Przedstawiamy Czytelnikom czwarty tom wydawnictwa Polska pod okupacją 1939–1945. Na jego łamach publikujemy artykuły naukowe przygotowywane w ramach Centralnego Projektu Badawczego „II wojna światowa i okupacje ziem polskich 1939–1944/45” (wcześniej: „Losy Polski i jej obywateli w latach II wojny światowej” oraz „Ziemie polskie pod okupacją 1939–1945”). Celem tego przedsięwzięcia jest krytyczna ocena dotychczasowego dorobku w badaniach nad dziejami Polski w latach 1939–1945 o...
Zakończenie II wojny światowej oraz niekorzystne dla Polski decyzje Wielkiej Trójki postawiły polskich uchodźców wojennych oraz żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych wobec konieczności podjęcia decyzji o powrocie do zniewolonego przez Sowietów kraju lub pozostaniu poza jego granicami. Dlatego ich powojenne losy naznaczone były trudem urządzenia sobie życia na obczyźnie lub koniecznością egzystowania w rządzonej przez komunistów Polsce. W ten sposób powstała kolejna fala wychodźstw...
Zawarty w lipcu 1941 r. sojusz wojskowy między Polską a Związkiem Sowieckim był niezwykłym wydarzeniem w relacjach obu tych państw w XX w. Zakładał utworzenie w ZSRS Armii Polskiej, która na froncie wschodnim „ramię w ramię” z Armią Czerwoną będzie walczyć przeciwko wspólnemu wrogowi – III Rzeszy . Armię pod wodzą gen. Władysława Andersa udało się sformować, ale jej losy potoczyły się inaczej, niż zakładano.
Jesienią 1939 i zimą 1940 r. wskutek zorganizowanych działań niemieckiego okupanta na Pomorzu doszło do masowych zabójstw ludności cywilnej. Wydarzenia te nazywa się dziś pomorską krwawą jesienią lub zbrodnią pomorską 1939. Jednym z największych miejsc kaźni były doły śmierci znajdujące się w okolicy miejscowości Mniszek i Grupa, gdzie zgodnie z powojennymi szacunkami zginęło 10–20 tys. przedwojennych mieszkańców powiatu świeckiego oraz część pacjentów szpitala psychiatryczne...
Publikacja podejmuje problematykę zbrodni wojennych popełnionych przez Wehrmacht na żołnierzach polskich od września do grudnia 1939 r. Dwutomowa monografia, oparta na krytycznej analizie znanych źródeł oraz szeroko zakrojonej kwerendzie w niemieckiej dokumentacji wojskowej, wnosi istotną korektę dotychczasowego stanu wiedzy. Dzięki nowym ustaleniom – w zakresie liczby przypadków, ich przebiegu oraz motywacji sprawców – polska historiografia zyskuje solidne podstawy, by stać ...
Historia podziemia obozu narodowego na północnym Mazowszu i Kurpiach była zjawiskiem wyjątkowym w skali ogólnopolskiej. Tutaj twórcami i dowódcamiNSZ-NZW byli dawni żołnierze AK, którzy w wyniku różnych sytuacji konfliktowych zdecydowali się na służbę w tych organizacjach. Wnieśli do nich nową jakość i standardy obecne w podziemnej armii. Ich obecność pozwoliła też na uniknięcie sytuacji konfliktowych pomiędzy NZW a ROAK, czy też AKO i WiN. Dzieje podziemia narodowego na tym ...
Zebrane w tomie teksty wybitnych historyków z Polski, Rosji, Ukrainy, Białorusi, Gruzji i USA ukazują złożony wymiar represji wymierzonych w Polaków – obywateli Związku Sowieckiego – oraz inne narodowości uznane za „nielojalne”. Książka omawia genezę i przebieg „operacji polskiej”, analizuje jej lokalny, grupowy i indywidualny wymiar, przedstawia mechanizmy sowieckiego terroru, a także podejmuje refleksję nad upamiętnieniem ofiar i odzyskiwaniem pamięci historycznej. Publikac...
Księga Myśliwców 1939 jest pierwszym w historiografii słownikiem biograficznym pilotów polskich, którzy w kampanii polskiej 1939 r. walczyli w jednostkach myśliwskich. Obejmuje lotników zarówno z oddziałów frontowych, jak i wykonujących zadania w formacjach tworzonych samorzutnie na zapleczu. Odtworzenie ich losów było możliwe głównie za sprawą archiwaliów, m.in. zachowanych rozkazów dziennych przedwojennych pułków lotniczych. Dostęp do dokumentów pozwolił na zrewidowanie nie...
