Dziady są cyklem czterech dramatów romantycznych Adama Mickiewicza należących do ścisłego kanonu literatury polskiej. Najstarszym chronologicznie utworem wchodzącym w skład cyklu są pochodzące z 1823 roku Dziady część II i połączony z nimi wiersz Upiór, których głównym bohaterem jest duch o zranionym sercu, ukazujący się w Dzień Zaduszny. Kolejną częścią cyklu jest dramat o tematyce miłosnej, także z 1823 roku, zwany Dziadami częścią IV, którego głównymi bohaterami są nieszcz...
Zbrodnia i kara jest powieścią rosyjskiego pisarza Fiodora Dostojewskiego z 1866 roku należącą do ścisłego kanonu arcydzieł literatury światowej. Opowiada o zbrodni popełnionej przez studenta Rodiona Raskolnikowa, który dla pieniędzy morduje starą lichwiarkę i jej siostrę, a także o wpływie tej zbrodni na uczucia, psychikę i moralność przestępcy. Raskolnikow uważa się za jednostkę wybitną i wyjątkową, za buntownika przeciwko niesprawiedliwościom tego świata. Borykając się z t...
Maryla i Mateusz Cuthbertowie postanowili zaadoptować sierotę. Myśleli o chłopcu, który z czasem pomoże w pracach na gospodarstwie. Sierociniec jednak wysłał im dziewczynkę. W pierwszej chwili rodzeństwo uznało, że szczupła, by nie powiedzieć wątła, dziecina o rudych włosach na nic się na ich farmie nie zda. Od kiedy jednak Ania przekroczyła próg domu Cuthbertów, życie na Zielonym Wzgórzu zaczęło się przecudownie zmieniać. Mijały dni, a Maryli i Mateuszowi coraz trudniej było...
Baśnie 1001 nocy są zbiorem piętnastu baśni, bajek, podań, legend i opowieści wschodu opartych na wątkach arabskich, perskich, staroindyjskich i babilońsko-asyryjskich. Niezależne od siebie utwory spięte są w kompozycyjną całość poprzez legendę o sułtanie Szahrijarze i jego żonie Szeherezadzie. Okrutny sułtan, przekonany o niewierności kobiet, zabija każdą ze swoich żon natychmiast po nocy poślubnej. Aby uniknąć losu swoich poprzedniczek, Szeherezada rozpoczyna każdej nocy ta...
Powieść Josepha Conrada Jądro ciemności należy do kanonu literatury angielskiej i światowej. Utwór jest w dużej mierze inspirowany osobistymi doświadczeniami i wrażeniami autora z podróży do belgijskiego Kongo w czasach głębokiego kolonializmu u schyłku dziewiętnastego wieku. Narratorem i bohaterem powieści jest Charles Marlow, kapitan statku parowego przewożącego na rzece Kongo kość słoniową i inne cenione towary afrykańskie. Marlow otrzymuje misję dotarcia do stacji handlow...
Piękna baśniowa opowieść o przygodach księcia Gotfryda należy do kanonu polskiej literatury dziecięcej i młodzieżowej. Młodemu bohaterowi pisana jest wielka przyszłość, ale zanim się ona spełni, będzie musiał poznać smak wygnania, żyć wśród pastuszków, wypełnić rolę pazia na dworze króla Zygmunta Wspaniałego, stawić czoła przeciwnościom, zdobyć rękę pięknej Roksany, podjąć walkę z wrogami, wreszcie wyzwolić ojczyznę spod jarzma tyrana i odzyskać tron. W miarę doświadczeń zdob...
Przygody Meliklesa Greka są powieścią historyczną należącą do kanonu literatury dziecięcej i młodzieżowej. Akcja powieści rozgrywa się w VI wieku przed naszą erą w krajach basenu Morza Egejskiego. Melikles, młody Grek, towarzyszy w misji dyplomatycznej medyjskiemu kapłanowi Nehurabhedowi. Celem podróży jest pojednanie Greków, Fenicjan i Egipcjan pogrążonych w konflikcie o wpływy handlowe. Bohaterowie powieści przeżywają liczne przygody, także niebezpieczne, i dokonują wielu c...
