Teofil Lenartowicz (1822–1893) był polskim poetą romantycznym, etnografem, rzeźbiarzem i konspiratorem. Z uwagi na fascynację folklorem z rejonu Mazowsza sam siebie nazywał „biednym Mazurzyną” lub „lirnikiem mazowieckim”. To właśnie ludowość stała się głównym motywem jego twórczości poetyckiej. Tworzył także wiersze patriotyczne i religijne oraz poematy historyczne. Prosty styl, pełen czułości i czarowności, przysporzył mu wielkiej sympatii czytelników.
Powieść poetycka w dwóch pieśniach, dzieło polskiego romantyzmu z roku 1825. Antoni Malczewski jako pierwszy wprowadził gatunek powieści poetyckiej do literatury polskiej. Fabuła odwołuje się do rzeczywistej zbrodni – mordu na Gertrudzie Komorowskiej dokonanego na polecenie przeciwnego małżeństwu teścia. Utwór, którego akcja rozgrywa się na ukraińskich stepach, przesycony jest pesymizmem, atmosferą grozy i tajemniczości, potęgowanymi przez zaburzenia chronologiczne.
Ludwik Marian Kurnatowski (1868–1940) jeszcze przed I wojną światową pracował w służbie śledczej, z czasem jego kariera nabrała rozpędu, wysoko awansował w międzywojennej Policji Państwowej. Prowadził liczne sprawy kryminalne, które stanowiły inspirację dla jego twórczości. W „Tajemnicy Belwederu” opisuje niektóre z nich – historie, które wydarzyły się naprawdę, podane przez ich bezpośredniego świadka i uczestnika.
Urke Nachalnik, właśc. Icek Boruch Farbarowicz, to przedwojenny autor kryminałów pochodzenia żydowskiego. Związany był z przestępczym półświatkiem, skąd zaczerpnął swój pseudonim literacki. Podczas wieloletniego pobytu w więzieniu z powodzeniem przekuwał swoje gangsterskie doświadczenia na literaturę. „Życiorys własny przestępcy” z 1920 roku to powieść oparta na wątkach autobiograficznych. Znalazła ona kontynuację w tomie „Żywe grobowce” z 1934 roku. Pisarską karierę Nachal...
Urke Nachalnik to pseudonim literacki przedwojennego autora kryminałów pochodzenia żydowskiego, które właściwe nazwisko brzmiało Icek Boruch Farbarowicz. Za działalność przestępczą trafił na długie lata do więzienia, gdzie z powodzeniem przekuwał znajomość przestępczego półświatka na literaturę. Po wyjściu z więzienia postanowił bliżej związać się z literaturą. Do wybuchu wojny napisał kilka powieści sensacyjno-kryminalnych, m.in. „Gdyby nie kobiety”.
Urke Nachalnik to pseudonim literacki przedwojennego autora kryminałów pochodzenia żydowskiego, które właściwe nazwisko brzmiało Icek Boruch Farbarowicz. Karierę zawodową rozpoczął jako... złodziej, a z przestępczego półświatka wziął swój pseudonim. Wiele lat spędził w więzieniu, gdzie zajął się literaturą. „Miłość przestępcy” to jego powieściowy debiut z 1920 roku.
Na tom, wydany po raz pierwszy w 1809 roku, składają się pieśni historyczno-patriotyczne. Wyłania się z nich wyidealizowana wizja przeszłości Polski. Tom w całym wieku XIX wznawiany był kilkanaście razy. Pieśni opatrzone były zapisami nutowymi i komentarzami historycznymi. W zamierzeniu autora zbiór przeznaczony był głównie dla młodzieży, której wychowaniu miał służyć.
Uznawany za czwartego polskiego wieszcza romantycznego, niezrozumiany za życia, zapomniany po śmierci. Ponownie odkrył go dopiero Zenon Przesmycki-Miriam w okresie Młodej Polski. Zajmował się wieloma dziedzinami sztuki: pisał poezje, formy prozatorskie, dramaty, eseje, był też grafikiem, rzeźbiarzem, malarzem i filozofem. Na tom składają się następujące utwory: „Pamiętnik podróżny”, „Cywilizacja. Legenda”, „Ad leones”, „Menego. Wyjątek z pamiętnika”, „Czarne kwiaty”, „Białe...
