„But w butonierce. Poezje futurystyczne” to tom wierszy Brunona Jasieńskiego z 1921 roku. Stanowi sztandarowe dzieło futuryzmu – awangardowego nurtu zrywającego z tradycyjnym postrzeganiem twórczości. Futuryzm miał swoje ulubione tematy, takie jak miasto, cywilizacja, postęp, kultura masowa, a także tworzył charakterystyczne dla siebie rozwiązania formalne, wykorzystujące zabawę słowem czy konwencję antyestetyzmu.
W powiastce filozoficznej Denisa Diderota Kubuś Fatalista wędruje ze swoim panem, prowadząc po drodze niekończące się rozmowy – czasem zabawne, czasem przewrotne, które budują obraz ich świata. Kubuś, choć fatalista, przekonany o nieuchronności losu, wykazuje się dużą zaradnością, a przy tym nie traci wiary w zbliżający się triumf dobra i sprawiedliwości.
„Giaur” George’a Byrona to poetycka opowieść o wielkiej miłości, przełamującej granice kultur i religii. Młody Wenecjanin Giaur zakochuje się w gruzińskiej niewolnicy Leili, siłą wydanej za mąż za Hassana. Śmierć oskarżonej o zdrady Leili doprowadza Giaura do rozpaczy, budząc w nim nieprzejednane pragnienie zemsty. Niespełniona miłość i tragedia już na zawsze przesądzą o losie Giaura.
Choć z wieków średnich nie zachowało się do naszych czasów zbyt wiele dzieł literackich, te, które przetrwały, zasługują na szczególną uwagę. Bez wątpienia dominowała wtedy literatura religijna, a wśród niej takie perły jak „Bogurodzica” czy „Lament świętokrzyski”. Świeckie utwory także miały swoją reprezentację w postaci np. „Pieśni o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego” czy znakomitego poradnika dobrych manier „O zachowaniu się przy stole”.
Wybór poezji europejskiego romantyzmu pozwala rozsmakować się w czarowanych słowami krajobrazach uczuć, myśli, emocji, przeżyć i fantazji. W świat ludzkich cierpień i do krainy baśni zabiorą tacy mistrzowie pióra jak George Gordon Byron, Johann Wolfgang Goethe, Adam Mickiewicz, Cyprian Kamil Norwid, Aleksander Puszkin, Friedrich Schiller, Juliusz Słowacki.
W renesansie polszczyzna rozwinęła się w mistrzowskie poetyckie formy Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja czy Szymona Szymonowica. Do dziś zachwyca różnorodność gatunków – błyskotliwe, żartobliwe i refleksyjne fraszki, podniosłe pieśni i psalmy czy opisujące proste życie sielanki. Godnym podziwu bogatym i kunsztownym językiem poruszane są rozmaite tematy – od lekkich, zabawnych czy wręcz rubasznych, przez obyczajowe, aż po tragicznie przejmujące.
„Psałterz dziecka” Marii Konopnickiej to zbiór wzruszających wierszy dla dzieci w formie modlitewnika. Pokazuje, że życie dziecka wcale nie jest beztroskie, ale pełne małych i dużych zmartwień, niepokojów i przeżyć, które ujęte w poetyckie słowa dają się jednak oswoić. Wiersze Konopnickiej wlewają otuchę w młode serce i pokazują, o co warto prosić, a za co dziękować i z czego się cieszyć.
Sebastian Grabowiecki, Wespazjan Kochowski, Jan Andrzej Morsztyn czy Daniel Naborowski, mistrzowie barokowego konceptu, poruszają najgłębiej ukryte emocje. W przewrotny sposób piszą o ulotności i marności ludzkiego życia, o poczuciu pustki i przeplatającej wszystko miłości, raz gorzkiej, raz bolesnej, raz smutnej. Zachwycają przy tym bogactwem skojarzeń i barwnością języka.
