Opis treści
Rzeczpospolita w najmniejszym stopniu nie jest dla angielskiego historyka egzotyką, a równocześnie Butterwick ma także perspektywę zewnętrzną, która pozwala mu na stawianie odkrywczych pytań i na stałe porównywanie przemian Kościoła w Polsce z ,,rewolucjami” w innych krajach, zwłaszcza w józefińskiej Austrii oraz rewolucyjnej Francji. Niezwykle szeroka baza źródłowa pracy (zaczynając od Archivo Segreto Vaticano, a kończąc na archiwaliach kościelnych w Polsce, nieznanych naszym historykom) oraz świetna znajomość całej światowej literatury pozwoliły autorowi zarysować wielowątkowy i wielowarstwowy obraz problemów współżycia Kościoła i społeczeństwa, aktualny nie tylko w latach 1788-1792. Śledzimy z Butterwickiem stanowisko Stolicy Świętej wobec reform dotyczących duchowieństwa, problemy majątkowe i finansowe Kościoła (porównawczo także kościołów unickiego i prawosławnego), role polityczne jego hierarchów, związki między Kościołem a edukacją społeczeństwa, funkcję zakonów i zgromadzeń, stosunek opinii szlacheckiej do Kościoła i jego problemów, religijność społeczeństwa i personalne oblicze episkopatu Kościoła katolickiego, wpływy oświecenia na Kościół i dokonywane w nim przemiany. Dla tytułowej problematyki jest to książka fundamentalna, z uwagi na walory warsztatu historycznego – wybitna.
(prof. Zofia Zielińska)
Po lekturze tej książki nie waham się stwierdzić, że jest to jedna z najważniejszych pozycji, jakie napisano o dziejach Sejmu Czteroletniego, a tym samym niesłychanie ważnym wkładem w historiografię epoki stanisławowskiej. Autor prześledził właściwie wszystkie ważniejsze wydarzenia i dyskusje polityczne z lat 1788-1792 i dopiero w ich kontekście i w związku z nimi pokazując ,,kwestię kościelną”. (…) Książka ta powinna stać się obowiązkową lekturą wszystkich, którzy chcą zajmować się historią Polski w XVIII wieku, a także historią Kościoła w Europie doby rewolucji.
(prof. Anna Grześkowiak-Krwawicz)
Richard Butterwick (ur. 1968) – studiował historię w Cambridge i uzyskał doktorat w Oxfordzie. Wykłada historię Polski w School of Slavonic and East European Studies na University College London. Jego badania sytuują się na styku historii polityki, religii, kultury i idei w XVIII wieku. Autor monografii Poland’s Last King and English Culture. Stanisław August Poniatowski, 1732-1798 (Oxford 1998, polskie wydanie Stanisław August a kultura angielska, Warszawa 2000), prac zbiorowych oraz artykułów o Oświeceniu i Anty-Oświeceniu, Kościele katolickim, parlamentaryzmie i monarchii w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