Ballada Adama Mickiewicza Pani Twardowska należy do kanonu polskiej literatury dziecięcej. Utwór nawiązuje do znanej legendy. Bohater ballady, pan Twardowski, podpisał z diabłem cyrograf, zobowiązując się oddać mu po śmierci swoją duszę, jeżeli ten będzie służył mu za życia. Twardowski - hulaka i żartowniś, pełnymi garściami korzysta z usług diabła. Ballada, napisana w porywającym rytmie i przy użyciu onomatopeicznych okrzyków, czyni niemal namacalnymi zabawy, śmiechy i swawo...
Syzyfowe prace – inspirowane po części autobiograficznymi wspomnieniami Stefana Żeromskiego, są powieścią należącą do kanonu literatury polskiej. Autor maluje w swoim utworze obraz szkoły polskiej w czasach zaboru rosyjskiego. Skupiając się na historii jednego z uczniów gimnazjum, Marcina Borowicza, Żeromski wprowadza nas w realia ówczesnej szkoły i stosunków pomiędzy nauczycielami i ich podopiecznymi, pozwala nam zrozumieć, na czym polegał proces rusyfikacji, obnaża pogardli...
W małym dworku jest dramatem Stanisława Ignacego Witkiewicza należącym do kanonu polskiej literatury dwudziestolecia. Akcja utworu rozgrywa się w majątku Dyapanazego Nibka i jego dwóch córek. Domownicy i przyjaciele nawiedzani są przez ducha zmarłej Anastazji Nibek, żony Dyapanazego, która zwierza się ze swoich dawnych zdrad małżeńskich i miłości, a następnie prowokuje serię rodzinnych tragedii. Utwór należy w dużej mierze odczytywać jako parodię sztuki realistycznej Tadeusza...
Trzej muszkieterowie francuskiego pisarza Aleksandra Dumasa są jedną z najsłynniejszych powieści płaszcza i szpady i należą do kanonu światowej literatury dziecięcej i młodzieżowej. Akcja powieści osadzona jest w czasach świetności Francji, w pierwszej połowie XVII wieku, za panowania Ludwika XIII i kardynała Richelieu. Dumas opisuje pasjonujące przygody czterech przyjaciół z elitarnej formacji muszkieterów królewskich – Aramisa, Atosa, Portosa i głównego bohatera, nowicjusza...
Powieść Władysława Reymonta Chłopi jest unikalnym w dziejach literatury polskiej i światowej świadectwem o życiu i tradycjach społeczności wiejskiej. Została wyróżniona w 1924 roku nagrodą Nobla. Akcja powieści rozgrywa się w typowej dla swojego czasu wsi Lipce i toczy na przestrzeni czterech pór roku. W rytmie przeobrażającej się przyrody i przypisanych do każdego sezonu trudów, obrzędów i tradycji rozgrywają się losy bohaterów książki. Maciej Boryna, najbogatszy gospodarz w...
Iliada jest najstarszym utworem literatury greckiej i europejskiej i należy do ścisłego kanonu literatury światowej. Utwór powstał najprawdopodobniej w VIII wieku przed naszą erą i stał się wzorem dla gatunku eposu heroicznego w literaturach europejskich. Iliada napisana została wierszem, a jej konstrukcja charakteryzuje się złożoną wielowątkową fabułą, składającą się z kunsztownie przeplatających się epizodów. Tematem utworu jest z jednej strony wojna trojańska, a z drugiej ...
Doktor Jan i Karol Gordon wyruszają aż do Meksyku. Mapa, wskazująca im drogę, zawiera tajemnicze znaki. Dwaj traperzy nie byliby sobą, gdyby nie podjęli tego tropu. Doktor Jan i Karol Gordon powracają na pierwszy plan westernowych przygód. Tym razem udają się do Meksyku, do gościnnej hacjendy don Pedro Gonzalesa. Drogę wskazuje im stara mapa z tajemniczymi oznaczeniami. Być może wytyczają one szlak prowadzący do legendarnych skarbów Quetzalcoatla ukrytych w górach Sierra Madr...
