Opis treści
Niniejsza praca porządkuje omawiane zagadnienia w dwóch częściach. Część pierwsza poświęcona jest rozważaniom teoretycznym, druga natomiast ma charakter empiryczny. Opracowanie teoretyczne podzielono odpowiednio na tematykę starości i przemocy.
Rozdział pierwszy Starość w wymiarze historycznym, indywidualnym i społecznym omawia wybrane aspekty starości istotne z punktu widzenia podjętego tematu. Zaprezentowano periodyzację starości, sporo miejsca poświęcono ukazaniu znaczenia człowieka starszego/starego na przestrzeni dziejów oraz postrzeganiu starości i ludzi starszych współcześnie. Przedstawiono także wybrane stanowiska teoretyczne w perspektywie psychospołecznej. Omówiono również rolę pedagogiki społecznej wobec osób starszych oraz miejsce człowieka starszego w rodzinie. Na tym tle podjęto próbę ukazania znaczenia relacji międzypokoleniowych, a także wskazano na potrzeby osób w tym okresie życia.
Rozdział drugi Przemoc – jej źródła, manifestacje i rola w relacjach międzyludzkich rozpoczyna się od ustaleń definicyjnych związanych z przemocą, także w kontekście różnorodnego nazewnictwa stosowanego w różnych krajach. Następnie dokonano przeglądu badań nad przemocą wobec osób starszych prowadzonych zarówno w Polsce, jak i na świecie. Zaprezentowano teoretyczny model wykorzystywany dla wyjaśnienia przemocy stosowanej wobec osób starszych na podstawie podejścia opracowanego w 2011 roku przez Kerry Burnight i Laurę Mosqueda. W kolejnych podrozdziałach omówiono mechanizmy przemocy i czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo jej występowania. Nieco uwagi poświęcono charakterystyce sprawców oraz omówiono procedurę Niebieskiej Karty w polskim systemie przeciwdziałania przemocy domowej.
Część empiryczną pracy rozpoczyna rozdział trzeci, zatytułowany Osoby starsze w sytuacji przemocy domowej – studium przypadku. Zawarto w nim rezultaty badań jakościowych – opis i analizę siedmiu przypadków. Podstawę stanowił materiał empiryczny obejmujący wywiady autobiograficzno-narracyjne przeprowadzone z osobami starszymi doświadczającymi przemocy domowej. Dążąc do rozpoznania procesów trajektoryjnych, podjęto próbę osadzenia narracji w fazach trajektorii cierpienia Fritza Schützego. Toteż układ analizy w części pierwszej tego rozdziału ukazuje traumatyczne doświadczenia osób starszych w perspektywie biograficznej (ujęcie podłużne), w części drugiej odnosi się zaś do perspektywy problematycznej (ujęcie poprzeczne).
W rozdziale czwartym Przemoc domowa wobec osób starszych w świetle analizy dokumentów policyjnych – dualna perspektywa zaprezentowano wyniki badań ilościowych na podstawie analizy dokumentów policyjnych, które pogłębiono badaniami jakościowymi. Zamierzeniem było ukazanie rozmiarów i przejawów zjawiska oraz typu relacji rodzinnych między sprawcą a ofiarą. Dążono do poszukiwania istotnych zależności między cechami społeczno-demograficznymi ofiar i sprawców a występowaniem przemocy i różnorakimi zachowaniami. Na podstawie zebranych danych dokonano scharakteryzowania ofiary i sprawcy, konstruując statystyczny profil osoby starszej krzywdzonej w rodzinie oraz osoby stosującej przemoc.
