Esej naukowy prof. Andrzeja Żbikowskiego pokazuje ostatnie dni getta z perspektywy nie walczących bojowców, ale ludności cywilnej ukrywającej się w schronach. Opierając się na relacjach świadków z różnych części getta, mających odmienny status i znajdujących się w rozmaitej sytuacji, autor opisuje, czego doświadczyli żydowscy cywile od dnia poprzedzającego powstanie – 18 kwietnia do 16 maja 1943 roku. Znajdziemy tu relację m.in. Mariana Berlanda, Leona Najberga, Tuwii Borzyko...
Lejb Zylberberg przeżył okupację w Klimontowie i okolicach miasteczka. Swoją opowieść przekazał w języku jidysz, a spisała ją Klara Mirska, pracowniczka Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej – w tej też wersji tekst ukazał się drukiem w 1947 r. Prezentowane nowe wydanie po raz pierwszy udostępnia czytelnikom całą relację w przekładzie na język polski, a jednocześnie, zgodnie z założeniem serii, powtarza układ oryginalnej edycji. Dołączone zestawienie pozwala prześledzić ...
Wspomnienia Tadeusza Neumana to wśród relacji wojennych pozycja wyjątkowa. Autor, jak i cała zasymilowana rodzina Neumanów-Goldfederów, należał do wyższych sfer II RP pod względem finansowym, towarzyskim, obyczajowym. Z perspektywy zamożnego inteligenta Tadeusz Neuman opisuje w pamiętniku wojenną codzienność. Choć wiemy, że przeżył (swoje wspomnienia spisuje z dystansu, w 1947 r.), wartka narracja trzyma nas w napięciu – sprawia, że wprost nie sposób przerwać rozpoczętej lek...
Fascynująca podróż w głąb historii będzińskiego getta, historii własnej rodziny i siebie samego. Avihu Ronen, na podstawie dzienników swojej matki Chajki Klinger, wywiadów z jej przyjaciółmi i współpracownikami oraz dokumentów odnalezionych w Polsce i Izraelu, przeprowadza poszukiwania mające na celu odtworzenie prawdziwej historii jej życia. Chajka Klinger, liderka żydowskiego harcerstwa Ha-Szomer ha-Cair, przywódczyni ruchu oporu w getcie w Będzinie i pionierka ruchu kibuco...
"Dziennik 1940, cz. 1. Megila życia" to wydany przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma drugi tom pełnego polskiego wydania „Dziennika” spisanego przez Chaima Arona Kapłana w latach 1933–1942. Książka zawiera fragmenty zapisków z pierwszej połowy 1940 r., a więc z okresu przed formalnym utworzeniem niemieckiego getta dla Żydów w okupowanej Warszawie.
„Dziennik 1939. Megila życia” to wydany przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma pierwszy tom „Dziennika” spisanego przez Chaima Arona Kapłana w latach 1933–1942. Przetłumaczony i opracowany przez Blankę Górecką-Nissan tekst inicjuje pierwsze pełne wydanie wspomnień Kapłana w języku polskim. Projekt polskiej edycji Dziennika Ch.A. Kapłana, realizowany przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, jest pierwszym kompletnym wydaniem Dziennika...
Żyłem w ciekawych czasach, przed czym przestrzegał Lejzorek Rojtszwaniec. O najgorszych latach, o latach wojny i okupacji przez blisko pół wieku starałem się zapomnieć. Studiowałem, zostałem chemikiem i w chemii udało mi się zbadać i wyjaśnić kilka zagadek, co przyniosło mi dużą satysfakcję z własnej pracy. Poznałem wielu wybitnych ludzi nauki. Miałem grono serdecznych przyjaciół. Osiągnąłem wszystko, czego człowiek nauki może sobie w Polsce wymarzyć — tytuły, nagrody, medal...
Wiele napisano wspomnień obozowych, lecz wspomnienia Josepha Bainvolla różnią się od innych szczególną formą: w zmieniających się obrazach i krótkich scenkach Autor ukazuje swoje dzieciństwo, pierwsze miłości i obozowy koszmar. To raczej przejmująco autentyczny scenariusz filmowy niż powieść dokumentalna. I to scenariusz z zimbardowskim przesłaniem, że nie ludzi należy oskarżać, lecz systemy, które sprzyjają rodzeniu się zbrodniczych zachowań. Joseph Bainvoll urodził się w 19...
