Opis treści
Wielkie Księstwo Litewskie pod rządami Aleksandra Jagiellończyka. Studia nad dziejami państwa i społeczeństwa na przełomie XV i XVI wieku, jest zbiorem studiów poświęconych epoce panowania Aleksandra Jagiellończyka w Wielkim Księstwie Litewskim w l. 1492-1506. W tym okresie Litwa straciła mocarstwowe stanowisko Europie Wschodniej, sprawowane od chwili podboju większości ziem ruskich w XIV wieku. W końcu XV wieku rozpoczął się proces utraty zdobyczy litewskich na wschodzie na rzecz Moskwy. Właśnie na panowanie Aleksandra Jagiellończyka przypadł największy wstrząs, utrata około trzeciej części terytorium W. Ks. Litewskiego, czego skutkiem była utrata prestiżu państwa wobec sąsiadów. Wznawiana obecnie książka poświęcona jest analizie procesów rozwoju wewnętrznego W. Ks. Litewskiego i próbie wyjaśnienia przyczyn jego słabości. Rozważania otwiera studium poświęcone kancelarii litewskiej, jako ośrodka kierowania państwem, jego kontaktami zagranicznymi, wzbogacone o analizę zawartości Metryki Litewskiej, oficjalnego kopiariusza dokumentów wydawanych w imieniu władcy, systematycznie prowadzonej właśnie od czasów Aleksandra. W drugim studium scharakteryzowano strukturę administracyjną, W. Ks. Litewskiego, którą tworzyły przekształcone w województwa dawne Ks. Wileńskie i Ks. Trockie oraz Żmudź, a obok nich prowincje ruskie Litwy, Połockie, Witebskie, Smoleńskie, Kijowskie oraz Wołyń i Podole i Ziemie Czernihowsko-Siewierskie ich przywileje ziemskie i prawa. Kolejne studia poświęcone zostały elicie W. Ks. Litewskiego wywodzącej się zasadniczo z nielicznego grona panów litewskich – katolików, sprawujących najwyższe urzędy w państwie, rozdawnictwu dóbr ziemskich, co przekształciło ostatecznie szeregi ekspansywnego bojarstwa litewskiego z okresu XIII-XV w. w ziemian-szlachtę. Ponadto książka zawiera studia nad polityką Aleksandra wobec obu Kościołów chrześcijańskich, katolickiego i prawosławnego oraz wobec Żydów oraz studium polityki wobec miast i finansów państwa. W stosunku do wydania z 1995 r. książka została wzbogacona o monografię dworu litewskiego Aleksandra Jagiellończyka, pracę opublikowaną w 1997 r. w niskonakładowym wydawnictwie litewskim. W stosunku do pierwszego wydania z wyjątkiem pewnych korekt tekst pracy nie został zmieniony, na nowo natomiast opracowano odsyłacze, korzystając z możliwości jakie dała przede wszystkim edycja Metryki Litewskiej i innych materiałów źródłowych, niedostępnych w chwili jej pisania.
