„Wódz to był wielkiej mocy i sławy…”. Mickiewiczowska Śmierć Pułkownika to jedno z najważniejszych dzieł lirycznych nawiązujących bezpośrednio do powstania listopadowego.Obraz przedstawiony w wierszu dotyczy wydarzeń z 1831 roku w Litwie — w lesie, w chacie leśnika kona Pułkownik. Wydarzenie to wzbudza wielkie poruszenie wśród okolicznych mieszkańców, którzy przybywają do zagajnika i, modląc się, z uwagą śledzą rozwój wydarzeń. Z ich zachowania wynika, że darzyli umierającego...
Sławny czarownik, który diabła miał na usługach i przez lata całe potrafił sprytnie wywinąć się z powinności, jaką nakładał nań cyrograf (mianowicie by oddać w zamian za czartowską służbę własną duszę) — zostaje wreszcie przydybany przez Mefistofelesa w karczmie „Rzym”. Wydaje się, że sprawa jest już ostatecznie przesądzona: zuchwałego śmiertelnika czeka nieuchronnie kara. Diabeł na mocy zawartej z Twardowskim umowy żąda uregulowania rachunków, jednak sprytny polski szlachcic...
