W okresie od czerwca 1941 r. do końca II wojny światowej do niemieckiej niewoli trafiło, według różnych szacunków, od 4,5 do 5,7 miliona jeńców sowieckich. Ich tragedia pozostaje jednym z tych wątków, które wciąż czekają na należne miejsce w pamięci Europejczyków. Jeńcy ci stanowili drugą po Żydach pod względem liczebności grupę, która podlegała masowej i świadomej eksterminacji. Umierali od głodu, chłodu i chorób w setkach obozów jenieckich w III Rzeszy i na terenach okupowa...

Zbiór artykułów dotyczy dyskutowanego w polskiej archeologii zagadnienia początków inhumacji na ziemiach polskich, które są postrzegane jako świadectwo przyjęcia chrześcijaństwa. Dyskusja koncentruje się na próbie określenia, w którym momencie naszych dziejów rozpoczyna się stosowanie szkieletowego obrządku pogrzebowego: czy już po chrzcie Mieszka I w 966 r., w II poł. X w. czy też dopiero za jego następcy Bolesława Chrobrego w XI w. Ma to kluczowe znaczenie dla datowania poc...

Silva rerum (2): Wczesne teksty muzeologiczne na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej 1882–1917 od redakcji / 7 Silva rerum (2): Early Museological Texts in the Polish-Lithuanian Commonwealth 1882–1917 from the editors / 19 [OO. Jan Hoszowski, Ignacy Chojnacki, Michał Dobrianski] Statut cerkiewno-archeologicznego muzeum Prawosławnego Bractwa Święto-Bogu-rodzickiego w Chełmie / [OO. I???? ?o???????, ??????? ?????????, M?????? ??????????], ?????? ????????-???????????????? ????? ??...

W grudniu 1903 roku bracia Orville i Wilbur Wright w Kitty Hawk, w Karolinie Północnej w USA, dokonali pionierskiego przelotu skonstruowanym własnoręcznie płatowcem, napędzanym silnikiem spalinowym. Zaledwie dziesięć lat później, w czerwcu 1913 roku, na warszawskim Polu Mokotowskim wylądował samolot, który dostarczył kilkanaście egzemplarzy porannego wydania paryskiego dziennika „Le Matin”. Był to pierwszy odnotowany lot komercyjny na ziemiach polskich. W odrodzone...

Porządek rzeczy. Relacje z przedwojennymi przedmiotami na ziemiach zachodnich (przypadek Wrocławia i Szczecina) to książka o postawach i praktykach wywołanych przez przedwojenne rzeczy we współczesnym Wrocławiu i Szczecinie. Termin „poniemieckie”, potoczne określenie przedmiotów pozostawionych na ziemiach włączonych w granice Polski po II wojnie światowej, sugeruje, że „niemieckie" to minione i pozbawione ciągu dalszego. Badania etnograficzne prowadzone z wykorzystaniem narz...

O dziejach powstania Chmielnickiego napisano już setki stron i chociażby z tego względu należy zadać sobie pytanie czy słusznym jest wydawanie kolejnej książki o wydarzeniach, które zdawać by się mogło są doskonale znane. Nic bardziej mylnego. Autor, skupiając się na relatywnie krótkim odcinku czasu: czerwiec – wrzesień 1648 roku, bardzo dokładnie zagłębia się w wydarzenia, które stały się kluczowymi dla dalszych losów powstania. Po klęskach pod Korsuniem i Żółtymi Wodami Rze...

Kompozycja relacji i wspomnień (min. cztery teksty) Polaków przesiedlonych z Kresów Wschodnich na Ziemie Zachodnia. Opowieść dotyczy 2 poł. lat 40. Mówi o tym co zostało w miejscu, które musieli opuścić, o budowaniu nowego życia na zachodzie, o życiu prywatnym i sąsiedzkim, ale i o zachodzących na to strukturach władzy komunistycznej. Wyraźnie zarysowuje się konflikt - przesiedleńcy chcą tworzyć na tych terenach, odbudowywać swój kraj, swoje społeczeństwo, a nowa władza narzu...

Richard Pipes, autor fundamentalnej pracy poświęconej rewolucji bolszewickiej, zwrócił uwagę, że historycy piszący na temat dziejów ZSRS niewiele miejsca poświęcają religii lub w ogóle o niej nie wspominają, choć walka z nią w ciągu 70 lat istnienia tego państwa należała do głównych jego zadań, a heroiczna obrona swobód religijnych przez wiernych różnych wyznań zasługuje na jej poznanie. Niniejsza praca ma celu służenie tej sprawie. Nie przez rekonstrukcję procesu historyczne...

