William Shakespeare (Szekspir) to angielski poeta, aktor, a nade wszystko dramaturg i dramatopisarz, uważany za jednego z najwybitniejszych twórców literatury angielskiej. Przypisuje się mu stworzenie 38 sztuk teatralnych, 154 sonetów oraz wielu utworów z innych gatunków. Ogłoszony został narodowym poetą angielskim, a jego sława – choć niemała już za życia – rozkwitła najbardziej już po jego śmierci. Istnieje wiele trudności z ustaleniem pewnych faktów dotyczących życia Williama Shakespeare’a, a także autorstwa wszystkich przypisywanych mu dzieł. Niemniej badania wskazują na to, że gro swoich utworów napisał pomiędzy rokiem 1586 a 1612. Shakespeare z wyjątkową łatwością był w stanie tworzyć zarówno komedie, jak i tragedie. Wśród nich z pewnością należy wskazać takie dramaty jak „Hamlet”, „Makbet”, „Otello”, „Burza”, „Romeo i Julia”. Jego dzieła przetłumaczono na wiele języków i pozostaje on najczęściej cytowanym pisarzem świata anglojęzycznego. Wiele z użytych przez niego słów i stworzonych neologizmów weszło na stałe do języka angielskiego – mówi się, że jest ich około 1600.
Życiorys Williama Shakespeare'a
William Shakespeare najprawdopodobniej urodził się w kwietniu 1564 roku w Stratford-upon-Avon. Był trzecim z ośmiorga dzieci rękawicznika i lokalnego polityka, Johna Shakespeare’a, oraz Mary Arden, kobiety pochodzącej z dość znanej i majętnej rodziny. Para była kuzynostwem – ich matki były siostrami. William został ochrzczony 26 kwietnia, przypuszcza się zatem, że urodził się nie wcześniej niż kilka dni przed tą datą. Z reguły za dzień narodzin pisarza przyjmuje się dzień 23 kwietnia 1564 roku. William Shakespeare uczył się w szkole w Stratford, gdzie uzyskał klasyczne wykształcenie w zakresie łaciny, historii, literatury antycznej oraz retoryki. Musiał przerwać jednak naukę, najpewniej z powodu finansowych kłopotów ojca, które związane były w nielegalnym handlem wełną. Nie wiadomo, czy później kontynuował swoją edukację. Pracował natomiast w różnych rezydencjach jako guwerner, sekretarz, a także w dworskich przedstawieniach jako aktor. 18-letni William ożenił się w 1582 roku z 26-letnią wówczas Anne Hathaway – najprawdopodobniej pod wpływem jej rodziny, gdyż Anne była już wtedy w trzecim miesiącu ciąży. Para miała troje dzieci – Susannę (ur. 1583) oraz bliźnięta Hamnet i Judith (ur. 1585). Chłopiec zmarł w 1596 roku – przypuszcza się, że była to jedna z inspiracji do napisania dzieła „Hamlet”.
Niewiele wiemy o życiu Williama Shakespeare’a po narodzinach bliźniaków. Te siedem pustych lat określa się czasem jako stracone (the lost years), a życie pisarza w tym okresie pozostaje w sferze domysłów. Istnieje teoria, że William był w tym czasie aresztowany za kłusownictwo lub że pracował jako nauczyciel, a nawet, że był żołnierzem w Holandii. Prawdopodobne, że podróżował w tym czasie po Europie kontynentalnej, poznając takie tuzy jak Michel de Montaigne czy Giordano Bruno. Niemniej najczęściej uznaje się, że dołączył do trupy aktorskiej w Londynie. Pierwsza pewna wzmianka o Williamie pojawia się w broszurze Roberta Greene’a z roku 1592. Dzięki temu wiemy, że w tym czasie Shakespeare był już członkiem Trupy Lorda Szambelana Henry’ego Carey’a (później znanej jako King’s Men, po zmianie mecenasa na króla Jakuba I). Pierwszy raz jego nazwisko zaczęło pojawiać się jako autora sztuk w roku 1598. Najpewniej oprócz pisania tekstów dla Trupy Lorda Szambelana zajmował się także finansami oraz grywał niewielkie role. Nie bez znaczenia jest także fakt, że był współwłaścicielem Globe Theatre. Shakespeare’owi udało się zdobyć dla swojej trupy wyjątkowego mecenasa – króla Jakuba I. Dzięki wsparciu bogatego hrabiego Henry’ego Wriothesley’a uzyskał także pomoc finansową dla własnej twórczości.
Żona Williama została w Stratfordzie, gdy ten przeniósł się do Londynu. Z dokumentów z tamtych czasów wynika, że jego majątek rósł dość szybko, dzięki czemu był w stanie kupić dom w dzielnicy Blackfriars, a potem także posiadłość w Stratford, New Place. Po wielu staraniach Shakespeare uzyskał herb dla swojego ojca, który starał się o to znacznie wcześniej, jednak nie mógł go uzyskać z przyczyn finansowych. Dewiza brzmiała: „Non Sanz Droit” (Nie bez prawa). William Shakespeare powrócił do rodziny do Stratford w roku 1613. Zmarł w New Place 23 kwietnia 1616 roku. Został pochowany w tym mieście w kolegiacie Świętej Trójcy. Jego nagrobek znajduje się w absydzie, co pisarz zapewnił sobie wcześniejszym zakupem tego przywileju. Pomnik przedstawia popiersie pisarza trzymającego pióro w ręce.