Winnetou jest powieścią przygodową niemieckiego pisarza Karola Maya. Należy ona do kanonu światowej literatury westernu i jest uważana za klasykę literatury dziecięco-młodzieżowej. Głównymi bohaterami tej trzytomowej powieści są Winnetou – młody, szlachetny wódz indiańskiego plemienia Apaczów, i jego biały przyjaciel, Old Shatterhand. Młodzi wojownicy zawierają braterstwo krwi, poprzez które – zgodnie z indiańskimi wierzeniami – „ich dusze wchodzą w siebie nawzajem i tworzą j...
Piętnastoletni kapitan jest powieścią przygodową francuskiego pisarza Juliusza Verne’a należącą do światowego kanonu literatury dziecięcej i młodzieżowej. Akcja powieści rozpoczyna się w 1873 roku na amerykańskim statku „Pielgrzym” płynącym do Afryki. Na skutek dramatycznego zajścia podczas polowania na wieloryba, kapitan i część załogi żaglowca giną. Dowodzenie przejmuje piętnastoletni praktykant Dick Sand. Chłopak postanawia jak najszybciej odwieźć pasażerów do Ameryki. Jed...
Utwór nieznanego autora, Pieśń o Rolandzie, jest najstarszym i najbardziej znanym średniowiecznym eposem rycerskim, klasycznym przykładem powstałego we Francji gatunku literackiego chansons de geste, czyli pieśni o bohaterskich czynach rycerzy. Utwór opisuje dzieje wyprawy wojennej cesarza Karola Wielkiego przeciw Saracenom w 778 roku. Wyprawa chrześcijańskiego władcy Franków ma na celu ostateczne wyzwolenie Hiszpanii spod dominacji Muzułmanów. W wyniku podstępu króla Saracen...
Kazania sejmowe polskiego jezuity Piotra Skargi, kaznodziei króla Zygmunta III Wazy, zostały po raz pierwszy wydane w 1597 roku i należą do kanonu polskiej literatury politycznej. Zbiór ośmiu kazań jest wnikliwą analizą sytuacji I Rzeczypospolitej. Autor wypunktowuje trawiące Polskę choroby i płynące z nich zagrożenia. Prorocza zapowiedź upadku państwa jest uzupełniona programem jego przebudowy i szukania drogi naprawy kraju. Skarga opowiada się za wzmocnieniem władzy królew...
Atlantyda, wyspa ognia należy do gatunku powieści fantastyczno-naukowych dla dzieci i młodzieży. Akcja powieści rozgrywa się w czasach prehistorycznych. Opowiada o przygodach młodego Awaru, który zostaje wysłany przez swoje plemię z misją na mityczną Atlantydę. Bohaterowi udaje się przedostać w głąb pilnie strzeżonej wyspy i odkryć jej owianą legendą tajemnicę. Okazuje się, że Atlantyda posiada wysoko rozwiniętą cywilizację, zarówno pod względem naukowo-technicznym jak polity...
Uniwersalna powieść o elementarnych wartościach: honorze, odpowiedzialności, wierności samemu siebie. Przyświecają one życiu głównego bohatera. W niezrozumianym odruchu opuszcza on tonący statek pełen ludzi, nie wywiązując się ze swoich podstawowych obowiązków marynarskich. Uczynek ten wpływa decydująco na całe jego życie, wypełnione od tego momentu dramatyczną walką o zmycie ciążącej na nim hańby i odzyskanie utraconego honoru. Tom zawiera też opracowania i wypracowania doty...
Zew krwi jest powieścią przygodową amerykańskiego pisarza Jacka Londona należącą do światowego kanonu literatury dziecięcej i młodzieżowej. Jej akcja rozgrywa się na Alasce w czasach gorączki złota. Bohaterem jest pies Buck, który wychował się w domowym zaciszu, otoczony miłością i dostatkiem. W wieku czterech lat zostaje sprzedany handlarzowi psów i z dnia na dzień znajduje się w niezwykle trudnych warunkach bytowania w bezkresnej kranie zimy. Czekają tam na niego zaskakując...