Na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza, równolegle z zachodzącymi w Polsce przeobrażeniami o charakterze politycznym i społecznym, zmieniał się także IPN. Postępowała ewolucja zakresu jego ustawowych zadań. Instytut początkowo zajmował się gromadzeniem, zarządzaniem i udostępnianiem materiałów organów bezpieczeństwa państwa sporządzonych od 22 lipca 1944 do 31 lipca 1990 r., prowadzeniem badań naukowych i działalności w zakresie edukacji publicznej, a także śledztw w sprawie ...
Pierwszy tom nowej popularnonaukowej serii „Solidarność na Dolnym Śląsku” wydawanej przez Oddział IPN we Wrocławiu i Ossolineum poświęcony jest wydarzeniu przełomowemu w powojennej historii Polski – strajkom z sierpnia 1980 r. To właśnie wówczas rodziła się prawdziwa solidarność, która dała początek wielkiemu masowemu ruchowi społecznemu. Na Dolnym Śląsku kluczowy okazał się strajk rozpoczęty 26 sierpnia w Zajezdni Autobusowej nr VII we Wrocławiu. Wkrótce rozszerzył się on n...
Wspomnienia Eugenii Bożeny Kaczyńskiej dotyczą jej wojennych losów. Aresztowana w sierpniu 1940 r., była więziona w Suwałkach, Ełku, Królewcu, Fordonie. Najobszerniejszy fragment opowieści dotyczy pobytu w Auschwitz, gdzie Kaczyńska trafiła 4 czerwca 1943 r. Opis zawiera osobiste doświadczenia, spostrzeżenia i rozważania na temat zdarzeń, w których brała udział. Pojawia się cały szereg wątków związanych z ludźmi, autorka wspomnień zwraca uwagę m.in. na indywidualne postawy po...
The release of the English edition of the album occurs year after the 40th anniversary of the death of Father Jerzy Popieluszko, a significant event in the political, cultural and religious landscape of Poland. The publication provides a comprehensive depiction of the life and activities of the unbreakable priest, with a particular emphasis on his role during the historic events of the 1980s in Poland. It contains a compilation of over 340 photographs and documents, some of w...
Biografia gen. Jana Kazimierza Kruszewskiego, gorącego patrioty, dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza, a przede wszystkimi niezwykłego człowieka. W czasach PRL nie było możliwości, żeby ojczyzna należycie go uhonorowała. Ówczesne władze liczyły na to, że na obczyźnie generał odejdzie w całkowitym zapomnieniu. Życiorys gen. Kruszewskiego naznaczony jest ogromnymi wyzwaniami tamtych czasów. W 1930 r. został powołany na dowódcę KOP. Był głównym twórcą i realizatorem reformy tej f...
Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej spowodował odwrócenie sojuszy. Państwo Stalina stało się teraz jednym z aliantów. Władze Wielkiej Brytanii domagały się od strony polskiej rozpoczęcia akcji dywersyjnych, mających odciążyć nacisk wojsk niemieckich na froncie wschodnim. W tym celu dowództwo Związku Walki Zbrojnej powołało do życia specjalną organizację dywersyjną „Wachlarz”. Trafiła do niej blisko połowa cichociemnych zrzuconych do kraju w 1942 r. Dowódcą III odcinka „Wachlarz...
W historii NSZZ „Solidarność” poza strukturą regionalną ważną funkcję pełniły również sekcje branżowe, zwłaszcza grupujące zakłady o znaczeniu kluczowym dla gospodarki PRL. W sektorze przemysłu spożywczego istotną rolę odgrywali pracownicy 79 cukrowni. W 1980 r. stworzyli oni prężną ogólnopolską Komisję Koordynacyjną Pracowników Przemysłu Cukrowniczego NSZZ „Solidarność”, do której do końca listopada 1980 r. przystąpiło ok. 80 proc. zatrudnionych. Książka Marii i Andrzeja ...
Kazimierz Raszewski (1864–1941) to jeden z zaledwie dziewięciu generałów (admirałów) Wojska Polskiego wywodzących się z cesarskiej armii niemieckiej (i jedyny wśród nich generał broni). W armii cesarskiej dosłużył się stopnia podpułkownika kawalerii i w końcowej fazie I wojny światowej dowodził samodzielną Brygadą Landwehry na froncie zachodnim. W Wojsku Polskim w czasie wojny z Rosją bolszewicką pełnił obowiązki dowódcy dywizji i armii, a następnie w okresie pokoju dowódcy k...
