Opowieści O królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu francuskiego pisarza średniowiecznego Chrétien de Troyes utrwaliły się jako kanoniczna wersja legend arturiańskich. Opowieści o rycerzach zasiadających przy Okrągłym Stole na dworze króla Artura i wyruszających w świat z niezwykłej wagi misjami, z których najważniejszą było poszukiwanie Świętego Graala, wywarły na wieki ogromny wpływ na rozwój literatury europejskiej. Do dzisiaj legendy o Percewalu, Lancelocie czy Iwajnie ...
Alicja w krainie czarów to książka od dziesięcioleci należąca do ścisłego kanonu literatury światowej - nie tylko tej dziecięcej. Jej znajomość, także dzięki licznym opracowaniom adresowanym dla dzieci - w tym filmom i animacjom - jest powszechna niemal na całym świecie. Główna bohaterka książki trafia do niezwykłej krainy, w której spotyka się z postaciami i zdarzeniami na pozór absurdalnymi. Akcja przebiegająca w konwencji snu prowokuje jednak czytelników do wielu refleksj...
Powieść Josepha Conrada "Lord Jim", wydana po raz pierwszy w 1900 roku, należy do kanonu literatury światowej. Centralnym tematem powieści jest wartość i cena honoru. Młody oficer marynarki brytyjskiej, Jim, uważa się za człowieka honoru i wyczekuje sytuacji, w której będzie się mógł nim wykazać. Jednak kiedy nadchodzi taka chwila, Jim nie zdaje egzaminu. Zamiast popisać się heroizmem, okazuje się tchórzem i popełnia haniebny czyn. Odtąd jego życie przemienia się w długą dro...
Wesele Stanisława Wyspiańskiego jest dramatem typowym dla epoki Młodej Polski, a równocześnie należącym do kanonu polskiej literatury i sztuki teatralnej. Autor opisuje w trzech aktach autentyczne wydarzenie, jakie miało miejsce 20 listopada 1900 roku – ślub krakowskiego poety Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną. Pierwszy akt utworu utrzymany jest w konwencji realistycznej, natomiast w drugim akcie autor wprowadza symboliczno-wizyjną poetykę charakterystyczną dla ...
Zbrodnia i kara jest powieścią rosyjskiego pisarza Fiodora Dostojewskiego z 1866 roku należącą do ścisłego kanonu arcydzieł literatury światowej. Opowiada o zbrodni popełnionej przez studenta Rodiona Raskolnikowa, który dla pieniędzy morduje starą lichwiarkę i jej siostrę, a także o wpływie tej zbrodni na uczucia, psychikę i moralność przestępcy. Raskolnikow uważa się za jednostkę wybitną i wyjątkową, za buntownika przeciwko niesprawiedliwościom tego świata. Borykając się z t...
Romeo i Julia jest dramatem Williama Szekspira należącym do kanonu literatury angielskiej i światowej. Utwór wpisuje się w tradycję tragedii miłosnych zapoczątkowaną już w Starożytności. Opowiada historię tragicznej miłości dwojga młodych kochanków, których śmierć połączyła ich wrogo nastawione rody. Pomimo że Romeo i Julia należą do pierwszych dzieł Szekspira (dramaturg pisał je, mając około trzydziestu lat), w utworze objawia się wiele elementów charakterystycznych dla tale...
Syzyfowe prace – inspirowane po części autobiograficznymi wspomnieniami Stefana Żeromskiego, są powieścią należącą do kanonu literatury polskiej. Autor maluje w swoim utworze obraz szkoły polskiej w czasach zaboru rosyjskiego. Skupiając się na historii jednego z uczniów gimnazjum, Marcina Borowicza, Żeromski wprowadza nas w realia ówczesnej szkoły i stosunków pomiędzy nauczycielami i ich podopiecznymi, pozwala nam zrozumieć, na czym polegał proces rusyfikacji, obnaża pogardl...
Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie jest polską epopeją narodową należącą do kanonu literatury polskiej i światowej. Dzieło wydano po raz pierwszy w Paryżu w 1834 roku. Zostało napisane w formie poematu epickiego i zawiera elementy innych gatunków literackich jak gawędę szlachecką, sielankę, baśń, satyrę czy powieść. Akcja epopei rozgrywa się w czasach wojen napoleońskich w kręgach polskiego ziemiaństwa na terenach Litwy. Młody Tadeusz przyjeżdża ze szkół w Wilnie na ...
Balladyna jest tragedią romantyczną należącą do kanonu polskiej literatury pięknej. Utwór utrzymany jest w konwencji baśniowej. Pojawiają się w nim postacie i motywy fantastyczne wywodzące się z polskich wierzeń ludowych. U źródła rozgrywającego się dramatu znajduje się żądza sukcesu i władzy za wszelką cenę, którą opętana jest tytułowa bohaterka. Balladyna trafi z ubogiej chatki w lesie do królewskiego pałacu, ale jej kariera opłacona będzie zbrodniami, których piętna nie da...
Quo vadis: Powieść z czasów Nerona jest powieścią historyczną Henryka Sienkiewicza należącą do kanonu literatury polskiej i światowej. Jej akcja rozgrywa się w starożytnym Rzymie za panowania cesarza Nerona, w przełomowym momencie jego okrutnych rządów, które prowadzą do odwrócenia się ludu rzymskiego od władcy i zwrócenia się ku prześladowanym chrześcijanom i nowej wierze. Głównym wątkiem powieści jest miłość patrycjusza rzymskiego Marka Winicjusza do chrześcijańskiej zakład...
Dziady są cyklem czterech dramatów romantycznych Adama Mickiewicza należących do ścisłego kanonu literatury polskiej. Najstarszym chronologicznie utworem wchodzącym w skład cyklu są pochodzące z 1823 roku Dziady część II i połączony z nimi wiersz Upiór, których głównym bohaterem jest duch o zranionym sercu, ukazujący się w Dzień Zaduszny. Kolejną częścią cyklu jest dramat o tematyce miłosnej, także z 1823 roku, zwany Dziadami częścią IV, którego głównymi bohaterami są nieszcz...
Winnetou jest powieścią przygodową niemieckiego pisarza Karola Maya. Należy ona do kanonu światowej literatury westernu i jest uważana za klasykę literatury dziecięco-młodzieżowej. Głównymi bohaterami tej trzytomowej powieści są Winnetou – młody, szlachetny wódz indiańskiego plemienia Apaczów, i jego biały przyjaciel, Old Shatterhand. Młodzi wojownicy zawierają braterstwo krwi, poprzez które – zgodnie z indiańskimi wierzeniami – „ich dusze wchodzą w siebie nawzajem i tworz...
Trzej muszkieterowie francuskiego pisarza Aleksandra Dumasa są jedną z najsłynniejszych powieści płaszcza i szpady i należą do kanonu światowej literatury dziecięcej i młodzieżowej. Akcja powieści osadzona jest w czasach świetności Francji, w pierwszej połowie XVII wieku, za panowania Ludwika XIII i kardynała Richelieu. Dumas opisuje pasjonujące przygody czterech przyjaciół z elitarnej formacji muszkieterów królewskich – Aramisa, Atosa, Portosa i głównego bohatera, nowicjusza...
Alicja w krainie czarów to książka od dziesięcioleci należąca do ścisłego kanonu literatury światowej - nie tylko tej dziecięcej. Jej znajomość, także dzięki licznym opracowaniom adresowanym dla dzieci - w tym filmom i animacjom - jest powszechna niemal na całym świecie. Główna bohaterka książki trafia do niezwykłej krainy, w której spotyka się z postaciami i zdarzeniami na pozór absurdalnymi. Akcja przebiegająca w konwencji snu prowokuje jednak czytelników do wielu refleksj...
