Opis treści
Tom otwiera tekst Gábora Danyiego na temat samizdatu na Węgrzech, a zwłaszcza przyczyn jego późniejszego pojawienia się w tym kraju niż w ZSRR, Czechosłowacji czy w Polsce.
Następnie zamieszczono niewielki blok tekstów dotyczących relacji między opozycjonistami w PRL a Służbą Bezpieczeństwa. Blok ten otwiera artykuł Grzegorza Wołka poświęcony inwigilacji przez policję polityczną „Opinii”, czyli ukazującego się w drugim obiegu od 1977 r. głównego organu prasowego Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Jednym z bohaterów tego tekstu jest Paweł Mikłasz, wieloletni tajny współpracownik SB. O kontaktach z policją polityczną znanego opozycjonisty (tyle że w lokalnej, szczecińskiej skali) – Franciszka Skwierczyńskiego – traktuje również artykuł Przemysława Benkena, który opisał współpracę Skwierczyńskiego z aparatem bezpieczeństwa do 1983 r. Znacznie bardziej skomplikowany charakter miała relacja z SB Jana Kozłowskiego, czołowego działacza niezależnego ruchu chłopskiego. Służba Bezpieczeństwa inwigilowała go, ale jednocześnie prowadziła z nim dialog operacyjny, dzięki któremu zdobywano cenne informacje. Ten właśnie wątek z jego biografii przedstawił Andrzej W. Kaczorowski.
Pozostałe teksty dotyczą przede wszystkim ostatniej dekady PRL. Katarzyna Wilczok przedstawiła społeczny odbiór budowy pomnika Poległych Stoczniowców. Bardziej regionalny charakter mają artykuły: Wojciecha Gonery o stosunku inowrocławskiej PZPR do „Solidarności” i Katarzyny Maniewskiej o ośrodku odosobnienia dla internowanych we Włocławku-Mielęcinie.
Po raz pierwszy w tej serii zamieszczono teksty źródłowe. Są to wspomnienia działacza warszawskiego podziemia solidarnościowego Krzysztofa Laskowskiego (opracowane i opatrzone wstępem przez Tadeusza Ruzikowskiego) oraz sporządzona przez SB w 1985 r. obszerna charakterystyka publikacji drugiego obiegu (przygotowana do druku przez Marcina Krzeka-Lubowieckiego).