Twórczość Szekspira
Wiele komedii, tragedii czy kronik autorstwa Williama Shakespeare’a uznawanych jest za arcydzieła w swoich gatunkach, a także w literaturze angielskiej. Większość została wystawiona na deskach Globe Theatre. Został on wybudowany w roku 1599, lecz spłonął w 1613 w trakcie wystawiania „Henryka VIII”. Twórczość Shakespeare’a przesiąknięta jest zapożyczeniami motywów z literatury wcześniejszej (co stanowiło także o specyfice epoki, pozbawionej w dodatku przecież praw autorskich), a także ówczesnej, w tym pochodzącej z innych kręgów kulturowych. Wśród nich znajdują się nowele włoskie, utwory Plutarcha czy kroniki Raphaela Holinsheda dotyczące historii Brytanii. Na przykład „Król Lear” opiera się na wydanej wcześniej sztuce pod tym samym tytułem, a „Hamlet” na tak zwanym „Ur-Hamlecie”, którego treść niestety nie dotrwała do naszych czasów.
Wśród ekspertów dzieła teatralne Shakespeare’a umownie podzielone są na trzy części zgodnie z okresem, w którym powstały. Mówimy zatem o wczesnych komediach i kronikach (ok. 1590-1596, w tym na przykład „Sen nocy letniej”), utwory z okresu pośredniego (ok. 1595-1609, większość najbardziej znanych sztuk, w tym „Otello”, „Makbet” czy „Romeo i Julia”) oraz późne romanse (ok. 1610-1612, „Burza” czy „Opowieść zimowa”). Te ostatnie zawierają w sobie najwięcej elementów fantastycznych. Dzieła te dzielone są także z reguły na komedie, tragedie i kroniki, choć współcześnie wprowadza się dodatkowe podziały na tzw. sztuki problemowe, czyli takie, które zawierają elementy komedii i tragedii („Miarka za miarkę”), jak również wyróżnia się romanse („Opowieść zimowa”).
Problematycznym jest ustalenie chronologii powstawania poszczególnych sztuk, a także w ogóle dzieł Williama Shakespeare’a. Istnieje często kilka różnych ich wydań, a sam pisarz nigdy nie skompilował autoryzowanego ich wydania. W dodatku nierzadko sztuki wystawiane były zanim jeszcze ukazały się drukiem. Pomimo wielu kontrowersji z reguły akceptowana jest teoria, wedle której pierwszą, najstarszą sztuką, napisaną w 1590 roku jest „Henryk VI, część 1”, z kolei najmłodsze stworzone zostały w 1612 roku – należą do nich „Henryk VIII” czy „Dwóch szlachetnych krewnych”).
William Shakespeare jest także uznanym twórcą sonetów – napisał ich 154. Najprawdopodobniej pisane one były przez dłuższy okres czasu – szacuje się, że już od lat 90. XVI wieku. Nie znamy okoliczności ich wydania – z wyjątkiem dwóch pierwszych utworów, które pojawiły się one w dziele „Shakespeare’s Sonnets”. Pierwszych 17 sonetów traktuje o młodzieńcu nawoływanym do małżeństwa oraz spłodzenia potomstwa, by przekazać dalej swoją urodę. Utwory 18-126 opowiadają o mężczyźnie, w którym zakochany jest podmiot liryczny. 127-152 skupiają się na miłości poety do swojej kochanki, a dwa ostatnie są alegoryczne.
Dzieła Williama Shakespeare'a dostępne w księgarni Woblink
Dzieła Williama Shakespeare'a do dziś pozostają jednymi z najpowszechniej znanych na całym świecie utworów literatury angielskiej. Przetłumaczone na ogromną ilość języków, wystawiane są na deskach rozmaitych teatrów, a także chętnie adaptowane w innych gałęziach sztuki. Motywy czy wyrażenia występujące w niektórych z nich, jak na przykład w „Hamlecie” czy „Romeo i Julii”, weszły na stałe do kanonu kulturalnego świata zachodniego, a także do języka codziennego. Twórczość Williama Shakespeare’a pozostaje źródłem inspiracji dla kolejnych pokoleń artystek i artystów. Nie sposób nie wspomnieć tutaj o takich tytułach jak „Wiele hałasu o nic”, „Jak wam się podoba”, „Stracone zachody miłości”, „Tytus Andronikus” czy „Kupiec wenecki”. Możecie je wszystkie znaleźć na Woblink – zarówno jako książki papierowe, ebooki (epub, mobi), jak i audiobooki.