Potop jest drugą powieścią historyczną tworzącą Trylogię Henryka Sienkiewicza, w skład której wchodzą także Ogniem i mieczem i Pan Wołodyjowski. Książka opisuje dzieje potopu szwedzkiego z lat 1655–1660. Dramatyczne wydarzenia historyczne z dziejów Rzeczypospolitej z oblężeniem Częstochowy na pierwszym planie, przeplatają się z losami bohaterów powołanych do życia przez Henryka Sienkiewicza: Andrzeja Kmicica, Oleńki Billewiczówny, Bogusława Radziwiłła, Jana Onufrego Zagłoby c...
Ogniem i mieczem jest pierwszą powieścią historyczną z cyklu zwanego Trylogią, w skład którego wchodzą także Potop i Pan Wołodyjowski. Akcja powieści rozgrywa się w latach 1648–1651 w czasie powstania Chmielnickiego na Ukrainie. Dramatyczne wydarzenia historyczne z dziejów Rzeczypospolitej przeplatają się z losami bohaterów powołanych do życia przez Henryka Sienkiewicza: Jana Skrzetuskiego, Heleny Kurcewiczówny, Jana Onufrego Zagłoby, Longinusa Podbipięty czy Jurko Bohuna. Dz...
Lato leśnych ludzi, uważane za najwybitniejszą powieść Marii Rodziewiczówny, należy do kanonu polskiej literatury dziecięcej i młodzieżowej. Opowiada o trójce młodych przyjaciół – Rosomaku, Panterze i Żurawiu spędzających lato w głębokim lesie. Mieszkają w drewnianej chatce nad jeziorem, uprawiają ogród, prowadzą leśne gospodarstwo, wybierają się na wędrówki po puszczy, pomagają zwierzętom. Doświadczonym „leśnym ludziom” towarzyszy młody „praktykant”. Jest to chłopak z miast...
Do literatury młodzieżowej zaliczają się książki pisane dla nastoletnich czytelników oraz tak zwanych młodych dorosłych (Young Adult). W literaturze dla młodzieży najczęściej poruszane są tematy i problemy ważne dla osób wkraczających w okres dojrzewania. Autorzy książek zaliczanych do literatury młodzieżowej piszą o pierwszych związkach i rozstaniach, miłości, porzuceniu, przyjaźni, a także o używkach, seksualności czy samobójstwie. Jedną z pozycji w tej kategorii, która podejmuje próbę zmierzenia się z wieloma problemami charakterystycznymi dla okresu dojrzewania, jest na przykład kontrowersyjna powieść „13 powodów” Jaya Ashera, w oparciu o którą powstał głośny serial pod tym samym tytułem (wyprodukowany przez platformę Netflix). Warto pamiętać, że wiele powieści uważanych obecnie za młodzieżowe w przeszłości było adresowanych do starszych czytelników. Dopiero po późniejszych adaptacjach były akceptowane jako powieści dla młodych osób – tak było w przypadku utworów pisanych przez Juliusza Verne’a. Znaczna część jego powieści powstała jako teksty dla dorosłych, jednak zyskały one popularność również wśród młodszych czytelników z uwagi na atrakcyjną formę. Dlatego też powieści Verne’a takie jak „20 000 mil podmorskiej żeglugi” czy „W 80 dni dookoła świata” znajdują się w kategorii „Dla młodzieży”. W tej kategorii odnaleźć można zarówno powieści zaliczane do fantastyki, horroru, kryminału czy thrilleru, jak i romanse, powieści obyczajowe, a także pozycje będące połączeniem dwóch lub więcej gatunków. Do takich należą powieści „Ponad wszystko” Nicoli Yoon, „Fanfik” Natalii Osińskiej, cykl „Buntowniczka z pustyni” Alwyn Hamilton, „Eleonora i Park” oraz „Fangirl” Rainbow Rowell, a także cykl Victorii Aveyard „Czerwona królowa”. Nie zabrakło tu również kultowej i międzypokoleniowej serii „Jeżycjada” Małgorzaty Musierowicz, powieści o Harrym Potterze J. K. Rowling, a także publikacji zaliczanych do klasyki literatury dla młodzieży („Mała księżniczka” Frances Hodgson Burnett, „Ania z Zielonego Wzgórza” Lucy Maud Montgomery).