Alice Coleman Schelling opowiada o pierwszych trzynastu latach swojego życia - od wczesnego dzieciństwa w Łodzi lat trzydziestych po koniec drugiej wojny światowej. Bezpieczne życie małej dziewczynki zamienia się w splot ucieczek, tułaczki, ukrywania się i lęku, a potem przymusową pracę w niemieckiej fabryce. Autorka pokazuje, jak kształtuje się świadomość dziecka, które zmuszone jest udawać kogoś, kim nie jest, ukrywać swoją żydowską tożsamość, nazwisko, zmienić religię. Ali...
Jej domostwem były dwa języki. Broniła jidysz stanowiącego dla niej esencję żydowskiej kultury. Pisała też w języku polskim i tłumaczyła na polski żydowskich autorów. Była autorką poruszającą się w transkulturowym obszarze pogranicza. Pisma Racheli Auerbach z okresu jej pobytu w getcie warszawskim ocalały w Podziemnym Archiwum Getta Emanuela Ringelbluma. Stanowią świadectwo wyjątkowe, bo obejmujące różne punkty widzenia: pisarki całym sercem oddanej kulturze żydowskiej i obse...
Kiedy w czerwcu 1941 r. rozpoczęła się inwazja Niemiec na Związek Radziecki i naziści zajęli Lwów, ukraińscy mieszkańcy miasta wydawali Niemcom rzekomo współpracujących z NKWD Polaków i Ukraińców. Ucierpieli nade wszystko Żydzi - zapędzeni do getta, obozów pracy, wreszcie do ośrodków zagłady. W czasie trwającego cztery tygodnie pogromu ok. 4 tysiące żydowskich obywateli Lwowa zostało zamordowanych na miejscu. W momencie wyparcia Niemców z miasta przy życiu pozostało 200-300 Ż...
"Niepozorny szkolny zeszyt w linię, na okładce którego dziecięcą ręką napisano: „Pamiętnik – Renia Knollówna” został znaleziony w marcu 1943 roku w stosie makulatury przez pracownika papierni w Jeziornie pod Warszawą. W 1958 roku znalazca przekazał go Żydowskiemu Instytutowi Historycznemu w Warszawie. Renia Knoll urodziła się w Krakowie 12 lutego 1927 roku. Jej zapiski obejmują okres od 16 maja 1940 do 1 września 1941 roku, dotyczą więc zarówno okresu przed powstaniem krakows...
Szturm w nieśmiertelność - to relacja z niemieckiego obozu śmierci w Sobiborze. Dokument, dzięki któremu świat dowiedział się o popełnianych tam na Żydach zbrodniach, a winni tych morderstw mogli być osądzeni. To przypomnienie i ostrzeżenie, ale przede wszystkim świadectwo bohaterstwa skazanych na śmierć, ich ucieczki z obozu oraz triumfu godności. Aleksander Aronowicz Peczerski urodził się w Krzemieńczuku na Ukrainie 22 lutego 1909 r. Pochodził z żydowskiej rodziny. W paździ...
Wspomnienia Zili Rennert to barwny opis przeżyć młodej Żydówki pochodzącej z Wilna. Urodzona tamże, mieszkała także w Petersburgu, Wiedniu, Lwowie, Warszawie i w Paryżu. Pierwszym wagonem bydlęcym wydostała się z porewolucyjnego Petersburga, z drugiego, który wyruszał na Syberię, uciekła na dworcu we Lwowie, trzeci zaś wywiózł ją z Pruszkowa na dworzec o nazwie Auschwitz, skąd, na szczęście, odjechał w stronę Krakowa. Po wojnie Rennert zamieszkała w Paryżu, gdzie skończyła s...