Książka opisuje formowanie się tczewskiego aparatu władzy politycznej i stopniowe zawłaszczanie przez niego przestrzeni publicznej. Przedstawia tworzących go ludzi i panujące między nimi relacje oraz ukazuje proces, w wyniku którego po zakończeniu II wojny światowej cała władza znalazła się w rękach wąskiej grupy lokalnego kierownictwa PPR, a później PZPR. Wykonując zadania władz centralnych, lokalni działacze partyjni stosowali wobec przeciwników politycznych i ludności naci...
Niniejsza monografia jest czwartym tomem w serii „Pomoc Żydom na Ziemiach Polskich podczas Okupacji Niemieckiej” powstającej w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN „Dzieje Żydów w Polsce i stosunki polsko-żydowskie w latach 1917–1990”. Prezentowane opracowanie ukazuje działania podejmowane w latach 1939–1945 przez mieszkańców przedwojennego województwa pomorskiego na rzecz ludności żydowskiej. Odsetek mniejszości żydowskiej w okresie międzywojennym był tu niewielki, a N...
In the dark Ponary forests, outside Wilno, today’s Lithuanian capital of Vilnius, occurred one of World War II’s more horrendous but under-told crimes: the systemic murder by the Germans and their Lithuanian allies of an estimated 80,000 persons. This calculated and elaborately planned operation of genocide took place over three years, between 1941 and 1944, and destroyed the lives of an estimated 70,000 Jews, 5,000 Soviet POWs, at least 2,000 Poles, 781 Soviet communists, an...
Pod pseudonimem „Majora” kryje się postać Dariusza Olszewskiego – wrocławskiego działacza opozycji demokratycznej pierwszej połowy lat osiemdziesiątych, powiązanego z podziemnymi strukturami dolnośląskiej „Solidarności”, a następnie członka Solidarności Walczącej. Uczestniczył on w wielu ważnych wydarzeniach historycznych tego okresu, nie tylko na terenie Wrocławia i szerzej – Dolnego Śląska, lecz także w Stanach Zjednoczonych. Nadzwyczajne zaangażowanie Dariusza Olszewskiego...
Patriota, strażnik pamięci Józefa Piłsudskiego, historyk… Trudno w kilku słowach opisać bogate życie prof. Zbigniewa Wójcika (1922–2014), wybitnego badacza XVII w., autora wielu książek poświęconych temu okresowi, wieloletniego pracownika Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk i okresowo wykładowcy na Harvard University, a także zasłużonego archiwisty. Profesor Wójcik był nie tylko badaczem historii, ale i jej świadkiem. Jego życie przypadło na czas ważnych wydarzeń histo...
Józef Danch (1945-1982), nazywany przez wszystkich Ziutem, był kapłanem archidiecezji katowickiej. "Nieprzeciętna osobowość o dużej sile oddziaływania. Przy tym ogromna inteligencja, kultura i rozległa wiedza", tak o Ziucie mówili koledzy z seminarium duchownego. I nie było w tym przesady. Danch patrzył na rzeczywistość jasno, był bardzo świadomym swojego powołania katolickim księdzem. To sprawiło, że wielu ludzi znalazło w nim mocne oparcie. Opracowana przez Łucję Marek z Bi...
Album wpisuje się w 45.rocznicę powstania struktur NSZZ „Solidarność” i w syntetycznej formie popularno-naukowej opisuje działania i dorobek Regionu Środkowo–Wschodniego NSZZ „Solidarność” w latach 1980–1989. Prezentuje okres od utworzenia regionalnej NSZZ „S”, poprzez lata podziemnej działalności do jej ponownej rejestracji i wyborów w czerwcu 1989 r. Publikację otwiera zasygnalizowanie przejawów buntu społecznego przed 1980 r. na Lubelszczyźnie. Następnie przedstawione zos...
Książka Wrzesień 1939 w południowej Polsce to praca zbiorowa zawierająca artykuły powstałe na bazie referatów wygłoszonych na międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Oddział IPN w Krakowie w 80. rocznicę kampanii polskiej. Zamieszczone w tomie artykuły dotyczą różnych aspektów kampanii, stąd też zostały podzielone na cztery bloki. Pierwszy z nich – „Południowa Polska – czy można było ją obronić?” – wskazuje na to, w jaki sposób postępowały przygotowania do w...