Powieść angielskiego pisarza Hugh Loftinga Doktor Dolittle i jego zwierzęta należy do światowego kanonu literatury dla dzieci. Opowiada o przygodach niezwykłego bohatera – doktora Johna Dolittle’a, zawsze pogodnego i życzliwego przyjaciela zwierząt, ikonki świata dziecięcej kultury i wyobraźni. Doktor Dolittle nie tylko kocha zwierzęta. Od kiedy papuga Polinezja nauczyła go języka zwierząt, przestaje leczyć ludzi, by poświęcić się wyłącznie leczeniu zwierząt i niesieniu im po...
Powieść Władysława Reymonta Chłopi jest unikalnym w dziejach literatury polskiej i światowej świadectwem o życiu i tradycjach społeczności wiejskiej. Została wyróżniona w 1924 roku nagrodą Nobla. Akcja powieści rozgrywa się w typowej dla swojego czasu wsi Lipce i toczy na przestrzeni czterech pór roku. W rytmie przeobrażającej się przyrody i przypisanych do każdego sezonu trudów, obrzędów i tradycji rozgrywają się losy bohaterów książki. Maciej Boryna, najbogatszy gospodarz ...
Tajemnica Bursztynowej Komnaty jest powieścią sensacyjno-przygodową dla młodzieży. Fabuła kryminalna zawiązuje się od pierwszych stron książki, kiedy tajemniczy Hrabia powierza młodemu detektywowi Michałowi rozwiązanie mglistej zagadki krzyżackich upiorów pojawiających się na Pojezierzu Czartowskim i połączonych z nią pogłosek o zaginięciach osób. Na zamku krzyżackim w Czartowie, dokąd wiodą tropy dochodzenia, sprawa okazuje się na tyle poważna, żeby przyciągnąć przedstawicie...
Pierwsza i najsłynniejsza powieść Daniela Defoe, Robinson Crusoe, ukazała się w roku 1719. Pierwowzorem bohatera był angielski marynarz Alexander Selkirk, który spędził cztery lata na bezludnej wyspie. Historia przygód Robinsona stała się wzorem dla wielu pisarzy – do dziś powstają tzw. robinsonady, czyli powieści o samotnym zmaganiu się bohatera z naturą.
Lektura dla klasy VI
Bohaterami serii powieści są trzej dorastający Kalifornijczycy: Bob Andrews, Pete Crenshaw oraz Jupiter Jones, czyli Jupe, mieszkający w sąsiadującym z Hollywoodem nadmorskim mieście Rocky Beach. Choć są zupełnie do siebie niepodobni, z wielu względów każdego z bohaterów należy uznać za godnego następcę największych amerykańskich detektywów. Nie brak im ani inteligencji, ani poczucia humoru, które - mimo ich amerykańskiego pochodzenia - należałoby określić jako brytyjskie. P...
Powieść amerykańskiego pisarza Erica Knighta Lassie, wróć! należy do światowego kanonu literatury dziecięcej i młodzieżowej. Opowiada o przygodach owczarka szkockiego, pięknej suczki wabiącej się Lassie. Kiedy ją poznajemy, jest beztroskim psem spędzającym czas na radosnych zabawach ze swoim panem i przyjacielem, dwunastoletnim Joe Carraclough’em. Ale nadchodzi czas próby, w którym słodka Lassie okazuje się najwierniejszym i najbardziej niezłomnym z psów. Trudności finansowe ...
Król Maciuś Pierwszy należy do kanonu polskiej literatury dziecięcej. Jest pełną poetyki i mądrości powieścią o chłopcu, który został królem. Przygody Maciusia zaczynają się, kiedy chłopak postanawia wyzwolić się spod kurateli ministrów i udowodnić, że potrafi być równie odważny i samodzielny jak jego przodkowie królowie. Kiedy wybucha wojna, przebiera się za zwykłego żołnierza i wyrusza na front. Życie frontowe jest lekcją pokory, przyjaźni i wytrwałości. Kiedy Maciuś powrac...