Niekwestionowanym mistrzem polskiej poezji oświeceniowej był Ignacy Krasicki, w którego satyrach jak w krzywym zwierciadle odbijał się świat ludzi i obyczajów. Gorzkie prawdy ujmował on w lekkie, sarkastyczne formy, które potęgowały prześmiewczy wydźwięk i jeszcze bardziej skłaniały do refleksji. Obok Krasickiego na uwagę zasługuje także sentymentalna twórczość Franciszka Karpińskiego oraz skandalizujące utwory Tomasza Kajetana Węgierskiego.
Erotyki opisujące m.in. noc poślubną Zosi i Tadeusza – bohaterów „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. Utwór pełen opisów intymnych przeżyć pary bohaterów. Język, jakim posługuje się autor, jest barwny, nacechowany emocjami. Występują liczne wulgaryzmy. Autorstwo utworu przypisuje się Aleksandrowi Fredrze, choć są to raczej spekulacje, gdyż sam pisarz nie potwierdził tej pogłoski.
Zbiór „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza wydany został w 1822 r. w Wilnie i uznawany jest za manifest polskiego romantyzmu. Ballady są silnie osadzone w realiach historycznych i lokalnych. Miejsce akcji poszczególnych utworów jest ściśle określone, np. Świteź, Płużyny, Ruta. W tę oswojoną rzeczywistość wkracza świat nadprzyrodzony. Ingerencje świata pozaziemskiego mają zazwyczaj charakter etyczny. Siły nadprzyrodzone oceniają czyny ludzkie i – wymierzając karę za popełni...
Wybór wierszy zawiera około stu najpopularniejszych utworów lirycznych polskiego poety, dramaturga i krytyka literackiego okresu Młodej Polski. Twórczość Jana Kasprowicza podlegała licznym przemianom estetycznym i światopoglądowym. Poeta był związany ze wszystkimi głównymi nurtami ówczesnej liryki, przede wszystkim z naturalizmem, symbolizmem oraz ekspresjonizmem. Był również prekursorem nowoczesnego wiersza wolnego, katastrofizmu oraz szeregu tendencji prymitywistycznych w...
Adam Asnyk, polski poeta i dramatopisarz, ogłaszał wiersze w licznych zbiorach. Tom zawiera dziesiątki utworów poetyckich z lat 1876–1894. Twórczość Asnyka można podzielić na dwa okresy, których nazwa wiąże się z miejscem zamieszkania poety. W okresie lwowskim autor przede wszystkim odwołuje się do przeszłości, wydarzeń związanych z klęską powstania styczniowego i katastrofą narodową, do której powstanie 1963 r. doprowadziło. Powstają wówczas wiersze pełne bluźnierstw, bunt...
Zbiór zawierający dwa największe i najpopularniejsze cykle sonetów autorstwa Adama Mickiewicza – „Sonety krymskie” oraz „Sonety odeskie”. Cykl „Sonety krymskie” składa się z 18 utworów pisanych w latach 1825–1826. Stanowią one opis podróży poety na Półwysep Krymski latem i jesienią 1825 r. Utwory te, oparte na sonetach w stylu włoskim i nawiązujące do poematu opisowego, zapoczątkowały „sonetomanię” wśród pisarzy okresu romantyzmu i Młodej Polski, którzy naśladowali Mickiewi...
Wybór wierszy zawiera około stu najpopularniejszych utworów lirycznych Kazimierza Przerwy-Tetmajera, polskiego poety, nowelisty i powieściopisarza, przedstawiciela Młodej Polski. Utwory powstawały w latach 1891–1924. W początkowym okresie swej twórczości Tetmajer pisał wiersze dotyczące problematyki społecznej. Jednak wielką sławę i popularność przyniosły mu utwory typowo modernistyczne. Stał się w swych wierszach-manifestach wyrazicielem panujących w swoim pokoleniu nastro...
