Państwo! Jego rząd, jego władcy, jego urzędnicy zawsze byli ponad powszechnym prawem moralnym. Historia zna mnóstwo przykładów na to, jak powszechnie szanowani ludzie potrafią publicznie kłamać w żywe oczy. Dlaczego? Powodem jest „racja stanu”. Służba państwu usprawiedliwia wszystkie postępki, które są uważane za niemoralne lub niezgodne z prawem wówczas, gdy dopuszcza się ich „prywatna” osoba. Libertarianina można poznać po tym, że z żelazną konsekwencją i bezkompromisowo b...
Tom drugi serii pokazującej polską wersję jednego z najważniejszych mitów europejskich – mitu Sparty. Obie części Sparty w kulturze polskiej tworzą pierwsze monograficzne opracowanie tematu, które pozwala na zrekonstruowanie polskiej recepcji wątków spartańskich oraz określenie jej odrębności na tle europejskim. Badacze różnych specjalności i różnych generacji próbują opisać specyfikę polskiej wizji Sparty i odpowiedzieć na pytania: który z wątków „spartańskich” zdominował na...
Samobójstwa głównych bohaterów zaczynają pojawiać się w twórczości Konwickiego po Październiku 1956. W sugestii dotyczącej przyczyn domniemywanego utonięcia mężczyzny z Ostatniego dnia lata, a tym bardziej śmierci tajemniczego przybysza z Dziury w niebie, wieszającego się – wskazywana jest bezsilność. Trudno żyć w świecie, gdzie nie znajduje się drogowskazów aksjologicznych. Bohater Sennika współczesnego zażywa pigułki nasenne, pod koniec zaś, patrząc na ziemię u brzegu plat...
"Dionizos" Otta to bez wątpienia jedna z najważniejszych książek w humanistyce XX wieku. Popularność, jaką się obecnie cieszy, można zaś chyba tłumaczyć podobnym czynnikiem, jak ten, o którym pisał Kerényi: badania starożytnicze, jak i może cała współczesna humanistyka, znajdują się obecnie w stanie głębokiego kryzysu spowodowanego dezintegracją i atomizacją badań, ograniczonych zresztą do jakoby wyłącznie naukowego poszukiwania „materialnej prawdy”, co jest rzekomo możliwe t...
Niniejsze opracowanie obejmuje lustrację królewszczyzn województwa podlaskiego z 1602 r. Jest to trzecia wydana lustracja tego województwa. W 1959 r. Jerzy Topolski i Jerzy Wiśniewski opublikowali zaledwie fragmentaryczną z 1570 i pełną z 1576 r. Ten tom ma stanowić kontynuację ich dzieła. Dzięki temu historycy będą mogli łatwiej prześledzić rozwój gospodarczy Podlasia na przełomie XVI i XVII w., co powinno w przyszłości zaowocować szeregiem prac opartych na tym materiale źró...
Seria: Biblioteka Dawnej Literatury Popularnej i Okolicznościowej, tom XXXVIII Jan Smolik (ok. 1560 – po 1598), syn dworzanina królewskiego i działacza ewangelickiego Kaspra, a młodszy brat znanego kawalarza Piotra. Ubogi poeta klientalnymi zależnościami związany był ze starostą warszawskim Jerzym Niemstą. Jego twórczość dowodzi, iż obracał się w środowisku dworu królewskiego. Około 1580 r. odbył podróż do Włoch, w czasie której opanował język na tyle, by próbować przekładu ...
Niniejsza edycja zawiera piętnaście utworów okolicznościowych dotyczących wydarzeń z pierwszych trzech dekad XVII w., zarówno publicznych, jak i prywatnych. Walk z Tatarami i Turkami dotyczą: Ukraina od Tatar utrapiona (1608), Minerwa … z ligi chrześcijańskiej zebrana (1609), Podole utrapione z państwy przyległemi (1618), Posiłek Bellony słowieńskiej na odpór nieprzyjaciołom Krzyża świętego (1620), Rozmowa Kozaka zaporoskiego z perskim gońcem (1617); klęskę cecorską upamiętni...
Zadedykowane rycerzom roty Stanisława Lubomirskiego Zabawy (1606), jeden z atrakcyjniejszych zbiorów epigramatycznych pierwszej połowy XVII stulecia, zdążyły się ukazać drukiem, zanim kontrreformacyjna cenzura skutecznie ukróciła podobne wydawnictwa. Ich trójdzielna budowa oddaje tematyczne bogactwo tomu. Na część pierwszą składają się przekłady popularnych sentencji moralnych Publiliusza Syrusa, część druga obfituje we fraszki biesiadne, natomiast ostatnia zbiera epigramaty...