Irena Sendlerowa to niezwykła postać w historii niesienia pomocy Żydom w latach okupacji hitlerowskiej. Poza wielkim sercem i odwagą wyróżniała się także ogromnym talentem organizacyjnym. Dzięki temu, że miała wielu przyjaciół w Wydziale Opieki Społecznej, utworzyła grupę opiekunów społecznych, z którymi ściśle współpracowała, ratując dzieci żydowskie. Była to działalność na granicy życia i śmierci. Bohaterskie czyny i niecodzienna odwaga Ireny Sendlerowej są mało znane, a be...
Oryginalna wersja świadectwa Calka Perechodnika - mieszkańca Otwocka, policjanta żydowskiego w tamtejszym getcie. Tekst zawiera oskarżenie narodu niemieckiego, jednocześnie polskiego i żydowskiego. Autor bierze również na siebie dużą część odpowiedzialności za śmierć swojej żony i dwuletniej córeczki. Nakreśla postaci znanych mu Polaków i Żydów. Bezwzględnie obnaża ich słabości i wady, które doprowadziły do społecznego przyzwolenia na zaistnienie tak nieludzkich sytuacji. Spo...
Historia żydowskiego chłopca ocalałego z Holokaustu. Książka pokazuje, że dla Żydów nie istniał żaden skuteczny system radzenia sobie z nazistowską opresją. Nie ratowały ani koneksje, ani pieniądze - ci, którzy ocaleli, musieli mieć przede wszystkim ogromne szczęście, choć trzeba je było wesprzeć potężną wolą przetrwania. Świadectwo uzupełnione jest opisem zdumiewającego procesu: Oświęcim mógł stać się punktem masowej emigracji Żydów, a nie miejscem Zagłady. W obecnej, czwart...
Dziennik Dawida Sierakowiaka jest uznawany za jedno z najważniejszych świadectw z getta łódzkiego. Wśród znanych tego typu zapisków zajmuje miejsce szczególne. Dzięki swej błyskotliwości i spostrzegawczości nastolatek zrelacjonował w przejmujący sposób życie w anormalnej sytuacji getta: działalność organizacji młodzieżowych, warunki pracy w zakładach produkcyjnych (tzw. resortach), rozpad więzi rodzinnych, a przede wszystkim narastający i coraz bardziej dotkliwy głód. To właś...
Te wspomnienia przeczą wielu stereotypom na temat postawy Żydów podczas II wojny światowej. Mówią również niewygodną prawdę o polskim antysemityzmie, odsłaniają napięcia polsko-ukraińskie, ale przede wszystkim pokazują okrucieństwo Sowietów wobec podbitych narodów: Polaków, Ukraińców, Żydów. Po wejściu wojsk sowieckich na Kresy Wschodnie, jak pisze Salomon Leder: „całe życie stało się w treści i formie wulgarne, nieznośne”. A wszelki opór skutkował utratą życia lub co najmnie...
Kanon literatury jidysz – jeden z najważniejszych zachowanych tekstów napisanych przez żydowską kobietę w epoce nowożytnej. Glikl (znana jako Glikl z Hameln) żyła w I Rzeszy Niemieckiej na przełomie XVII i XVIII wieku. Większość życia spędziła w Hamburgu, lecz jako bogata kupcowa i matka dwanaściorga dzieci podróżowała po całym cesarstwie w sprawach rodzinnych i handlowych. Wspomnienia zaczęła spisywać w 1691 roku, po śmierci swojego pierwszego, ukochanego męża, gdy nie mog...
Na książkę Czerpiąc światło z popiołów składają się różne gatunkowo teksty opisujące historię przetrwania żydowskiej dziewczynki podczas II wojny światowej. Fabularyzowane wspomnienia, fragmenty dziennika spisanego tuż po wojnie przez osobę zaangażowaną w poszukiwania Robinson, opisy biograficzne dotyczące jej rodziny i materiały archiwalne tworzą obraz zmagań dziecka chcącego zrozumieć świat, który uległ rozpadowi, dorosnąć i przy tym zachować równowagę. Na oczach czytelnika...
