Po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 r. władze PRL poddały niepokorną część społeczeństwa represjom – ludzi wyrzucano z pracy, aresztowano i internowano. Pod koniec 1982 r. zastosowano również wykorzystywaną już wcześniej metodę – wysyłanie działaczy opozycji do ludowego Wojska Polskiego. Działania te, które twórca stanu wojennego gen. Wojciech Jaruzelski określił mianem „inteligentnej formy internowania”, objęły opozycjonistów uznanych za ekstremistów. Trafili oni jako rez...
Pochodząca ze zbiorów Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce i Biblioteki Polskiej w Paryżu korespondencja Władysława Pobóg-Malinowskiego z Wacławem Jędrzejewiczem jest ważnym źródłem do poznania dziejów polskiej emigracji niepodległościowej po 1945 r. Sens uchodźczemu losowi jej autorów nadawała bowiem wiara w odzyskanie przez Polskę suwerenności. Każdy z nich też na swój sposób uważał się za strażnika pamięci Józefa Piłsudskiego. Oprócz politycznych rozrachunków można odna...
Prezentowana publikacja powstała w ramach projektu badawczego "Struktury i działalność PZPR", realizowanego w Instytucie Pamięci Narodowej od 2012 r. Książka zawiera 16 artykułów o zróżnicowanej tematyce, lecz powiązanych wspólnym wątkiem rządzącej w Polsce monopartii PPR/PZPR oraz jej pozycji w państwie i społeczeństwie. Teksty ukazują mechanizmy zarządzania komunistycznym państwem i oddziaływania partii na różne sfery życia: politykę wewnętrzną i zagraniczną, sądownictwo, e...
Publikacja zdjęć jest okazją do oddania czci oficerom i żołnierzom AK – obrońcom Ziemi Wileńskiej i Nowogródzkiej. W pierwszej kolejności tym, którzy polegli w walce lub zostali zamordowani w więzieniach i obozach, zarówno okrytym sławą dowódcom polowym, takim jak kpt. Gracjan Fróg „Szczerbiec”, por. Jan Piwnik „Ponury” czy ppor. Anatol Radziwonik „Olech”, jak i tysiącom szeregowych partyzantów, do dziś często bezimiennych. Sylwetki wielu z nich uwiecznione zostały na zamiesz...
Celem książki jest przedstawienie procesu aktywizacji zawodowej kobiet w powojennej Polsce, w szczególności robotnic w przemyśle. Autorka analizuje ówczesną politykę zatrudnienia – jej cele, narzędzia i sposób realizacji. Odpowiada na pytanie o skuteczność tej polityki, a także społeczne reakcje na nią. Praca robotnic omawiana jest również w kontekście pozazawodowych ról kobiet oraz ich aktywności politycznej. - Co znaczyło być robotnicą w rządzonej przez komunistów Polsce? ...
Oprócz kilku zwycięskich i przełomowych operacji przeprowadzonych przez Wojsko Polskie w 1920 r. w wojnie z bolszewicką Rosją (Bitwa o Ukrainę, Bitwa Warszawska i Bitwa Niemeńska) żadna inna nie doczekała się odrębnej monografii. Dlatego przedstawienie walk Armii Rezerwowej (na tle działań bojowych Frontu gen. Stanisława Szeptyckiego) jest pionierskie i stanowi ważny wkład do historiografii konfliktu z bolszewicką Rosją. Monografia Armii Rezerwowej jest nie tylko niezwykle sz...
Tygodnik społeczno-kulturalny „Nowa Kultura", ukazujący się w latach 1950-1963, odegrał bardzo istotną rolę w życiu kulturalnym powojennej Polski. Dla historyka zajmującego się okresem PRL dzieje tego czasopisma sq doskonałym przykładem ilustrującym praktyki władz partyjnych, mające na celu podporządkowanie twórców interesom partyjnym. Autor analizuje kolejne fazy rozwoju pisma. W latach 1950-1955 tygodnik przekazywał oficjalną wykładnię polityki informacyjno-propagandowej ó...
Sumienny czytelnik książki wspomnieniowej Jerzego Kulczyckiego zauważy, że nie lubił on zachowań patetycznych, unikał emfazy. To może powodować nietrafne wyobrażenie o jego rysach osobowych. Męskie zachowanie wobec wzniosłych uczuć narodowych maskowało jego wielką wrażliwość patriotyczną i nieustanną gotowość do bezinteresownej służby Polsce.
Jerzy Kulczycki dobrze zasłużył się Rzeczypospolitej.