Publikacja w sposób syntetyczny ujmuje mało dotąd znane zjawisko, jakim jest funkcjonowanie nowoczesnych bibliotek żydowskich w II Rzeczypospolitej. Autorka porusza zagadnienia dotyczące podstaw prawnych, finansowania, profilu księgozbiorów, form działalności kulturalno-oświatowej, organizacji sieci bibliotecznej, a także roli bibliotekarza. Książka zapoczątkowuje serię wydawniczą Bałaban publikującą prace naukowe młodych badaczy dziejów Żydów. To rozprawy magisterskie lub d...

Spis treści Marek Zawadka, Wstęp 7 Aleksandra Ziober, Sapieżyński dokument majątkowy z końca XVII wieku jako źródło do dziejów gospodarczych i politycznych rodziny 11 Małgorzata Łapa, Służby celne w II Rzeczypospolitej. Administracja celna, granice celne i ich ochrona. Zarys problematyki 29 Marcin Jakub Szymański, Publiczne czy prywatne? Koncepcje elektryfikacji Polski w latach 1918-1939 i próby ich realizacji 53 Cecylia Leszczyńska, Służby celne II Rzeczypospolitej 67 E...

Książka przybliża polskiemu czytelnikowi bogatą recepcję psychoanalizy Freuda i Junga w polskich środowiskach inteligenckich Galicji i Kongresówki w latach 1900–1918. Złożyły się na nią artykuły, które zostały opublikowane w najważniejszych czasopismach naukowych wydawanych w tym czasie. Wybór ukazuje, jak żywe było wtedy zainteresowanie psychoanalizą wśród polskich psychologów i lekarzy (Franciszka Baumgarten, Maurycy Bornstein, Stefan Błachowski, Tadeusz Jaroszyński, Wacław...

Od połowy XV w. coraz popularniejszym określeniem kobiet pomagającym rodzącym był termin „akuszerka” pochodzący od francuskiego słowa accoucher—rodzić. To określenie, być może z uwagi na powszechne posługiwanie się w wieku XVIII językiem francuskim, upowszechniło się na ziemiach polskich. Nazewnictwo używane w innych językach nie weszło w ogóle do użycia. Akuszerkami nazywano jednak nie wszystkie osoby zajmujące się pomaganiem rodzącym. Było ono niejako zarezerwowane dla niew...

"Kino Kresów. Kultura filmowa na ziemiach wschodnich II Rzeczpospolitej" to katalog wystawy przygotowanej przez Narodowe Centrum Kultury Filmowej. Kresy Wschodnie – źródło mitu i tęsknoty. Dla kolejnych pokoleń kwintesencja nostalgii i sentymentu. Cel pielgrzymek do magicznego świata budowanego bardziej wyobraźnią niż pamięcią świadków. Na stulecie niepodległości Narodowe Centrum Kultury Filmowej wraca na wschód II Rzeczypospolitej. Do Wilna, gdzie powstała pierwsza prywatn...

Maximilian Becker podjął się przygotowania monografii prezentującej syntetycznie organizację i działalność niemieckich sądów na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy (Pomorze Gdańskie, Wielkopolska, Kujawy, Ziemia Łódzka, Górny Śląsk i północne Mazowsze). Autor skupił się na tych przejawach działalności sądownictwa, które wiązały się z germanizacją ziem polskich wcielonych do Rzeszy: dyskryminacją Polaków i Żydów, represjami politycznymi, wywłaszczaniami i rozwiązywaniem mał...

Badania nad starością i ludźmi w starszym wieku od pewnego czasu przeżywają wyraźny rozkwit, szczególnie w obszarze nauk społecznych. Wynika to z dość oczywistych względów: wydłużenia się życia ludzkiego i stałego, przynajmniej w państwach zamożniejszych, spadku urodzin, co ma zapowiadać szybki, zawrotny statystycznie wzrost udziału ludzi starych w społeczeństwach europejskich. Dość dynamicznie rozwija się też w tym kontekście historiografia starości — z niedostatecznym jedna...

Woda jest wciąż jednym z najniebezpieczniejszych żywiołów. Mimo to ludzie wznosili od niemal zawsze swoje siedziby w pobliżu rzek, które ich karmiły i stanowiły drogę komunikacyjną, a często też miały znaczenie obronne. Bywało jednak często i tak, że dobrodziejstwo takiego sąsiedztwa przeradzało się tragedię - jedną z częstszych klęsk dotykających ludzkość - w klęskę powodzi. O takich klęskach i próbach zaradzenia im traktuje niniejszy tom.

