Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk Pozostałe - książki, ebooki i audiobooki

Henryk Bardijewski (1932–2020) – autor sztuk teatralnych, radiowych i telewizyjnych (łącznie napisał ich ponad sto siedemdziesiąt), prozaik, twórca książek dla dzieci, wieloletni pracownik Teatru Polskiego Radia. Bardijewski stał się mistrzem precyzyjnego dialogu, intelektualnej dyscypliny, metaforycznego skrótu i lapidarności. Jego twórczość wyrasta z etosu polskiej inteligencji i stanowi interesujące świadectwo dramatycznej ironii. Autor zaznacza dystans zarówno wobec PRL-o...

Jest to tom drugi (z planowanych siedmiu) nowej edycji Dzienników Stefana Żeromskiego (w ramach jego Pism zebranych) w istotny sposób różniącej się od dwóch wydań wcześniejszych: z lat 1953-1956 oraz 1963-1970. Przynosi tekst diariusza znacznie pełniejszy, włącza bowiem dwa tomiki, które odnalezione zostały już po roku 1970, przywraca także fragmenty wykreślone z wydań wcześniejszych ze względów politycznych i obyczajowych. Tekst Żeromskiego skonfrontowany został a autografe...

W książce, której tytuł w zewnętrznej warstwie ironicznie nawiązuje do obiegowej frazy o ‘słabej płci’, a w sposób dyskretniejszy czyni aluzję do u-„lotnych ciał” (E. Grosz) chcę zwrócić uwagę na splot tych dyspozycji i aktywności kobiecej somy, które w obozach koncentracyjnych prowadziły do utrzymania biografii, czyli „całości” człowieka niezredukowanego do wegetacji, składały się na aktywności samostanowienia wykraczającego poza samą biologię. fragment Wprowadzenia...

Mikołaj Oloch z Szamotuł, mistrz Uniwersytetu Krakowskiego (wypromowany w 1459 r.), był wieloletnim kaznodzieją i altarzystą katedry w Poznaniu. Spod jego pióra wyszły dwa wierszowane łacińskie dziełka, zatytułowane "De hiis malis que aguntur in hoc mundo" (O niedolach, które rządzą na tym świecie) oraz "De curie miseria" (O marności życia dworskiego). Pierwsze należy do tzw. form sentencjonalnych – czyli zbiorów przysłów i sentencji, cenionych bardzo w średniowiecznej dydakt...

W spektrum Wyspiańskiego Witraż w poezji Młodej Polski Rzadko spotyka się tak konsekwentnie zaprojektowane i perfekcyjnie zrealizowane dzieło naukowe jak książka Rozalii Wojkiewicz – mamy tu do czynienia z połączeniem wielkiego nakładu pracy i nieprzeciętnych uzdolnień, co musi zawsze dawać doskonałe rezultaty. Rozległa, starannie przygotowana i niezmiernie interesująca rozprawa wprowadza czytelnika w zagadnienie, które stanowi z pewnością jeden z kluczy do pełnego pozna...

Szczegółowa, erudycyjna monografia Corinne Fournier Kiss stanowi istotny wkład w badanie europejskich kontekstów polskiej literatury dziewiętnastowiecznej. Ta udana próba komparatystyczna, daleka zarówno od naiwnej wpływologii, jak i od poszukiwania kultur dominujących i kultur podporządkowanych, konstruuje obiecujący paradygmat studiów porównawczych. Dochodzą do tego olśnienia interpretacyjne. Teraz już wiemy, że bez pani de Stäel, George Sand, E.T.A. Hoffmanna nie wyjaśnimy...

Arkadiusz Półtorak – doktor nauk humanistycznych, kulturoznawca, kurator i krytyk sztuki. Związany z Instytutem Sztuki Mediów na Uniwersytecie Pedagogicznym im. KEN w Krakowie oraz Wydziałem Polonistyki na UJ. Stypendysta MNiSW (2015) oraz laureat ministerialnego programu „Diamentowy Grant” (2015-2020). Sekretarz w Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA (od 2020), współzałożyciel galerii „Elementarz dla mieszkańców miast” w Krakowie; publikuje na...

Władysław Zawistowski (ur. 1954) stale podąża śladem dynamicznych przemian społecznych, reaguje na kolejne projekty życia zbiorowego w dobie przebudowy, mierzy się z dominującymi modelami kultury. Pierwszymi sztukami wpisywał się w „teatr aluzji” jako zastępczą formę porozumienia w czasach PRL-u; w Wysockim korzystał z kodu historycznego, by opisać współczesną zbiorową depresję w okresie stanu wojennego, a jego konsekwencje przedstawił w epicko skonstruowanym dramacie Stąd do...