Jarosław Syrnyk, Nadzór specjalny. Analiza historyczno-antropologiczna działań organów bezpieczeństwa w kwestii tzw. nacjonalizmu ukraińskiego na Podkarpaciu w latach 1947–1989, Wrocław–Warszawa 2015, 312 s. (seria „Monografie”, t. 111) Jest to jedna z lepszych książek, jakie ostatnio przeczytałem […]. Początek badań nad aparatem bezpieczeństwa w nowej paradygmatycznie perspektywie jest zawsze trudny, szczególnie gdy dotąd nie ukazała się ani jedna monografia, z którą można...
Seria DZIENNIKARZE – TWÓRCY – NAUKOWCY podejmuje niezwykle interesujący temat funkcjonowania wymienionych środowisk w systemie totalitarnym. Jak przekonuje nas skutecznie Kosiński, proza autora Benka Kwiaciarza może być źródłem wiedzy historycznej o PRL, źródłem nieocenionym i zarazem unikalnym. [...] Marek Nowakowski pokazuje nam świat ludzi, a nie instytucji [...] jest pisarzem „o temperamencie antropologa", którego interesuje każda jednostka i który nie dąży do uogólnień...
Publikacja prezentuje opatrzone obszernym wstępem naukowym dokumenty MSW i PZPR dotyczące operacji o kryptonimie „Żelazo", przeprowadzonej w RFN na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w. Funkcjonariusze wywiadu PRL nawiązali kontakt z kryminalistami przejęli skradzione przez nich wyroby jubilerskie i inne cenne przedmioty. Część z nich została przywłaszczona przez oficerów MSW i najprawdopodobniej także przez prominentnych działaczy partyjnych.
Autorka potraktowała filmy dokumentalne powstałe w okresie popaździernikowej odwilży jako źródło historyczne do nakreślenia obrazu społecznych problemów i patologii lat 1956–1958. Częściej zdarza się, że twórca filmowego lub radiowego dokumentu korzysta z wiedzy historyka. W tym wypadku historyk sięgnął po obrazy filmowe „czarnej serii”, stworzone w krótkim okresie rozluźnienia zakazów komunistycznej cenzury.
Przedstawiamy drugi tom wydawnictwa Polska pod okupacją 1939–1945. Na jego łamach publikujemy artykuły naukowe, materiały źródłowe, recenzje i omówienia publikacji naukowych oraz przegląd stanu badań, które są przygotowywane w ramach Centralnego Projektu Badawczego Ziemie polskie pod okupacją 1939–1945. Celem przedsięwzięcia jest krytyczna ocena dotychczasowego dorobku w badaniach nad dziejami Polski w latach 1939–1945 oraz poszerzenie istniejącego stanu wiedzy i wykorzystani...
Wspomnienia Marcelego Starka to głos Żyda polskiego ocalałego z rzezi II wojny światowej, urodzonego we Lwowie w 1908 r. matematyka polskiego, przedwojennego komunisty, jednego z tych, którzy po 1945 r. odbudowywali środowisko matematyczne w kraju. Pamiętnik powstał w całości na przełomie 1945 i 1946 r. – dotyczy głównie roku 1943. Jego celem było pożegnanie się z przeszłością i akceptacja powojennej rzeczywistości oraz odpowiedź na pytania, gdzie leżą granice ludzkiego zła, ...
Nowa publikacja Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie „Nie było czasu na strach...” to zapis wielogodzinnych rozmów Marzeny Kruk i Edyty Wnuk z Janiną Wasiłojć-Smoleńską, żołnierzem pierwszego oddziału partyzanckiego na Wileńszczyźnie, dowodzonego przez Antoniego Burzyńskiego ps. „Kmicic”, a potem 5. Brygady Wileńskiej AK, dowodzonej przez mjr. Zygmunta Szendzielarza ps. „Łupaszka”. Bohaterka opowiada o swoim dzieciństwie, walce w partyzantce, a także działalności w podzie...
Opracowanie źródłowe z połowy lat sześćdziesiątych XX w. zawiera cenne memorandum Rohana Butlera (1917–1996), wieloletniego doradcy historycznego ministrów spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii. Przybliża ono ciekawe spojrzenie tego historyka, pracującego w Foreign Office w Londynie, na przynależność państwową Szczecina, rozpatrywaną przez pryzmat ustaleń międzynarodowych, dyskusji na różnych forach i opinii mężów stanu w czasie II wojny światowej i w pierwszych dekadach po j...
