Opis treści
Książka oparta jest na kilkuletnich badaniach archiwalnych na terenie całego kraju oraz w Rosji. Podejmuje próbę odpowiedzi na nurtujące od wielu lat pytania badaczy: dlaczego w Królestwie Polskim w 1846 roku oraz w czasie Wiosny Ludów i Wojny Krymskiej nie doszło do wybuchu powstania narodowego? Czy był to efekt braku istnienia polskich organizacji niepodległościowych w kraju, czy może była to taktyka działania konsultowana z politycznymi przedstawicielami innych zaborów lub polską emigracją? W jakim stopniu do braku zdecydowanych działań zbrojnych Polaków przyczyniła się polityka rosyjskich władz zaborczych? W wielu aspektach książka porusza problematykę nową i mało znaną historykom. Ponadto precyzuje i porządkuje istniejący stan wiedzy omawianego okresu, co pozwoliło zweryfikować utarte poglądy i nadać istotny impuls w badaniach historii Polski XIX w.
Autor skupia sie przede wszystkim na poglądach i postawach zbiorowych, ze szczególnym uwzględnieniem różnorodnych form oporu wobec rosyjskiego reżimu wojskowo-policyjnego. Najwięcej miejsca poświęca konspiracjom patriotycznym oraz dramatycznym zazwyczaj losom ich uczestników. Prezentuje stosunki polityczne w Królestwie Polskim w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XIX wieku z perspektywy „zwykłych ludzi", którzy muszą zarobić na swe codzienne utrzymanie i płacić podatki, którzy podlegają poborowi do wojska i których w różnym stopniu dotykają surowe ograniczenie swobody myśli, słowa, zmiany miejsca pobytu i zrzeszania się. Pisze też o zwolennikach ugody z rosyjskim zaborcą i jego wiernych sługach. (prof. Andrzej Szwarc)