Justyna Tabaszewska – adiunktka w Instytucie Badań Literackich PAN. Przed Humanistyką służebną opublikowała dwie książki: Poetyki pamięci (2016) i Jedna przyroda czy przyrody alternatywne (2010). Jest autorką artykułów drukowanych m.in. w „Memory Studies”; „Tekstach Drugich”; „Przeglądzie Kulturoznawczym”; „Wielogłosie” i „Pamiętniku Literac - kim”. Stypendystka IWM (Tischner Fellowship 2021) oraz Stypendium Bekkera NAWA (Goethe Universität). Zajmuje się szeroko rozumianą eko...

W serii Biblioteka Pisarzów Polskich ukazało się pierwsze wydanie szóstego tomu Dzieł wszystkich Jana Kochanowskiego opracowanego przez prof. Tadeusza Witczaka przy udziale dr hab. Marka Osiewicza i dr hab. Moniki Szczot: Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich, oprac. T. Witczak, M. Osiewicz, M. Szczot, Warszawa, Wydawnictwo IBL PAN, 2022, t. VI DWJK (BPP Seria B, nr 28). Edycja przynosi pierwszą od kilkudziesięciu lat propozycję krytycznego opracowania dramatu wraz z fil...

Dzieło Anny Nasiłowskiej jest niezwykłe w samym swoim zamierzeniu. Autorka już we wstępie precyzuje, że ten „jednotomowy zarys literatury polskiej jest adresowany do czytelnika, który o niej niewiele wie, i że „wydaje jej się, iż nieznajomość języka polskiego nie jest przeszkodą uniemożliwiającą korzystania z tej książki”. Jest to więc wyzwanie niemające precedensu (jeśli pominąć The history of polish literature Czesława Miłosza z 1969 roku, nieco przestarzałą i dość osobistą...

Jedyna wierszowana staropolska encyklopedia z przełomu XVII i XVIII wieku, wydobyta z rękopisu i po raz pierwszy ogłoszona drukiem. Autor ? Jakub Kazimierz Haur (1632-1709) ? znany dotąd z obszernych kompendiów wpisujących się w europejskie przedoświeceniowe piśmiennictwo encyklopedyczne (najbardziej popularne jego dzieło, Skład abo skarbiec znakomitych sekretów ekonomijej ziemiańskiej, wydane w 1689 r., jest po trosze szlachecką sylwą), tym razem wszedł w rolę poety-erudyty....

Tomasz Bocheński – literaturoznawca, eseista, krytyk literacki i teatralny. Profesor Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Zakładu Literatury Polskiej XX i XXI wieku tej uczelni. Pisze głównie o polskich dysydentach modernizmu: Witkacym, Schulzu, Gombrowiczu, Leśmianie, Mrożku, Myśliwskim. Interesuje się improwizacją w literaturze, humorem jako formą poznania, pisarstwem wolnym od natręctw myślowych i ćwiczeniami duchowymi współczesnych pisarzy. Opublikował m.in. Czarny humor w t...

Gotycyzm w literaturze i kulturze lat 1760–1830 – efekt imponującego przedsięwzięcia naukowego, w które zaangażowali się uczeni z kilkunastu polskich ośrodków badawczych, filolodzy polscy i neofilolodzy – zachęca do powrotu do pierwotnych znaczeń i kontekstów związanych ze zjawiskiem wymienionym w tytule. Przypomina o gotycyzmie pojmowanym historycznie, skłania do – jak to ujmują Redaktorzy we Wstępie – „refleksji nad gotycyzmem w jego minionej postaci”. Obszar zainteresowan...

John Bryant (ur. 1949), literaturoznawca i edytor, profesor emeritus Hofstra University i współzałożyciel Digital Research Center at Hofstra University; redaktor (1990–2003) „Melville Society Extracts”, założyciel i redaktor (1999–2014) periodyku „Leviathan. A Journal of Melville Studies and of the Melville Electronic Library”; wieloletni członek oraz prezes (2016) Melville Society, laureat Distinguished Editor Award przyznawanej przez Council of Editors of Learned Journals (...

Baltasar Grácian y Morales (1601–1658) – jeden z najwybitniejszych pisarzy europejskiego baroku i manieryzmu, aforysta, powieściopisarz, teoretyk literatury, filozof, jezuita. Jego powieść filozoficzna El Criticón, jak dotąd nietłumaczona na polski, uchodzi, obok Don Kichota i Guzmána de Alfarache, za najwybitniejsze dzieło prozatorskie hiszpańskiego Siglo de Oro. Na świecie, w tym w Polsce, zasłynął jako autor wspaniałych konceptystycznych maksym moralnych wydanych jako Wyro...

