Jeśli w Polsce mówi się o zagładzie, to na ogół w kontekście Holocaustu. Widzi się Żydów zastraszonych, wygłodzonych, wynędzniałych i bezradnych, pędzonych bez protestu na śmierć. To tylko część prawdy. Najwyższy czas, aby przewartościować istniejące stereotypy zrodzone na gruncie niewiedzy, czy wręcz antysemityzmu i złej woli niektórych historyków.
Trzecie spotkanie z tymi, którzy wywalczyli życie. Również i w trzecim tomie naszego cyklu "Żydzi w walce" dominujący głos przypada tym, którzy stawili opór wrogowi. Tym walczącym w szeregach różnych formacji zbrojnych koalicji antyhitlerowskiej, tworzącym ruch oporu w gettach i obozach, wzniecającym powstania, organizującym oddziały partyzanckie. Relacje te stanowią przebogate, najpewniejsze, najbardziej autentyczne - a tak mało dotąd zgłębione i ukazane - źródło wiedzy o cz...
Oto owoc pieczołowitej i drobiazgowej rekonstrukcji faktów, związanych z etapami życia Zofii Poznańskiej. Jej dzieciństwo i młodość w rodzinnym Kaliszu są tłem dla przedstawienia życia młodzieży żydowskiej z kręgów organizacji skautowskiej Ha-szomer ha-Cair w latach 20. XX wieku, ówczesnych sporów światopoglądowych i wyborów ideowych. Okres po emigracji do Palestyny w 1927 r. zaś, to pozbawiony upiększeń obraz pierwszych kibuców, konfrontacji marzeń o Erec Izrael z okrutną rz...
Praca magisterska Dwojry Raskin, obroniona na Uniwersytecie Warszawskim w 1937 roku w ramach seminarium prof. Majera Bałabana, znajduje się w zbiorach Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma. Stanowi zaledwie zapowiedź możliwości naukowych jej autorki. Niestety, tragiczny koniec jej życia nie pozwolił jej rozwinąć i udoskonalić warsztatu historycznego. Tym większe znaczenie ma przypomnienie jej dorobku, z którego i dzisiaj moga? korzystać nie tyl...
"Tom opowiadań Icchoka Lejbusza Pereca to skarbnica przypowieści o prawdach uniwersalnych i żydowskim losie. Otwiera przed współczesnym czytelnikiem nowe źródła myśli i duchowości żydowskiej, często w nieoczywisty i zaskakujący na pierwszy rzut oka sposób. ""Opowiadania zawarte w zbiorze obejmują przekłady drukowane w prasie polsko-żydowskiej przed drugą wojną światową. Zostały one dokładnie przejrzane i poprawione w zestawieniu z oryginałami przez Agnieszkę Żółkiewską, któr...
Autorka przedstawia mało znany wątek z historii ocalałych z Zagłady Żydów – utworzenie po pogromie kieleckim Komisji Specjalnej przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce. Jej celem była ochrona fizycznego bezpieczeństwa ludności żydowskiej, z którego to zadania niewątpliwie się wywiązała, w sposób istotny przyczyniając się do poprawy sytuacji ocalonych. Wkrótce jednak, po wyborach sejmowych w 1947 r., została rozwiązana w dość dramatycznych okolicznościach.
"Yoram Gross urodził się w 1926 roku w Krakowie w rodzinie żydowskiej. Po drugiej wojnie światowej studiował muzykologię na Uniwersytecie Jagiellońskim, a już w 1947 roku związał się z przemysłem filmowym. W roku 1950 wyemigrował z Polski do Izraela, gdzie szybko stał się cenionym niezależnym producentem i reżyserem. Jego pierwszy pełnometrażowy film animowany – Józef Marzyciel (1961) – zdobył wiele międzynarodowych nagród. W 1968 roku Yoram Gross przeniósł się z rodziną do S...
Dwujęzyczna edycja najważniejszego i najbardziej znanego zbioru nauk i pouczeń religijnych Izraela ben Eliezera, zwanego Baal Szem Towem (1700-1760). Ten charyzmatyczny mistyk plebejski i cudotwórca – uznany przez tradycję żydowską za założyciela i pierwszego nauczyciela chasydyzmu na ziemiach polskich – nie pozostawił po sobie żadnych własnych pism. Nauczanie Baal Szema znamy jedynie ze świadectw i notatek jego słuchaczy, publikowanych wiele lat po śmierci mistyka. Wszyscy ...