Wybór wierszy wybitnych twórców młodopolskich, m.in. Jana Kasprowicza, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Bolesława Leśmiana, Tadeusza Boya-Żeleńskiego czy Tadeusza Micińskiego. Młoda Polska to – po długim okresie pozytywistycznej niechęci do poezji – epoka wielkiego do niej powrotu. Moderniści opowiadali się za poezją niezaangażowaną społecznie – za sztuką dla sztuki, kultem piękna i duchowości. Poeci przełomu XIX i XX w. dawali także wyraz znużeniu i rozczarowaniu, które przyt...
Wybór wierszy z bogatego dorobku jednego z trzech wieszczy narodowych, autora „Kordiana”, „Balladyny” i „Beniowskiego”. Utwory Juliusza Słowackiego były zgodne z duchem epoki i ówczesną sytuacją narodu polskiego. Poeta podejmował w nich istotne problemy związane z walką narodowowyzwoleńczą, z przeszłością narodu i przyczynami niewoli, ale także poruszały uniwersalne tematy egzystencjalne. Jego twórczość liryczna, zebrana w tomie „Poezje”, wyróżniała się mistycyzmem, wspania...
Wybór „Poezji” wieszcza narodowego pokazuje go nie tylko jako twórcę wielkich dzieł na czele z „Dziadami”, lecz także jako autora znakomitych krótkich form poetyckich. Mickiewicz debiutował wierszem „Zima miejska” na łamach „Tygodnika Wileńskiego” w 1818 r. Ten najwcześniejszy okres twórczości zwykło się określać mianem okresu wileńsko-kowieńskiego. Trwał on do 1824 r. Poeta głosił wówczas sceptycyzm poznawczy i wolę racjonalnego poznania. Wynika z tego, że osobowość i świa...
W życiu Leśmiana nie było ani skandali, ani wielkich manifestów tak charakterystycznych dla Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego. Twórczość poety ucieka od wpływu historii. Realizuje się raczej w wymiarach filozoficzno-metafizycznym i psychologicznym. Leśmian czerpał z twórczości baroku, romantyzmu i Młodej Polski. Inspirowało go wszystko to, co mistyczne, duchowe i co głęboko powiązane z Naturą oraz Bogiem. W swej poezji twórca wskrzesił świat fantastyczny. W t...
Poezja Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, zebrana w tomie „Wierszy”, jest głosem pokolenia tragicznego – ludzi, których wejście w okres dorosłości naznaczone zostało przez świat wojny i okupacji. Doświadczenie to odcisnęło bardzo wyraźny piętno na twórczości poety, na kształcie artystycznym utworów, na tematyce wierszy, także na poglądach i moralnych ukształtowaniu twórcy. Zrodziło to katastrofizm utworów – bijący z nich pokoleniowy katastrofizm, pesymizm, przekonanie o nieuchr...
Jan Kochanowski pisał fraszki przez całe życie. W ciągu całej z górą dwudziestoletniej działalności poety powstało ich ponad trzysta. Fraszka to drobny utwór poetycki wierszem, często o charakterze żartobliwym, oparty na dowcipnym pomyśle. Pierwowzór fraszek w literaturze polskiej dał Mikołaj Rej w „Figlikach”. Kochanowski ustalił swoimi „Fraszkami” obowiązujący wzór stylistyczny tego typu utworów. „Fraszki” Kochanowskiego charakteryzuje duża różnorodność. Są wśród nich ut...
Epopeja narodowa z elementami gawędy szlacheckiej, powstała w latach 1832–1834 w Paryżu. Składa się z dwunastu ksiąg pisanych wierszem. Jest 1811 r. Do rodzinnego dworku w Soplicowie wraca po zakończeniu nauk dwudziestoletni Tadeusz Soplica. Gospodarzem Soplicowa jest stryj i opiekun młodzieńca, Sędzia Soplica. Wydaje się, że dwór jest pusty. Jego mieszkańcy wybrali się do pobliskiego lasu. Zwiedzając stare zakamarki, Tadeusz trafia do swego pokoju dziecinnego. Zastaje w ni...
