Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk Książki - oprawa miękka

Istnieje pewien styl uprawiania humanistyki, który polega na tym, że autor innowacyjnego projektu narzuca własną konceptualizację jako powszechnie obowiązującą. Musimy wówczas albo przyjąć ów nowy projekt w całości, albo go odrzucić. Strategia Ryszarda Nycza jest inna. Wprowadza on nowe zagadnienia i metody, ale tak, by pozostający z nimi w dialogu badacze mogli prowadzić dalej na własny sposób zainicjowane przez niego wątki. Zaproponował typ refleksji "inkluzywnej", łączliwe...

Teoria intencjonalności wpisuje się w tradycję postawionego przez Kartezjusza problemu pomostu między niematerialnym światem myśli i materią, między duszą i ciałem, między myśleniem i rozciągłością. We współczesnej filozofii umysłu zagadnienie to funkcjonuje jako problem ciała i umysłu. Pytanie brzmi: jak to możliwe, że stany mentalne mogą odnosić się do świata zewnętrznego, a nawet wywołują skutki w świecie materialnym i, vice versa, w jaki sposób zjawiska fizyczne oddziałuj...

Czytelnik otrzymuje omówienia twórczości naukowej najwybitniejszych uczonych związanych z Instytutem: Stefana Żółkiewskiego, Kazimierza Wyki, Marii Janion, Marii Żmigrodzkiej, Stefana Treugutta, Zofii Stefanowskiej, Aliny Witkowskiej, Ryszarda Przybylskiego, Jacka Trznadla, Jarosława Marka Rymkiewicza, Zdzisława Łapińskiego, Marty Piwińskiej, Aliny Kowalczykowej, a ich dorobek jest w pracy znakomicie sproblematyzowany i ukazany w procesie przemian współczesnych koncepcji meto...

Trzyczęściowy tom IBL w PRL opisuje środowisko Instytutu Badań Literackich PAN, o wyjątkowym znaczeniu dla polskiej humanistyki. W części trzeciej znalazły się materiały prezentujące unikalne badania archiwalne, „informujące o różnorodnych zbiorach dokumentów, zasługujących na dalsze opracowanie lub mogące stanowić źródło do przyszłych szczegółowych studiów poświęconym różnym aspektom działalności Instytutu, jak znaczenie cenzury dla publikacji prac naukowych, udział pracown...

Książka Marii Kobielskiej jest opracowaniem pogłębionym teoretycznie i dotyczącym spraw o pierwszoplanowym znaczeniu społecznym, przekonującą próbą zastosowania narzędzi krytycznej analizy kulturowej do badania transformacji mnemotopiki, która składa się na pejzaż pamięci zbiorowej. z recenzji prof. UJ dra hab. Tomasza Majewskiego Rozprawa Marii Kobielskiej jest jedną z najciekawszych prac o polskiej pamięci kulturowej, jakie zdarzyło mi się czytać. Jest to tekst wybitny po...

Obraz i wir (...) trafia w miejsce do tej pory w istocie niemal puste w polskiej świadomości czytelniczej. (...) Książka jest dziełem wytrawnych znawców literatury (nie tylko anglosaskiej) i wybornych tłumaczy. To połączenie jest w przypadku imagistów szczególnie cenne, bowiem ruch ten, jak mało który z nurtów nowoczesnej literatury, zanurzony był w dyskusji z tradycjami kultury europejskiej przeżywającej moment głębokiego znużenia i kryzysu. Zwrot ku Wschodowi, tak widoczny ...

Problematyka Komentarza Jana z Dąbrówki do Kroniki mistrza Wincentego jest niesłychanie istotna. Dzieło to, praktycznie do lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia, było nieznane szerszemu gronu badaczy i powszechnie lekceważone przez historyków. Od czasu ukazania się przełomowej monografii M. Zwiercana (1969), charakteryzującej we właściwym świetle kulturowym dzieło Dąbrówki, sytuacja ta zaczęła ulegać zmianie. Dopiero jednak w ostatnich latach (2008) ukazała się edycja kryty...

Monografia Piotra Krupińskiego pt. „'Dlaczego gęsi krzyczały?' Zwierzęta i Zagłada w literaturze polskiej XX i XXI wieku" stanowi pierwszą w polskim literaturoznawstwie próbę całościowego spojrzenia na literaturę, której tematem jest Zagłada Żydów, przez pryzmat motywów i metafor zwierzęcych. Autor rozprawy wykorzystując nowohumanistyczną (postantropocentryczną) metodologię, stara się zmierzyć z podwójnym problemem. Po pierwsze, poszukuje odpowiedzi na pytanie, jak opowiadać ...