Tekst pamiętnika pochodzi z zasobów Żydowskiego Instytutu Historycznego i został wydany drukiem w 2003 r. jako pamiętnik anonimowego autora (znane były tylko imiona: Stefan Ernest). Dzięki dostępności do nowych źródeł badania warszawskiego getta możliwe stało się dokładniejsze opracowanie warstwy faktograficznej (m.in. wraz z ustaleniem tożsamości autora – Stefana Szpigielmana, czy podanie tożsamości wielu anonimowych do tej pory osób występujących w tekście – jedną z takich ...
Esej Emanuela Ringelbluma (1900–1944) – historyka i założyciela konspiracyjnej grupy „Oneg Szabat” – został spisany w ostatecznej postaci jesienią 1943 roku, gdy autor wraz z żoną i synem oraz ponad trzydziestoma innymi osobami ukrywał się na warszawskiej Ochocie. W kryjówce przy ulicy Grójeckiej powstał tekst, który miał być zarysem szerszego opracowania poświęconego relacjom polsko-żydowskim w czasie drugiej wojny światowej. Historyk ukazał w nim zarówno mroczne, jak i jaśn...
Tom Kultura ukazuje się w ramach serii wydawniczej Stosunki Polsko-Żydowskie, w całości jest poświęcony zagadnieniom kultury i edukacji na pograniczu polsko-żydowskim w XX wieku. Publikacja została podzielona na odrębne bloki tematyczne: literatura i prasa, kino i teatr oraz nauka i oświata. Kultura ma charakter interdyscyplinarny. Autorzy artykułów są nie tylko historykami, ale także socjologami, literaturoznawcami, filologami, kulturoznawcami czy filozofami. Wielu z nich t...
„Literatura faktu” to obszerna kategoria zawierająca książki non-fiction. Taki typ literatury cechuje się przedstawianiem prawdziwych wydarzeń, historii oraz postaci. W skład tej kategorii wchodzą biografie, autobiografie, wspomnienia, literatura popularnonaukowa, książki podróżnicze, przewodniki oraz oczywiście reportaże. W kategorii „Literatura faktu” w księgarni internetowej Woblink.com znajdują się pozycje opisujące największe lub najbardziej tajemnicze zbrodnie, takie jak „Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej” Cezarego Łazarewicza, „Mindhunter. Tajemnice elitarnej jednostki FBI” Johna Douglasa i Marka Olshakera, „Zbrodnia niedoskonała” Katarzyny Bondy oraz Bogdana Lacha, książka „Zbrodnie prawie doskonałe. Policyjne Archiwum X” Izy Michalewicz skupiona na zbrodniach rozpracowywanych przez specjalną komórkę Policji czy bestsellerowe pozycje Billa Bassa i Jona Jeffersona „Trupia farma” i „Trupia farma. Nowe śledztwa” przybliżające czytelnikom pracę jednego z czołowych antropologów w ośrodku Antropologii Sądowej Uniwersytetu Tennessee. Nie można pominąć wielu wybitnych reportaży wydawanych przez wydawnictwo Czarne, jak na przykład „Wyniosłe wieże. Al-Kaida i atak na Amerykę”, „Droga do wyzwolenia. Scjentologia, Hollywood i pułapki wiary”, „Za jeden wiersz. Cztery lata w chińskim więzieniu” czy „Milczący Lama. Buriacja na pograniczu światów”. W kategorii „Literatura faktu” znajdują się również biografie ważnych i znanych postaci, jak na przykład „Beksińscy”, „Ksiądz Paradoks” i „Komeda” Magdaleny Grzebałkowskiej, „Ogień i furia. Biały Dom Trumpa” Michaela Wolffa, autobiografie „Pamiętnik księżniczki” Carrie Fisher czy „Obgadywanie świata” Jerzego Owsiaka. Mieszczą się tu również poruszające reportaże wojenne jak opowiadające o wojnie w Wietnamie „Depesze” Michaela Herra, współscenarzysty „Czasu Apokalipsy”, oraz fabularyzowane reportaże w typie „Czarnej” Wojciecha Kuczoka, książki opartej o tragiczne wydarzenia z 2002 roku, które rozegrały się w jednej z podlaskich miejscowości. A oprócz tego „Please kill me. Punkowa historia punka” Legs McNeil oraz Gillian McCain będąca wiernym obrazem Stanów Zjednoczonych z przełomu lat 60. i 70. XX wieku.