Wierny pasterz Battisty Guariniego (1538-1612) to dzieło życia włoskiego akademika i dyplomaty przebywającego także w Polsce (jako ambasador księcia Alfonsa II d’Este, który starał się o tron Rzeczypospolitej po ucieczce Henryka Walezego). Utwór powstawał przez 10 lat i jeszcze przed ogłoszeniem drukiem (1590) stał się przedmiotem ostatniej wielkiej dyskusji teoretycznej XVI w. o tragikomedii. Udostępniamy przekład Wiernego pasterza (autorstwa Marty Wojtkowskiej-Maksymik) n...
Edycja zawiera siedem utworów okolicznościowych Jana Kochanowskiego, które poeta napisał w okresie dworskim i czarnoleskim. Stanowią one świadectwo relacji przyjacielskich bądź klientalnych, dotyczą spraw zarówno publicznych, jak i prywatnych, służąc publicystyce politycznej, propagandzie rodowej, uświetnieniu uroczystości weselnej bądź też upamiętnieniu zmarłych. Wiersze objęte edycją to przykład pionierskiej adaptacji reguł łacińskiej poezji sylwicznej w twórczości polskoj...
Pierwsza polemiczna publikacja popularnonaukowa dotycząca fenomenu teorii Wielkiej Lechii. Autor – doktorant na Wydziale Historii UW, dzienikarz, autor artykułów popularnonaukowych – poddaje analizie zjawisko popularności teorii wielkolechickich. Odnosząc się głównie do publikacji J. Bieszka, wykazuje błędy merytoryczne w interpretacji źródeł i przesłanek składających się na wyobrażenie Imperium Lechickiego. W książce znajdziemy też próbę analizy socjologicznej i odpowiedzi n...
Pierwsze całościowe – i to w skali światowej - opracowanie poświęcone Pantherze: tajemniczemu mężczyźnie, który według niektórych autorów antycznych miał uwieść Marię i spłodzić z nią dziecko – Jezusa. W tekstach pisarzy antycznych oraz bizantyńskich pojawia się rzekomy, prawdziwy, biologiczny ojciec Jezusa, który zdaniem wrogów chrześcijan uwiódł jego matkę. Człowiek ów nosi imię, które w źródłach przybiera różną formę: Pantheras, Panther, Panthera, Pantera, Pandera (lub...
Theophania jest otwartym i szczerym wyznaniem pobożności pogańskiej; pobożności, która nie potrzebuje żadnych świętych pism, ma charakter niedogmatyczny, nie zajmuje się kwestiami zbawienia i zmartwychwstania oraz nie zna żadnego wszechmogącego boga-stwórcy, a jedynie rzeszę boskich i półboskich istot. Z tego powodu była i jest ona dla wielu czymś wielce gorszącym. Nie tylko dla pierwszych chrześcijan i ich teologów, dla których pogaństwo, uznawane za sferę działania demonicz...
W greckiej i łacińskiej „pogańskiej” literaturze okresu I-IV w. spotykamy kilka intrygujących scen przywrócenia do życia osoby uznanej za zmarłą. Najsłynniejszą zawiera fikcyjna biografia legendarnego mędrca i filozofa Apolloniosa z Tiany autorstwa Flawiusza Filostratosa. Wokół nich od dawna toczy się ożywiona dyskusja badawcza: czy i na ile można je opisać wypracowaną na gruncie tradycji biblijnej i chrześcijańskiej kategorią „zmartwychwstania”, a nawet, czy przypadkiem nie...
W tym numerze piszemy o fenomenie działkownictwa, na temat którego tekst Konrada Rokickiego otwiera numer. Jaka była idea przyświecająca twórcom ogródków działkowych? Jak to się stało że zaczęliśmy wyjeżdżać „na działki”? To są pytania, które stawia sobie okładkowy artykuł, i na które stara się wyczerpująco odpowiedzieć. Właściwa lektura na chłodny wieczór pełen tęsknoty do wiosennego słońca i relaksującej pracy w ogródku! Ale tym razem mamy także drugi temat numeru – polit...
Śmierć Tomasza Zamoyskiego, jednego z najbardziej wpływowych magnatów Rzeczypospolitej, dała asumpt do publikacji wielu utworów okolicznościowych. Niniejszy tom prezentuje dwa kazania pogrzebowe: Kopije Zamoyskich zostały wygłoszone w dniu pochowku przez Bartłomieja Sylwiusza; Pallas trzykopijną wygłosił podczas egzekwii Marek Korona. Obie oracje cechuje podobna budowa i charakter. Ich struktura wyraźnie podporządkowana została elementom widocznym w godle Jelita, przez co te...
