Z okazji rocznicy stulecia powstań śląskich Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej w Katowicach oddaje do rąk czytelników trzeci tom "Słownika Powstań Śląskich, poświęcony tym razem wydarzeniom 1921 roku. Współpraca wielu badaczy, reprezentujących związane z Górnym Śląskiem placówki akademickie, biblioteczne, muzealne i naukowe, pozwoliła na przygotowanie zestawu obszernych haseł problemowych oraz biogramów osób związanych z dziejami kampanii plebiscytowej i z trzeci...
Jak doszło do sformułowania pojęcia ludobójstwa? Jaka była w tym rola Rafała Lemkina, polskiego prawnika żydowskiego pochodzenia? Jakich problemów przysparzało najpierw wprowadzanie terminu ludobójstwo do obiegu prawnego, a następnie karanie przez sądy winnych tej potwornej zbrodni? Jak wyglądała ewolucja idei i systemu penalizacji masowych zbrodni w XX i XXI wieku? W zebranych w niniejszym tomie polsko- i angielskojęzycznych tekstach odpowiedzi na te pytania poszukują prawni...
"Golgota narodów" to przejmujące wspomnienia młodego Polaka, który w maju 1940 roku, mając 15 lat, wpadł w ręce NKWD przy próbie nielegalnego przekroczenia granicy rumuńskiej. Usiłował przedostać się do Francji, do formującego się tam Wojska Polskiego. Kolejne 7 lat spędził w różnych więzieniach i łagrach na terenie ZSRR. Najpierw jako nieletni w koloniach karnych, później w straszliwych obozach pracy niewolniczej. Jego gehennę zakończyła udana ucieczka z Workuty – rzecz pows...
Książka „ Żołnierz i dyplomata. Pamiętnik” jest pierwszym wydaniem znajdującego się w zbiorach rodzinnych pamiętnika Jerzego Potockiego, pułkownika WP, ziemianina, senatora II RP i dyplomaty. Pozostawił on po sobie barwne wspomnienia będące bogatym, pełnym faktów historycznych, barwnych opisów i anegdot, komentarzem do czasów walk o wolność Polski i starań o jej utrzymanie. Autor z racji pełnionych w dyplomacji polskiej II RP funkcji charakteryzuje polskie stosunki w czasac...
W obecnie obowiązującej terminologii polskiej za ścigacz (ang. fast boat) zwykło się uważać „mały, szybki okręt wojenny, wyposażony w urządzenia hydrolokacyjne do wykrywania oraz w urządzenia do zwalczania nieprzyjacielskich okrętów podwodnych na wodach przybrzeżnych”1. Według innej interpretacji, pojęcie ścigacza rozciąga się też na małe okręty o uzbrojeniu artyleryjskim, służące do zwalczania kutrów torpedowych nieprzyjaciela (są to tzw. ścigacze artyleryjskie). Tu zaczyna ...
„Czy średniowieczny duchowny mógł być jednocześnie mieszczaninem? Sprzeczność tego pytania jest tylko pozorna. Wynika ze stereotypowego przekonania o nieruchomej strukturze społeczeństwa średniowiecznego, sztywno podzielonego na ściśle odseparowane stany. Tymczasem problem ówczesnej przynależności społecznej nie jest wymysłem współczesnego historyka. Pytanie czy kapłan jest mieszczaninem zadawali już średniowieczni rajcy. Znalazło się ono w zestawie problemów prawno-ustrojowy...
W 1273 roku Leszek Czarny, książę sieradzki i łęczycki, nadał Wolborzowi przywileje, m.in. umożliwił biskupom osadzenie miasta na prawie niemieckim oraz zezwolił na posiadanie własnych sądów. W roku 2023 obchodzona jest 750. rocznica uzyskania przez Wolbórz praw miejskich, a trwałą pamiątką tych ważnych wydarzeń jest niniejszy tom prac naukowych, powstały z inicjatywy włodarzy tej miejscowości i społeczników, którzy z miłością pielęgnują pamięć o przeszłości swojej „małej oj...