Niesamowity dwór jest powieścią sensacyjno-przygodową należącą do kanonu polskiej literatury młodzieżowej. Powieść wpisuje się jako czwarta część do piętnastotomowego cyklu książek o Panu Samochodziku, charyzmatycznym historyku sztuki, detektywie, wytrawnym kierowcy i przyjacielu harcerzy w jednej osobie. W Niesamowitym dworze Pan Samochodzik obejmuje dość niespodziewanie posadę kustosza nowo powstałego muzeum w dworze zmarłego Joachima Czerskiego w Janówce. W owianym tajemni...
W stronę Swanna jest quasi-autobiograficzną powieścią francuskiego pisarza Marcela Prousta, uważanego przez wielu znawców literatury za najwybitniejszego pisarza wszech czasów. Powieść wpisała się do ścisłego kanonu arcydzieł literatury światowej. Należy ona do szerszego, siedmiotomowego cyklu powieściowego zatytułowanego W poszukiwaniu straconego czasu. Powieść składa się z trzech części: w Combray autor traktuje o dzieciństwie; Miłość Swanna to opis życia i historii miłosny...
Powieść pozytywistyczna Władysława Stanisława Reymonta Ziemia obiecana należy do kanonu literatury polskiej i światowej. Jej głównym bohaterem jest rodzące się i dynamicznie rozwijające wielkie przemysłowe miast Łódź, w trudnych czasach drapieżnego kapitalizmu końca dziewiętnastego wieku. Autor stawia sobie za cel stworzenie realistycznego obrazu różnych warstw społecznych i grup etnicznych koegzystujących ze sobą w jednym mieście dla wspólnej pogoni za pieniądzem. Ziemia obi...
Do literatury młodzieżowej zaliczają się książki pisane dla nastoletnich czytelników oraz tak zwanych młodych dorosłych (Young Adult). W literaturze dla młodzieży najczęściej poruszane są tematy i problemy ważne dla osób wkraczających w okres dojrzewania. Autorzy książek zaliczanych do literatury młodzieżowej piszą o pierwszych związkach i rozstaniach, miłości, porzuceniu, przyjaźni, a także o używkach, seksualności czy samobójstwie. Jedną z pozycji w tej kategorii, która podejmuje próbę zmierzenia się z wieloma problemami charakterystycznymi dla okresu dojrzewania, jest na przykład kontrowersyjna powieść „13 powodów” Jaya Ashera, w oparciu o którą powstał głośny serial pod tym samym tytułem (wyprodukowany przez platformę Netflix). Warto pamiętać, że wiele powieści uważanych obecnie za młodzieżowe w przeszłości było adresowanych do starszych czytelników. Dopiero po późniejszych adaptacjach były akceptowane jako powieści dla młodych osób – tak było w przypadku utworów pisanych przez Juliusza Verne’a. Znaczna część jego powieści powstała jako teksty dla dorosłych, jednak zyskały one popularność również wśród młodszych czytelników z uwagi na atrakcyjną formę. Dlatego też powieści Verne’a takie jak „20 000 mil podmorskiej żeglugi” czy „W 80 dni dookoła świata” znajdują się w kategorii „Dla młodzieży”. W tej kategorii odnaleźć można zarówno powieści zaliczane do fantastyki, horroru, kryminału czy thrilleru, jak i romanse, powieści obyczajowe, a także pozycje będące połączeniem dwóch lub więcej gatunków. Do takich należą powieści „Ponad wszystko” Nicoli Yoon, „Fanfik” Natalii Osińskiej, cykl „Buntowniczka z pustyni” Alwyn Hamilton, „Eleonora i Park” oraz „Fangirl” Rainbow Rowell, a także cykl Victorii Aveyard „Czerwona królowa”. Nie zabrakło tu również kultowej i międzypokoleniowej serii „Jeżycjada” Małgorzaty Musierowicz, powieści o Harrym Potterze J. K. Rowling, a także publikacji zaliczanych do klasyki literatury dla młodzieży („Mała księżniczka” Frances Hodgson Burnett, „Ania z Zielonego Wzgórza” Lucy Maud Montgomery).
