„Poganka” to szkatułkowa opowieść o dawnych czasach, wywołujących wzruszenie, nostalgię i dominujące uczucie przemijania. Bohaterami są młody Beniamin, który w imię miłości porzuca zwykłe życie, i na wpół mityczna Aspazja, która jego życiem zawładnie. Powieść pełna symboli, ukrytych znaczeń, fantastyki i metafizyki jawi się jako dzieło na wskroś romantyczne.
„Poganka” to opowieść o dziejach Beniamina, który zakochawszy się pozostał w zamku pogańskiej Aspazji. Podjąwszy taką decyzję zdecydował, że porzuci dla niej dom, rodzinę, ojczyznę. „Poganka” to powieść romantyczna o cechach moralitetu z elementami fantastycznymi. Dość trudna do jednoznacznego sklasyfikowania. Odnajdziemy w niej w niej też i tęsknotę za wiekiem złotym, za czasami, kiedy świat był idealny, ale świat ten – niestety – minął bezpowrotnie...
Książka opowiada o dwu środowiskach, jakby dwu światach. Jednym z nich jest środowisko rzemieślnicze, drugim zaś owe „wyższe sfery” szlachecko-urzędnicze. Jest w powieści i wątek patriotyczny, jest wątek miłosny. Fragment: „— Romualdzie, więc twoja siostra mnie kocha? — wyjąknęłem stłumionym od wzruszenia głosem. — Czy Maria Regina cię kocha?... Ależ doprawdy, mój Ludwiku, nie spodziewałem się wcale, że przyjdzie do tak stanowczego zapytania. Ja nic nie w...
Powieść romantyczną Narcyzy Żmichowskiej można czytać na różne sposoby. Nie pomylimy się, twierdząc, że tematem Poganki jest dojrzewanie emocjonalne głównego bohatera. Żmichowska pokazuje, jak kształtuje się wrażliwość Beniamina, i konfrontuje go z kluczowymi doświadczeniami ludzkiej egzystencji, zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i społecznym. Ranga tych doświadczeń nie jest jednak taka sama. Miłość dominuje nad pozostałymi i urasta do roli właściwego tematu powieści. Mił...