Ziemia augustowska, suwalska, sejneńska i grodzieńska, tygiel kultur i narodów, zaniedbana, nieznana… Stanisław Dzikowski (1884-1951), polski dziennikarz i powieściopisarz, w opublikowanym w Tygodniku Ilustrowanym z 1913 r., cyklu felietonów, nazwał te tereny „Smutną ziemią”. W felietonach ukazał różnorodność narodowościową tych ziem i narastające waśnie religijne, narodowościowe i obyczajowe. O tych terenach pisano dużo już w XIX wieku. Jednak były to raczej doniesienia pras...
Legnica 1945 to publikacja ukazująca upadek pewnego mitu i koniec nadziei niemieckich mieszkańców Dolnego Śląska, i tym samym Legnicy, na powstrzymanie sowieckiej nawały na linii Odry. Autorzy, specjalizujący się w militarnych dziejach tej części Polski prezentują praktycznie nieznane lub mało znane fakty oraz wydarzenia ze stycznia i lutego 1945 roku, do jakich doszło w rejonie Malczyc, Prochowic oraz Legnicy. Książka powstała na podstawie dostępnej literatury, wspomnień or...
Książka, bez której nie zrozumiecie dzisiejszej Rosji. ANNE APPLEBAUM Żaden kraj nie był tak głęboko podzielony w sprawie swojej historii jak Rosja. Żaden nie zmieniał tak często opowieści o własnej przeszłości. To, jak Rosjanie opowiadają o swoich dziejach i w każdym pokoleniu tworzą ich nową wersję, jest ważną częścią ich historii, kultury i poglądu na świat. Aby wiedzieć, co kryje przyszłość Rosji – zrozumieć, co reżim Putina oznacza dla Rosji i świata – musimy poznać ...
Fascynująca podróż przez złoty okres rosyjskiej kultury Taniec Nataszy to spotkanie z historią wielkiego formatu – urzekające arcydzieło, które przedstawia powstanie jednej z najbardziej tętniących życiem cywilizacji świata. Począwszy od XVIII wieku i budowy Petersburga – okna na Zachód – a skończywszy na wyzwaniach, jakie reżim sowiecki rzucił rosyjskiej tożsamości, Figes bada, jak pisarze, artyści i muzycy radzili sobie z ideą Rosji – jej charakterem, duchową istotą i mis...
Wkrótce rozległo się kilka strzałów. Jako pierwsi zginęli, jeszcze podczas snu, dwaj bracia Szallowie oraz jedna z sióstr Gołda Goldman. Wtedy Niemcy wezwali furmanów, aby patrzyli, jak dokonują mordu. To miało odstraszyć innych od pomocy Żydom. Wtedy zastrzelili kolejnego z braci Szallów, następnie Laykę Goldman wraz z małym dzieckiem, a na końcu pozostałych Szallów. Przed chałupę wyprowadzono też Józefa i Wiktorię i tam zastrzelono. (...) Wśród krzyków i płaczu żandarmi zas...
W licznych wypowiedziach uczonych dotyczących wypraw krzyżowych tekst Gesta Francorum, anonimowy opis pierwszej krucjaty, nie zawsze bywał wystarczająco doceniany, a przyczyn tego było zapewne kilka. Nie zmienia to faktu, że najcenniejszym dla badacza dokumentem jest zawsze źródło, tym bardziej cenne, gdy pochodzi z czasu, kiedy dane wydarzenia miały miejsce, a takim właśnie pozostaje wspomniany opis. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności tekst ten nie doznał w ciągu wieków właśc...
Album jest ilustracyjną prezentacją dokonań Witolda Pileckiego. Zawiera m.in. niepublikowane dotychczas zdjęcia z rodzinnej kolekcji rotmistrza. Publikacja prezentuje życie Witolda Pileckiego, począwszy od jego przodków, najmłodszych lat, aż po okrutny mord, dokonany 25 maja 1948 r. W albumie znajdziemy fotografie ukazujące Pileckiego jako skauta i uczestnika wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920. W wolnej Polsce możemy zobaczyć go jako aktywnego obywatela Ziemi Nowogródzkiej....