Punktem wyjścia tej książki jest pytanie o tradycję. O to, czy – i jak – można współcześnie myśleć, mówić i pisać o tradycji jako czynniku formującym kulturę oraz literaturę. By spróbować odpowiedzieć na to pytanie, trzeba zmierzyć się ze zmianami, jakim aktualnie podlega kategoria tradycji oraz z wyznaniami, jakie niosą jej coraz bliższe związki z teoriami pamięci kulturowej, społecznej i zbiorowej. Wprowadzana w ramach tej pracy koncepcja poetyk pamięci jest odpowiedzią na ...

Podstawowym walorem przedstawianego tu tomu jest jego polifoniczność. Grupie warszawskich badaczek udało się doprowadzić do sensownej dyskusji z ludźmi mającymi tak różne poglądy na powstanie styczniowe (a chyba i na współczesną nam Polskę), jak Daniel Beauvois i Zdzisław Najder. […] Może się okazać, że badania nad najtragiczniejszym (obok 1944 roku) polskim powstaniem przyczynią się do skutecznego zakwestionowania „lakrymogenetycznej” interpretacji polskich dziejów, szkodliw...

Rozpoznania zawarte w tomie podpowiadają, iż nowa humanistyka, którą można nazwać nową filozofią doświadczenia, afirmuje obecność nieuchronnej nieciągłości w naszym myśleniu, uwalnia od prymatu „rzeczy pierwszych” i od zagadki finalnego znaczenia. Uznaje znakowy charakter doświadczenia, ale i podkreśla jego wymiar afektywny, organizujący naszą psychikę. Wychodzi więc poza tekst zapisujący doświadczenie , kwestionuje post-strukturalistyczne przekonanie, iż „nie ma nic na zewną...

Ferdydurka to powieść o nowoczesności napisana z samego środka nowoczesności. Nie przynosi jednak jej pochwały, ale radykalną krytykę. Gombrowicz demaskuje hipokryzję ideologii modernizacji, łudzącej nadzieją pozytywnej zmiany, ale w istocie troszczącej się, aby wszystko zostało po staremu. Nowoczesność to bowiem projekt ładu społecznego opartego na stabilnych podstawach, swoistym rozumieniu struktury społecznej, określonym modelu człowieka i konkretnym kształcie relacji międ...

Monografia Racheli Kapłanowej o kompozycji Wesela napisana została w końcu lat trzydziestych XX wieku […] dysertacja nigdy wcześniej nie była publikowana, nawet we fragmentach. Wartość tej pracy, jej niezwykła historia, a także późniejszy wkład Autorki w rozwój badań filologicznych w Polsce skłaniają do zwrócenia uwagi na to jej wczesne dzieło i przypomnienia zawartych w nim tez. - ze wstępu Teresy Dobrzyńskiej Bardzo szczegółowa analiza kompozycji tekstu, podkreślająca jego ...

Książka poświęcona jest procesom przemian tożsamości kobiet w Polsce po 1989 roku, zarejestrowanym we współczesnych tekstach kultury: w literaturze pięknej, (auto)biografistyce, kulturze popularnej, publicystyce. Moment przecięcia ról genderowych i narodowych jest tu kluczowy: pytaniu o rolę kobiet w warunkach polskiej demokracji po 1989 roku towarzyszy pytanie o to, czym różni się ona od roli wyznaczanej Polkom w poprzednich okresach historycznych, oraz o działania, które on...

Praca ta ma dwa ściśle ze sobą związane cele. Po pierwsze, wbrew interpretacjom sprowadzającym myśl Benjamina do koncepcji Gershoma Scholema, Theodora Adorno czy Bertolta Brechta, próbuje dotrzeć do autora stawiającego opór takim odczytaniem. Porzucenie kanonicznych interpretacji daje nie tylko szansę na lepsze zrozumienie tej filozofii, ale przede wszystkim umożliwia odkrycie pisarza radykalnie przeformułowującego utarte sposoby myślenia o polityce i historii. Wynika z tego ...

Warto pamiętać, że w archiwach są konkrety, na których, niczym na konstrukcjach szkieletowych, wznosimy nasze historycznoliterackie gmachy. Im konstrukcje mocniejsze, tym stabilniejsza budowla, której nie rozwieje wiatr następnych, może bardziej wnikliwych, pokoleń badaczy. Przeminą bowiem modne dziś metodologie, zużyje się ich instrumentarium, nadejdą nowe koncepcje przyniesione przez postęp myśli i nowe technologie, ale odnotowane w archiwach informacje pozostaną tym, czym ...