W tym numerze piszemy o fenomenie działkownictwa, na temat którego tekst Konrada Rokickiego otwiera numer. Jaka była idea przyświecająca twórcom ogródków działkowych? Jak to się stało że zaczęliśmy wyjeżdżać „na działki”? To są pytania, które stawia sobie okładkowy artykuł, i na które stara się wyczerpująco odpowiedzieć. Właściwa lektura na chłodny wieczór pełen tęsknoty do wiosennego słońca i relaksującej pracy w ogródku! Ale tym razem mamy także drugi temat numeru – polit...
Ideą czasopisma jest niespotykane dotąd przekazywanie efektów najświeższych badań historycznych naukowców polskich i zagranicznych w formie dostosowanej do odbioru także czytelników niespecjalistów. Nasze badania staramy się upowszechniać równocześnie z otrzymaniem ich wyników, a do wspólnej refleksji nad przeszłością zapraszamy nie tylko profesjonalnych badaczy, ale także wszystkich innych zainteresowanych historią. Służy temu zarówno specyficzny układ treści (w tym powiększ...
Niniejsza publikacja dotyczy ciekawego aspektu badań nad rzymskim antykiem. Graffiti zachowane na murach zniszczonych przez Wezuwiusz Pompejów i Herkulanum budzą w ostatnich latach coraz większe zainteresowanie badaczy, stanowią bowiem unikalną kopalnię wiedzy na temat życia codziennego, funkcjonowania społeczeństwa, uwarunkowań ekonomicznych oraz przemian kulturowych na terenie Cesarstwa Rzymskiego w I wieku n.e. Szczególnie interesująco prezentują się liczne napisy dotyc...
"Dionizos" Otta to bez wątpienia jedna z najważniejszych książek w humanistyce XX wieku. Popularność, jaką się obecnie cieszy, można zaś chyba tłumaczyć podobnym czynnikiem, jak ten, o którym pisał Kerényi: badania starożytnicze, jak i może cała współczesna humanistyka, znajdują się obecnie w stanie głębokiego kryzysu spowodowanego dezintegracją i atomizacją badań, ograniczonych zresztą do jakoby wyłącznie naukowego poszukiwania „materialnej prawdy”, co jest rzekomo możliwe t...
Wybór tekstów łacińskich Varietas delectat powstał z myślą o uczniach i studentach rozpoczynających naukę języka łacińskiego oraz kontynuujących ją na poziomie średniozaawansowanym. Atutem zbioru jest oparcie wszystkich tekstów na fragmentach oryginalnych dzieł autorów łacińskich z różnych epok – począwszy od I wieku p.n.e., poprzez średniowiecze i renesans, aż po wiek XX. Dzięki temu uczniowie już od samego początku nauki mogą obcować z żywą tradycją antyczną. Zbiór Variet...
Prezentowana publikacja dotyczy jednego z największych autorów patrystycznych i bizantyńskich, Jana Damasceńskiego, skupiając się na jego głównym dziele. Podejmuje ważną i zarazem wieloaspektową problematykę, wchodzącą w zakres badawczy patrologii, bizantynologii, teologii i filozofii jednocześnie. Autor wyczerpująco przedstawia zarówno samego Jana Damasceńskiego i jego dorobek, jak też myśl antropologiczną zawartą w jego Wykładzie wiary prawdziwej. Praca dotyczy tematu, któ...
Acrostichis (1581), pierwszy polskojęzyczny druk, jaki ukazał się w Toruniu, to najosobliwszy utwór reprezentujący antymoskiewską literaturę propagandową z czasów Stefana Batorego. Jest on blisko w połowie swej objętości wierszowaną, dialogiczną adaptacją najsłynniejszego łacińskiego pamfletu na cara Iwana Groźnego: De magni Moschoviae ducis Ioannis Basiliadis tyrannide (Srogie i niesłychane okrucieństwo Iwana Wasilewicza, wielkiego kniazia moskiewskiego) Aleksandra Gwagnina ...
Trzy mowy gratulacyjne z okazji zwycięstwa nad Moskwicinami (Gratulationum triumphalium ex Moscovitis orationes III) to wydany w 1582 lub 1583 r. zbór oracji wygłoszonych przez Nideckiego w katedrze św. Jana w Warszawie po kolejnych kampaniach Stefana Batorego przeciw Iwanowi IV Groźnemu: 21 listopada 1579 r. w imieniu kleru witał humanista króla powracającego po odzyskaniu Połocka, 18 stycznia 1581 r. po wyprawie wielkołuckiej, wreszcie 8 sierpnia 1582 r. po oblężeniu Pskowa...