Debiutancka książka Kacpra Jana Gęsiora opowiada o udziale amerykańskiej 1. Dywizji Piechoty Morskiej w walkach o Guadalcanal, jednej z najważniejszych kampanii II wojny światowej w obszarze Pacyfiku, trwającej od sierpnia 1942 r. do lutego 1943 r. Marines służący pod dowództwem gen. maj. Alexandra A. Vandegrifta toczyli boje w najtrudniejszym okresie zmagań o „piekielną wyspę”. Opierając się na źródłach archiwalnych, narracjach osobistych oraz literaturze tematu, autor przed...
Wbrew powszechnie przyjętej opinii mechanistyczny światopogląd nowoczesnej nauki nie narodził się jako synteza wiedzy o świecie. Został narzucony nauce w drugiej połowie XVII wieku przez rodzące się nowoczesne państwa w sojuszu z religią instytucjonalną. Celem tego zabiegu było pokonanie radykalnych ruchów społecznych zakorzenionych w magicznej filozofii Renesansu. Ta największa rewolucja w dziejach myśli zachodniej wywołała głęboką zmianę sposobu rozumienia natury świata i k...
Wybitny historyk francuski Fernand Braudel w swoich pracach o Morzu Śródziemnym stwierdził, że dla zrozumienia działań nawet pojedynczego człowieka konieczny jest szeroki kontekst, jaki tworzą przestrzeń i środowisko społeczne, w którym toczy swoje życie główny bohater. Dla Braudela Filip II, król Hiszpanii, stał się więc tylko pretekstem do analizy całej cywilizacji Morza Śródziemnego w jego czasach. W prezentowanej książce autor posługuje się metodą Braudela, ale odnosi ją ...
"Lata trzydzieste XX w. to okres wzrostu napięć i zaostrzania się problemów w polityce zagranicznej i wewnętrznej wielu państw. Na forum międzynarodowym szeroko dyskutowane było m.in. położenie ludności żydowskiej, które za sprawą kryzysu gospodarczego, rosnącego antysemityzmu i antyżydowskiej polityki Adolfa Hitlera nieustannie się pogarszało. Jak do tego problemu odnosiła się polska dyplomacja pod kierownictwem Józefa Becka? Czym dla niej była „kwestia żydowska” i jakie dz...
"Dinozaury odkryte na nowo" to książka o tym, jak w badaniach nad dinozaurami pewność zastąpiła spekulacje. Jeszcze niedawno mogliśmy się tylko domyślać, jak szybko ten czy tamten dinozaur biegał, co potrafił pogryźć, a czego nie, jak opiekował się młodymi albo jak był ubarwiony. Dziś - dzięki nowym znaleziskom i technikom badawczym - potrafimy odpowiedzieć na te wszystkie pytania (i na wiele innych). W ciągu ostatnich dwudziestu lat nasza wiedza o dinozaurach przeszła oszała...
"Powstające po drugiej wojnie światowej księgi pamięci poświęcone zniszczonym w wyniku Holokaustu żydowskim społecznościom Europy Środkowo-Wschodniej są głęboko wpisane w tradycję żydowską i sięgają swoimi korzeniami średniowiecza. Spośród ponad 540 ksiąg pamięci odnoszących się do miejscowości leżących w 1939 roku w granicach II Rzeczpospolitej, aż 60 dotyczy terenów przedwojennego województwa białostockiego, które jest jednym z najliczniej reprezentowanych w ramach tego gat...
Książka Krzysztofa Brachy znacząco wzbogaca naszą wiedzę o późnośredniowiecznej teorii i praktyce kaznodziejskiej, o modelu teologii i pobożności maryjnej propagowanej w Polsce przez XV-wiecznych predykatorów, a nade wszystko o jej pragmatycznej recepcji na poziomie wernakularnym, ludowym, często w konfrontacji z tradycją pogańskich jeszcze wierzeń i obrzędów. Próba rekonstrukcji owej „podskórnej”, wciąż bardzo słabo rozpoznanej warstwy średniowiecznej pobożności maryjnej, śl...