Ogląd dorobku naukowego poświęconego Irzykowskiemu skłania przede wszystkim do pytania o aktualność tego pisarza, krytyka i myśliciela. Czy poświęcone kulturze polskiej pisma stanowią nadal źródło inspiracji, czy przynależą już raczej do modelowych ujęć problematyki odległej, osadzonej w określonym kontekście historycznym? Czy Irzykowski, człowiek sporu i niezliczonych literackich agonów, pozostaje nadal postacią sporną, czy – jak chciał Stefan Kisielewski – „maniak. Dziwak i...

Monografia reprezentuje studium, antologia – punctum. Ich stowarzyszone funkcjonowanie pozwala połączyć dwa tryby lektury: „z daleka”, który ogarnia panoramę, i „z bliska”, który uwidacznia detal. Dlatego przedkładana antologia powtarza kompozycję monografii. Została uporządkowana wedle tych samych zasad, krzyżujących układy problemowy i chronologiczny. Pierwszy układ wyznaczają tzw. „tematy kulturowe”, drugi – przemiany, jakie się w ich ujęciach dokonywały w trójfazowym rytm...

Długo trzeba było czekać na publikację o tak wielkim znaczeniu nie tylko dla polskiego literaturoznawstwa, ale dla polskiej humanistyki w ogóle. Pojawia się w bardzo szczególnym momencie historycznym, w chwili, kiedy tyle jest jałowych dyskusji wokół nauk humanistycznych, ich znaczenia społecznego, wpływu na kulturę i także na szeroko pojętą codzienność. Jest on ogromny - to niekwestionowana oczywistość, a Wiek teorii utwierdza w tym przekonaniu. Na pracę składa się obszern...

Wspólnoty emocjonalne nie opierają się na jednej bądź dwóch emocjach, ale na całych ich konstelacjach albo zestawach. Specyficzny charakter tych wspólnot bierze się nie tylko z emocji, na które kładą nacisk - a nie jedynie ze sposobów i kontekstów takiego działania - lecz także z emocji, które klasyfikują jako uczucia niższej rangi lub których w ogóle nie dostrzegają. Aby odszukać i zbadać wspólnoty emocjonalne, czytam powiązane ze sobą teksty, wynotowując wszystkie słowa, ge...

Druga część Form męskości pod redakcją Adama Dziadka przynosi kapitalny przegląd sposobów użycia kategorii męskości (męstwa) do opisu kultury polskiej epok dawnych. Domysł redaktora tomu i współpracujących z nim autorów był bowiem jak najbardziej słuszny: jeśli męskość jest ważną kategorią kulturową, to musi mieć swoją historię, musi potwierdzać się w wielu ewoluujących wcieleniach i ujęciach, musi grać na różnych piętrach dyskursu publicystycznego, artystycznego, stricte pol...

W ciągle trwającym, a wręcz zdobywającym kolejne nowe terytoria tzw. boomie pamięciowym, skupionym na tym, co można byłoby określić „rezonowaniem” przeszłości albo jej fantazmatów w kulturze współczesnej, nie mogło zabraknąć rozważań nad fenomenem popkultury. Niniejsza publikacja jest przykładem zbiorowego wysiłku wyodrębnienia tych pól szeroko rozumianej polskiej kultury popularnej ostatnich dwóch dekad, w obrębie których pamięć i jej najróżnorodniejsze korelaty stają się wa...

Pomysł przypomnienia pisarstwa Józefa i Jakuba Goldszmitów - ojca i stryja Janusza Korczaka - uważam za bardzo cenny. Edycja wyboru pism obu braci jest ważnym przyczynkiem do charakterystyki źródeł intelektualnych i szerzej - kulturowych, z których wyrosło pisarstwo i działalność Korczaka. Ma również istotne znaczenie dla historii wzajemnych stosunków polsko-żydowskich w drugiej połowie XIX wieku oraz dla podejmowanych wówczas prób określenia warunków przyjaznej koegzystencji...

Michał Kłosiński kreśli w swojej książce projekt hermeneutyki gier wideo – hermeneutyki o wyraźnym rysie krytycznym i zaangażowanym. Chodzi bowiem o lekturę gier jako utopii i poszukiwane z ich udziałem alternatyw wobec kapitalizmu. Teoretyczną ramę publikacji wyznacza filozoficzna hermenutyka Paula Ricoeura – sposób myślenia o tekście jako nieustannym procesie rozumienia. Ricoeurowska hermeneutyka rozszerzona zostaje przez Autora o teorie utopii; ważnym elementem wywodu jest...