XIX Powszechny Zjazd Historyków w Szczecinie w 2014 r., zorganizowany w setną rocznicę wybuchu I wojny światowej, stał się dogodną okazją, aby zwrócić uwagę badaczy na wymiar egzystencjalny dwóch konfliktów światowych. Problematyka ta stała się głównym tematem sesji „Jak Polacy przeżywali wojny światowe?”, której materialnym efektem stała się publikacja. Sesję, a w ślad za nią również tom studiów podzielono na dwie zasadnicze części, dotyczące I oraz II wojny światowej. Kata...
Trzy lata temu ukazał się inauguracyjny tom Studiów nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku – pierwszej i dotychczas jedynej pracy zbiorowej, mającej ukazywać te służby, działające w naszym kraju od odzyskania niepodległości do końca stulecia. Ryzykowna, ale i kusząca formuła, sprawdziła się. Książka spotkała się z dobrym przyjęciem, czego potwierdzeniem była – poza szybkim rozejściem się nakładu i kolejnymi omówieniami – bardzo duża liczba zgłoszeń do następnej publi...
Praca przedstawia postać Romualda Rajsa "Burego", która dzieli Polaków i Białorusinów niemal od siedemdziesięciu lat. Konflikt dotyczy jego działalności w podziemiu zbrojnym, kiedy dowodzony przez niego oddział dopuścił się pacyfikacji kilku białoruskich wsi oraz rozstrzelania furmanów. Ma on charakter symboliczny, jego istotą jest spór o to, czyja pamięć jest "prawdziwa", "jedyna" i "słuszna", bo przecież "pamięć żąda rozstrzygnięć: zdrajca czy bohater, łotr czy święty, praw...
Drugi obieg w PRL do niedawna należał do tematów rzadko poruszanych przez badaczy. Zazwyczaj był tylko krótko wzmiankowany przy okazji opisu historii poszczególnych grup opozycyjnych, a odrębne artykuły na jego temat miały najczęściej charakter faktograficzny i przyczynkarski. […] Chcąc przyczynić się do rozwoju badań nad tym zagadnieniem, Biuro Edukacji Publicznej IPN zorganizowało wiosną 2012 r. międzynarodową konferencję naukową "Drugi obieg wydawniczy w PRL na tle histor...
Działania operacyjne Służby Bezpieczeństwa PRL wobec ludności ukraińskiej były determinowane wytycznymi kształtującymi politykę narodowościową i wyznaniową państwa, zobowiązaniami przyjętymi przez peerelowskie organy bezpieczeństwa w ramach współpracy z „bratnimi” służbami specjalnymi (przede wszystkim z KGB), standardową ochroną państwa przed działalnością obcych wywiadów, nieprzychylnym nastawieniem władz do ludności niepolskiej i stygmatyzacją Ukraińców wynikającą z tragic...
W węgierskiej historii jest niewiele tak wyróżniających się, a jednocześnie mających wpływ na światowe dzieje wydarzeń, jak rewolucja 1956 r. Jeśli szukamy porównania, to najbliżej jej do Wiosny Ludów – w roku 1956 nieprzypadkowo podążano za wzorcem węgierskich walk o niepodległość z lat 1848–1849, legitymował on bowiem zbrojne starcia z ludźmi uosabiającymi rządy komunistyczne i oddziałami Armii Czerwonej. Sześćdziesiąt lat temu obywatele całego świata podziwiali bohaterską ...
Książka wybitnego znawcy problematyki gospodarczej w PRL rzetelnie prezentuje obraz polskiej gospodarki w latach 1944–1989. Konsekwentnie zrealizowany układ problemowy przybliża czytelnikowi następujące kwestie: system gospodarki centralnie planowanej i zarządzanej, politykę ekonomiczną podporządkowaną nierealnej doktrynie, tzw. socjalistycznej industrializacji, problemy rolnictwa, zdominowane przez Związek Radziecki stosunki gospodarcze z zagranicą, zastąpienie handlu rozdzi...
Wiek XX należał do najtrudniejszych w dziejach państwa i narodu polskiego. Niełatwo ten okres opisać, tym bardziej w syntetycznym skrócie. Naszym zamierzeniem było przedstawienie najnowszej historii Polski taką, jaką była. Bez narodowej mitologii, przedstawiającej losy Polaków wyłącznie w odcieniu heroiczno-martyrologicznym. Równocześnie jednak nie uważamy, aby Polacy musieli się swojej historii wstydzić. Przedstawiamy dzieje Polski niepodległej i tej, która przez długie lata...
