróż do wnętrza autystycznego umysłu wiedzie przez rozmaite struktury mózgowe, geny oraz codzienne doświadczenia osób autystycznych i ich opiekunów. Temple Grandin, sama będąca osobą autystyczną, pokazuje, że kluczem do zrozumienia autyzmu są zmysły, których odmienne funkcjonowanie warunkuje sposób doświadczania świata. Przygląda się różnym typom myślenia, których właściwe wykorzystanie, może prowadzić do zdumie...
„Poeta fizyki”, „człowiek, który pracował za wielu, starczył za dziesięciu”. Takimi słowami żegnał Mariana Smoluchowskiego jego pierwszy uczeń, Jan Jakub Stock. Słowa te, napisane zostały w tragicznym roku 1917, w niewoli rosyjskiej, w dalekim Taszkiencie. Wspomnienia te, jak wiele innych ówczesnych kończą się wezwaniem do wzmożonej pracy nad kontynuacją dzieła Smoluchowskiego. Fenomen tej postaci wykraczał poza wąskie ramy specjalisty-fizyka. Z pewnością był to uczony wiel...
Czy nauka z niechęcią odwraca się od zespojenia z teologią? W każdym razie nie może zadowolić się ani konkordyzmem, ani dyskordyzmem. Brakującym ogniwem, jak uważa Dominique Lambert, może być tylko filozofia. W matematyce, astrofizyce, ewolucjonizmie, biologii i w innych dyscyplinach dokonywane są wybory wskazujące na potrzebę hermeneutyki przyrody i „ładunku etycznego nauki”. Otwiera się perspektywa, w której kwestia teologii przybiera nowy kształt. Na podstawie analizy...
Robert Trivers to żywa legenda w świecie biologii i nauk społecznych, człowiek, którego magazyn „Time” uznał za jednego z największych naukowców i myślicieli dwudziestego wieku. Jego teorie dotyczące ewolucyjnych napięć występujących pomiędzy rodzicami a dziećmi, członkami rodzeństwa, przyjaciółmi, a także wewnątrz samego organizmu nie tylko zrewolucjonizowały genetykę i biologię ewolucyjną, ale i wpłynęły na wiele innych dyscyplin, od medycyny i nauk społecznych po historię...
W POSZUKIWANIU FORMUŁY WSZECHŚWIATA Czy wszechświat ma początek i koniec? Istnieje jeden świat, a może jst ich wiele? Zależność między grawitacją a fizyką kwantową, związek między siłami w skali mikro a makro – między atomami a planetami i galaktykami, to kwestie kluczowe dla dalszego rozwoju współczesnej fizyki. Zespolenie obu tych światów w jedną teorię grawitacji kwantowej pozwoli stworzyć obraz świata, w którym jest miejsce również dla nas. Nasz wszechświat zna...
Przez Wszechświat podróżuje się nawet, gdy się o tym nie wie. Bo można nie wiedzieć: gdy głowę do tego stopnia zajmie się innymi „sprawami”, że nie ma już miejsca na myślenie. Wówczas Wszechświat niesie człowieka tak, jak nurt rzeki unosi przypadkowo wrzucony do niej kawałek patyka. Z perspektywy patyka, kręconego przybrzeżnym wirem, nie widać ujścia rzeki, z którym łaczy się ona z oceanem. Żeby nie dać się zredukować do roli patyka, trzeba od czasu do czasu zrobić w swojej...
Filozofia w nauce to jedna z kluczowych idei Michała Hellera, która wyznacza specyfikę jego stylu uprawiania filozofii w ścisłym związku z nauką. Filozofia w nauce to również idea, która przyświeca od lat Jego dziełu - interdyscyplinarnym spotkaniom uczonych i filozofów. Dwadzieścia kolejnych Krakowskich Konferencji Metodologicznych zgromadziło i skrystalizowało wyjątkowe środowisko myślicieli zainteresowanych nauką w kontekście filozoficznym. Osiemdziesiątą rocznicę uro...
Czym jest świadomość? Jak wyewoluowała? Czym jest doświadczenie zmysłowe? Wielu współczesnych myślicieli powiela błędne przekonania naszych przodków sądząc, że odpowiedzi na te pytania są tajemnicą, której odkrycie nie jest ludziom pisane. Jednak dzięki przenikliwości talentowi Daniela C. Dennetta możemy się przekonać, że nawet najgłębsze zakątki naszego umysłu nie muszą pozostawać zagadką. Autor wykorzystuje swoją zdumiewającą wiedzę z zakresu filozofii, psychologii, neu...
Zachwycający, niezwykle różnorodny zbiór esejów. Świetna zabawa i doskonały prezent dla każdego cierpiącego na paniczny lęk przed matematyką, niezależnie od wieku – „Kirkus Reviews” Czy naprawdę jesteśmy na wskroś przesiąknięci matematyką? Daniel Tammet, zakochany w matematyce autystyczny sawant, prowadzi czytelnika po meandrach liczb z zaskakującym wdziękiem, lekkością i ciepłym humorem. Udowadnia, że kombinatoryka, ułamki i równania nie są tylko ods...
Odkrycie neuronów lustrzanych przez zespół neurobiologów z Uniwersytetu w Parmie w latach 90-tych ubiegłego wieku porównywano do rozszyfrowania struktury DNA przez Francisa Cricka i Jamesa Watsona. Szybko ogłoszono, że neurony lustrzane stanowią klucz do zrozumienia wielu unikalnie ludzkich cech – z językiem, teorią umysłu, empatią, moralnością i uspołecznieniem na czele. Autor jej książki, profesor Christian Keysers wniósł duży wkład w odkrycie słuchowych neuronów lust...