Oddajemy Państwo do rąk tom dedykowany 100-leciu uchwalenia Konstytucji Marcowej, wieńczącej dzieło kładzenia fundamentów ustrojowych Odrodzonej Rzeczypospolitej po ponad stuletnim okresie zaborów. Ustawa konstytucyjna - nawiązująca wprost do dzieła Sejmu Wielkiego z 1791 roku, uwzględniająca jednocześnie rodzimą tradycję ustrojową oraz recepcje ówczesnych europejskich myśli i rozwiązań konstytucyjnych - stanowiła kluczowe wydarzenie społeczno-polityczne początku lat dwudzies...
„Złota Epoka” Portugalii i języka portugalskiego to książka, która podejmuje temat w Polsce nowy, dotąd w zasadzie nieopisywany. Owa „Złota Epoka” w dziejach Portugalii to czas, kiedy dokonywały się wielkie wyprawy zamorskie, którym towarzyszył rozwój wiedzy i myśli technicznej, a także zarządzano odkrytymi terenami oraz szlakami handlowymi. Autorka przekonująco pokazała, że „Złota Epoka” kraju była także „Złotą Epoką” języka portugalskiego, który został rozpowszechniony w ta...
Książka zawiera trzynaście tekstów 16 autorek i autorów, którzy na 700 stronach przedstawili wyniki dwuletnich badań archiwalnych, bibliotecznych i prasowych na temat przejawów antysemityzmu na Uniwersytecie Poznańskim w dwudziestoleciu międzywojennym. Teksty objęły okres od utworzenia uczelni po jej zamknięcie we wrześniu 1939 roku i opowiadają o relacjach miedzy polską większością a żydowską mniejszością na poznańskiej wszechnicy. Akademicki kontekst funkcjonowania żydowski...
Historia najnowsza obejmuje okres od zakończenia nowożytności, czyli przełom XVIII i XIX wieku, aż do czasów współczesnych. Dlatego wiele książek z kategorii „Historia najnowsza” poświęconych jest wojnom światowym, powstaniu warszawskiemu czy okresowi PRL-u. Pozycje przedstawiające czasy II wojny światowej stanowią tak dużą część książek, że zostały umieszczone w odrębnej podkategorii „II wojna światowa”. Główny trzon kategorii „Historia najnowsza” stanowią książki oscylujące wokół tematyki wojen światowych („Legiony – droga do legendy” Marka A. Koprowskiego, „Niewygodny Polak” Macieja Bernatta-Reszczyńskiego), powstania warszawskiego („Duch ’44. Siła ponad słabością” Stanisława Zasady), PRL-u („»Ciekawe« życie w PRL-u. I co dalej?” Bogusława Homickiego) oraz Solidarności („Tu radio Solidarność” Pawła Pietkuna). Jednak znaleźć tu można także takie publikacje jak „Kobiety wywiadu” Przemysława Słowińskiego, który przedstawia biografie najsłynniejszych agentek i szpiegów, m.in. Mathilde Carré, Coco Chanel czy Krystyny Skarbek. W tej kategorii znajduje się też „Epilog do »Kamieni na szaniec«” profesora Grzegorza Nowika, ukazujący szerzej tło wydarzeń przedstawionych przez Aleksandra Kamińskiego w jego słynnej książce. Najnowszej historii poświęcona została chociażby „Polska 1945–2015. Historia polityczna” Andrzeja Piaseckiego i Ryszarda Michalaka – jedna z niewielu monografii przedstawiających w takiej formie losy współczesnej Polski. Nie może zabraknąć także opisów brawurowych ucieczek, m.in. z obozów śmierci – Auschwitz, Sobiboru, sowieckich łagrów czy pilnie strzeżonych twierdz, które w „Słynnych ucieczkach Polaków” opisał Andrzej Fedorowicz.