„To próba wskazania i zarazem interpretacji, a czasem też reinterpretacji tego, jak pewne idee, wyobrażenia i fantazmaty kulturowe, a także określone subkultury przesuwały się z marginesów w samo centrum życia publicznego, by potem tworzyć zręby i ramy pojęciowe dla całej wspólnoty, nadając kształt jej kulturze masowej”. (ze Wstępu) „Książka jest nowatorska na gruncie polskim”. (Prof. Szymon Rudnicki, z recenzji wydawniczej) „[Praca] stanowi istotny wkład nie tylko w rozumi...

Tom studiów poświęcony został zagadnieniom szlachty i ziemiaństwa na pograniczach kulturowych dawnej Rzeczypospolitej od XVI do pocz. XX wieku. Pod względem chronologicznym dzieli się na dwie części. Pierwsza obejmuje zagadnienia dotyczące szlachty w okresie formowania się i rozkwitu Rzeczypospolitej aż po jej upadek. Druga — poświęcona jest problematyce czasów porozbiorowych i realiów życia szlachty i ziemiaństwa w granicach obcych monarchii: Rosji, Austro-Węgier i Prus. Wsp...

Książka Marcina Chorązkiego jest próbą naukowego opisu ostatnich lat ziemiaństwa w Krakowskiem. Poszukiwaniem odpowiedzi na szereg pytań związanych z postawami ziemian w tym czasie, i okolicznościami, z którymi przyszło im się zmierzyć. Autor szeroko przedstawiając losy indywidualne konsekwentnie osadza je w kontekście historycznym i mentalnym lat okupacji na ziemi krakowskiej. Dzięki temu w wielu miejscach ukazuje fakty i zjawiska przełamujące rozpowszechnione stereotypy. Ni...

W 2021 r. zakony i zgromadzenia zakonne należące do wielkiej rodziny franciszkańskiej uroczyście obchodziły 800. Rocznicę założenia prze św. Franciszka Trzeciego Zakonu. W ramach obchodów zorganizowano konferencję pt. 800 lat Franciszkańskiego Zakonu Świeckich na ziemiach polskich, która odbyła się 12–13 listopada 2021 roku w Centrum Edukacyjno-Informacyjnym Archidiecezji Gnieźnieńskiej w Gnieźnie. Do wzięcia udziału zostali zaproszeni profesorowie, wykładowcy polskich wyższy...

Druga z cyklu publikacji poświęconych siedzibom ziemiańskim na ziemiach wschodnich II RP, ich dziejom oraz znanym i mniej znanym właścicielom i mieszkańcom. Tym razem przedstawiono kresowe rezydencje na terenie byłego województwa nowogródzkiego. Uwzględniono nie tylko pałace i zamki, lecz także wiele obiektów mniejszych i skromniejszych, mało znanych lub pomijanych w literaturze fachowej i w przewodnikach turystycznych.

Spis treści Wstęp (August Grabski) / 7 CZĘŚĆ I Pogromy okresu Zagłady Krzysztof Buchowski, Pogrom w Wilnie 31 października 1939 r. / 25 Katarzyna Person, Pogrom wielkanocny w Warszawie w 1940 r. w perspektywie żydowskich świadków / 45 Jeffrey Kopstein, Pogrom w Szczuczynie 27 czerwca 1941 r. / 59 Sara Bender, Pogrom w Grajewie latem 1941 r. / 73 Krzysztof Persak, Jedwabne i Radziłów - pogromy bliźniacze? / 87 Grzegorz Berendt, Żydzi i ich sąsiedzi na Polesiu w leci...

Książka jest pokłosiem konferencji naukowej zorganizowanej w 2012 r. Zawiera 20 tekstów autorów reprezentujących różne dyscypliny (historia, historia sztuki, literaturoznawstwo, archeologia), w których omówiono m.in. dzieje rodów, postaci, siedziby szlacheckie, działalność przedstawicieli szlachty w zakresie życia politycznego i gospodarczego oraz fundacji artystycznych, religijnych od średniowiecza po XX w.

Artykuły składające się na tom dotyczą związków między społecznościami polską i żydowską na poziomie lokalnym – w miastach, miasteczkach i wsiach. Przedstawiciele obu narodów i religii żyli na tym samym terenie, spotykali się na tych samych ulicach, w tych samych sklepach, szkołach i urzędach. Obie strony ustalały zasady wspólnego życia, z czasem lepszym, a czasem gorszym efektem. Życie osobno, a nawet częściowo osobno było bowiem w wielu sferach – na przykład samorządów, han...