Novalis to pseudonim niemieckiego poety i prozaika, jednego z najważniejszych przedstawicieli wczesnego romantyzmu. Studiował on prawo, filozofię i nauki przyrodnicze, pracował jako urzędnik. W poglądach przeciwstawiał się racjonalizmowi, wartości upatrywał w uczuciowości i wierze. W twórczości literackiej stosował charakterystyczną dla późniejszych okresów kompozycję otwartą, stąd często nazywano go wielkim artystą fragmentu. „Henryk Ofterdingen” zalicza się do powieści ed...
Uznawany za czwartego polskiego wieszcza romantycznego, niezrozumiany za życia, zapomniany po śmierci. Ponownie odkrył go dopiero Zenon Przesmycki-Miriam w okresie Młodej Polski. Zajmował się wieloma dziedzinami sztuki: pisał poezje, formy prozatorskie, dramaty, eseje, był też grafikiem, rzeźbiarzem, malarzem i filozofem. „Quidam” ma formę przypowieści osadzonej w starożytności, pełnej wieloznacznych odniesień do literatury, religii i kultury.
Powieść Elizy Orzeszkowej, przybiera formę listownego dwugłosu – korespondencji między Seweryną Zdrojowską oraz Tomaszem Rodowskim. Listy Tomasza pisał początkowo Tadeusz Garbowski, jednak nie ukończył swojej części – Orzeszkowa sama dokończyła dzieło. Korespondencja dotyczy sporów światopoglądowych – bohaterowie prezentują różne stanowiska w kwestii religii, moralności czy stosunku do świata. W tle rysuje się też wątek miłosny.
Opowieść podróżnicza, podczas której ważniejsze od pokonywanej drogi okazują się doświadczenia, wrażliwość i przygody. Ossendowski zabiera czytelnika na tereny Chin i Rosji z początku wieku XX. Nie jest biernym obserwatorem czy badaczem, staje się pełnoprawnym uczestnikiem zdarzeń. Zagłębia się w kulturę i zwyczaje, o których z werwą i pasją opowiada na kartach tej emocjonującej historii.
Tę rozprawę polityczną wydano anonimowo w roku 1800 w Paryżu, ze względów konspiracyjnych podając w publikacji fałszywe miejsce wydania. Rzeczywiste autorstwo, przypisywane wcześniej błędnie m.in. Tadeuszowi Kościuszce, udało się ustalić ponad wiek później. Józef Pawlikowski był prawnikiem, publicystą jakobińskim i pamiętnikarzem epoki rozbiorów, na emigracji – sekretarzem i bliskim współpracownikiem Kościuszki. Na postawione w tytule pytanie odpowiada warunkowo.
Na tom składają się felietony Józefa Piłsudskiego publikowane w czasopiśmie „Naprzód” od roku 1903. Ich powstanie zainspirowała prośba Ignacego Daszyńskiego, redaktora naczelnego. Piłsudski, wtedy członek PPS, opisywał w nich zmagania proletariatu z rządami carskimi i ustrojem. „Bibułą w żargonie rewolucyjnym zowią każdy druk nielegalny, nieopatrzony sakramentalną formułą: «dozwolono cenzuroju»”.
Wincenty Pol (1807–1872), badacz i poeta, często zmieniał miejsca zamieszkania, które rozbudzały w nim ciekawość górami, a później kolejnymi regionami ziem polskich. „Pieśń o ziemi naszej” powstała pod koniec 1835 roku podczas pobytu w Zagórzanach koło Gorlic. To najpopularniejszy utwór Pola, stanowiący poetycki opis regionów Polski. Pisał też poezje o tematyce górskiej, a jako geograf samouk – prace naukowe o etnografii i geografii Polski.
Wacława Potockiego do dziś uznaje się za jednego z najważniejszych poetów dawnej Polski. W swojej twórczości łączył rozliczne wątki charakterystyczne dla baroku: ziemiańskie, religijne, antyklerykalne oraz patriotyczne. Uprawiał różnorodne gatunki poetyckie: romanse, fraszki, poematy, pieśni. Jest też autorem staropolskiej epopei narodowej zatytułowanej „Transakcja wojny chocimskiej...”.