Kolejny już tom pokonferencyjny, który ukazał się w 2016 roku, gromadzi pod wspólnym tytułem Świat (w) polskiej dramaturgii najnowszej. W lekturze i na scenie / w radiu referaty uczestników dwóch sympozjów: Na głos, ze słuchu, w wyobraźni. Dramaturgia radiowa Zbigniewa Herberta, jego rówieśników i następców (Warszawa, 8 grudnia 2014) oraz Rozpoznane. Przedstawione. Nazwane. Świat (w) polskiej dramaturgii najnowszej (Warszawa, 27–28 maja 2015). Dramat współczesny, po latach s...

Bezsprzeczną, być może największą zaletą tomu tego jest różnorodność prezentowanych metodologii badawczych: od tradycyjnej filologii […]przez studia porównawcze, analizę wybranych aspektów poetologicznych (estetycznych), po daninę spłaconą studiom kulturowym,czy nawet socjologiczno-politologicznym. To także swoista „dynamika” interpretacyjna, dowodząca hermeneutycznej pojemności Berentowskiej prozy. Tom stanowi też w jakimś sensie podsumowanie czy rekapitulację intensywnego o...

Książka Tomasza Łysaka - filmy dokumentalne o Zagładzie jest bardzo ważnym uzupełnieniem w obszarze polskiej humanistyki. Ta praca zestawia filmy szeroko komentowane przez międzynarodową krytykę z tymi, które zostały zapomniane wkrótce po premierze lub funkcjonują jedynie w obiegu edukacyjnym. W ten sposób autor poszerza naszą wiedzę o filmie dokumentalnym w relacji do Holokaustu, ale nie koniec na tym. Cennym gestem jest to, co następuje dalej: Tomasz Łysak przemeblowuje ob...

Trzy słowa klucze [...] kobieta, historia, literatura – tworzą bardzo ogólną i pojemną ramę dla siedemnastu [...] zgromadzonych tu artykułów, podzielonych na cztery grupy tematyczne (części). [...] część pierwsza wprowadza w problemy kobiecego widzenia historii i definiowania kobiecości „w jej historycznych i narodowych odmianach”, część druga skupia się na kobiecych bohaterkach utworów „odwołujących się do wydarzeń historycznych”, część trzecia poświęcona jest polskim powoje...

Tom Wiązanie sobótkowe. Studia o Janie Kochanowskim jest bardzo obszernym i wartościowym opracowaniem zagadnień związanych z twórczością Jana Kochanowskiego, jej recepcją i znaczeniem dla polskiej tradycji literackiej, cały zbiór współtworzą rozprawy znanych i cenionych badaczy, którzy w swych studiach przedstawiają rezultaty najnowszych poszukiwań źródłowych oraz propozycji interpretacyjnych, podejmują problemy edytorskie, dyskutują kwestie inspiracji i źródeł literackich, f...

Mówiąc w ogólności, młode panienki daleko prędzej dojrzewają od chłopców, umysł ich prędzej się składa, a tym samym prędzej je niektórymi naukami zatrudnić można (Jędrzej Śniadecki – O fizycznym wychowaniu dzieci) Kobieta nic nad potrzebę uczyć się nie powinna, użyteczność jest miarą nauki kobiet. (Tomasz Dziekoński – O wychowaniu dzieci, ze szczególniejszym do płci żeńskiej zastosowaniem) Lepiej, abyś nie umiała pisać, niż abyś nie umiała lub nie lubiła cerować. (Nina Łusz...

Książka ta zawiera pokłosie konferencji naukowej zorganizowanej przez Warszawską Wyższą Szkołę Humanistyczną im. B. Prusa, Instytut Badań Literackich PAN oraz Bibliotekę Narodową w setną rocznicę śmierci Bolesława Prusa. W świetny sposób uzupełnia i pogłębia wiedzę o wielkim pisarzu, ukazując go także od stron mniej dotąd znanych. Autorzy zamieszczonych w niej prac penetrują i odsłaniają istotne aspekty osobowości i twórczości Prusa, wskazując zarazem kierunki i perspektywy ...

Autorzy zamieszczonych w tym tomie artykułów pytają, czy i jak „Medaliony” mówią o Zagładzie. Zbrodnie niemieckie zostały nazwane, udokumentowane i potępione. Zmagania Polaków z okupantem wielokrotnie odczytane i opowiedziane. Pozostaje zapytać, jakie postawy i zachowania Polaków zapisała Nałkowska, co powiedziała o stosunku Polaków do Żydów. Odpowiedzi wydobywają z cienia społeczne praktyki oparte na regułach wykluczenia, za którymi stoją kulturowe normy i wzory oraz obiego...