„Na początku była chuć” – słynne zdanie rozpoczynające „Requiem aeternam” zapowiada manifest panseksualistycznych poglądów Przybyszewskiego. Głęboko osadzony w młodopolskich nastrojach utwór stanowi wyraz koncepcji filozoficznych autora. W czasach autora bulwersował i szokował, wpisywał się w aurę skandalu otaczającą Przybyszewskiego. Sam autor zaliczał „Requiem aeternam” do cyklu poematów prozą albo rapsodii.
Poemat dygresyjny autorstwa Aleksandra Puszkina, wydany w całości w 1833 roku. Odznacza się kunsztowną formą i licznymi, charakterystycznymi dla gatunku dygresjami, ujawniającymi ironię romantyczną. Opowiada o człowieku rozczarowanym światem, znudzonym i zniechęconym, który szuka pociechy w ucieczce na wieś. Nie znajduje jej jednak i rusza w dalszą podróż po miejscach z przeszłości.
Utwór wchodzi w skład tomu „Źwierciadło” wydanego w 1567/1568 w Krakowie. Stanowi podsumowanie dorobku literackiego Mikołaja Reja. Opisuje wzorcowy obraz ludzkiego życia – niespiesznego, zanurzonego w pracach gospodarskich, sprawach rodzinnych, domowych, pełnego czułości dla świata i najbliższego otoczenia, optymizmu i radości z małych rzeczy. Porusza także tematy obowiązków obywatelskich oraz pogodzenia się z nieuchronnością śmierci.
„Dzieci Pana Majstra” to pisana wierszem opowieść o sześciu pociechach majstra Tygodnia i jego żony Niedzieli. Zofia Rogoszówna (1881–1921) napisała kilkanaście książek dla dzieci. Przepełniają je zrozumienie spraw i przeżyć dzieci, duże poczucie humoru, ciekawe pomysły oraz kunszt literacki. Często w swojej twórczości inspirowała się folklorem i tradycjami ludowymi.
„Fatalna trzynastka” to powieść dla młodzieży rozgrywająca się w środowisku harcerskim. Kazimierz Rosinkiewicz (1865–1940) – polski pisarz, autor książek dla dzieci i młodzieży, a także wynalazca. Propagował idee postępu, w książkach szczepił dzieciom wartości wynikające z partnerstwa, przyjaźni i życia w zgodzie ze społeczeństwem.
„Ihak mądry osioł” opowiada o przygodach wybitnie inteligentnego osiołka – tak zabawnych, jak i pouczających. Kazimierz Rosinkiewicz (1865–1940) – polski pisarz, autor książek dla dzieci i młodzieży, a także wynalazca. Propagował idee postępu, w książkach szczepił dzieciom wartości wynikające z partnerstwa, przyjaźni i życia w zgodzie ze społeczeństwem.
Dzieło autobiograficzne Jeana-Jacques’a Rousseau, XVIII-wiecznego filozofa, pisarza, pedagoga i teoretyka muzyki. Rousseau zasłynął jako autor koncepcji umowy społecznej, a także idei powrotu do natury. Negował wartość postępu cywilizacyjnego, w którym upatrywał źródło wszelkiego zła. W „Wyznaniach” dzieli się szczegółowo własnym życiem – życiem ostatniego niezepsutego przez świat człowieka cnotliwego.
Powieść „Wenus w futrze” stanowi literacki zapis eksperymentu z 1869 roku, w czasie którego Leopold Ritter von Sacher-Masoch na pół roku stał się niewolnikiem baronówny Fanny von Pistor. Książka natychmiast po wydaniu zyskała światową sławę. Wywołała też olbrzymi skandal oraz zainicjowała szeroką dyskusję o dewiacjach seksualnych. Od nazwiska autora ukuto termin „masochizm”, co zaważyło na karierze oraz relacjach zawodowych i towarzyskich Leopolda von Sacher-Masocha.