Lejb Zylberberg przeżył okupację w Klimontowie i okolicach miasteczka. Swoją opowieść przekazał w języku jidysz, a spisała ją Klara Mirska, pracowniczka Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej – w tej też wersji tekst ukazał się drukiem w 1947 r. Prezentowane nowe wydanie po raz pierwszy udostępnia czytelnikom całą relację w przekładzie na język polski, a jednocześnie, zgodnie z założeniem serii, powtarza układ oryginalnej edycji. Dołączone zestawienie pozwala prześledzić ...
Wymiar polityczny relacji polsko-żydowskich w XIX i XX wieku to temat piątego tomu serii Stosunki Polsko-Żydowskie. Zebrane w nim artykuły poruszają zagadnienia trudne – jak konflikty narodowościowe, dyskryminacja czy przemoc antyżydowska – jednak nie zabrakło tu także tekstów prezentujących współpracę między społecznościami. Niektóre dotyczą kwestii szczegółowych, inne zaś ukazują stosunki polsko-żydowskie w szerszej perspektywie. Publikacja, zgodnie z założeniem serii, ma c...
Książka opowiada o osadnictwie żydowskim i pracy na roli w pierwszych latach po II wojnie światowej w Polsce. Autorka przygląda się, jak wyglądało osiedlanie się Żydów na roli, jak kształtowały się społeczności osadników, a także z czym zmagali się oni w nieznanym sobie dotąd zawodzie. Opracowanie ma wielką wartość poznawczą, porządkuje i w syntetyczny sposób przedstawia zagadnienia rozproszone w licznych, często trudno dostępnych, dokumentach. Bazą źródłową książki stały się...
Gospodarka jest czwartą pozycją z serii Stosunki Polsko-Żydowskie wydawanej od 2019 r. Zamieszczone w tej monografii zbiorowej artykuły polskich badaczy (zarówno dojrzałych i cenionych, jak i rozpoczynających dopiero karierę naukową) prezentują różne oblicza polsko-żydowskiej gospodarki w XIX i XX wieku. Wskazują na to, że zetknięcie się obu społeczności było konieczne i niezależnie od poglądów politycznych i wzajemnych sympatii czy antypatii – nieuchronne. Niejednokrotnie ws...
Przestrzeń getta warszawskiego, zamknięta w granicach murów, była niewątpliwie opresyjna, zaprojektowana tak, aby dokonać ekonomicznego drenażu i fizycznego wyniszczenia jej mieszkańców. Justyna Majewska w swojej monografii pokazuje, jak przestrzeń abstrakcyjna, istniejąca początkowo jedynie w imaginarium nazistów, przemienia się w miejsce doświadczane. Autorka podejmuje próbę zrozumienia tego doświadczenia, odtworzenia perspektywy ludzi, którzy zostali stłoczeni w granicach ...
Chasydzka maszyna parowa to antologia prozy jidysz prezentująca utwory zarówno literatury dawnej, jak i współczesnej, w tym teksty już znane czytelnikom oraz nowe niepublikowane dotychczas przekłady. Tak duży przedział czasowy pozwala przedstawić ciągłość i ewolucję literatury jidysz, uwzględnienie zaś utworów nowszych – pokazać, że literatura jidysz nie kończy się wraz z Zagładą. Zaprezentowanemu wyborowi prozy jidysz autorstwa twórców i twórczyń – stanowiącemu propozycję wy...
Polsko-hebrajska edycja traktatu uważanego za pierwsze dzieło kabalistyczne. Sefer ha-bahir powstał najpewniej we francuskiej Langwedocji w I połowie XIII wieku. Wywarł – obok późniejszego o pół wieku Zoharu – największy wpływ na rozwój mistyki żydowskiej. Zachowany w licznych rękopisach, drukiem ukazał się dopiero w połowie XVI wieku w Amsterdamie. Dotychczas uważano powszechnie, że tytułowe bahir oznacza „jasność”, „blask”. Prawdopodobniej jednak twórcy traktatu rozumieli ...
Prezentowany tom zawiera 46 relacji, w tym 20 spisanych w języku żydowskim, dotyczących osobistych przeżyć i obserwacji w latach okupacji sowieckiej i w pierwszych miesiącach okupacji niemieckiej.
Prawie wszystkie relacje pochodzą od uchodźców z centralnej Polski i zostały spisane w Warszawie na przełomie 1941 i 1942 roku, po ich powrocie z Kresów.
Fragment Wstępu
Pierwsze polskie wydanie klasycznego kompendium żydowskich norm postępowania, autorstwa Szlomo Ganzfrieda. Kicur Szulchan Aruch jest podręcznikiem żydowskiego prawa i obyczaju przeznaczonym do codziennego użytku. Zyskał szczególną popularność wśród Żydów aszkenazyjskich ze względu na swoją przejrzystość i czytelność. Dla polskiego czytelnika przekładu z języka hebrajskiego dokonała Ewa Gordon
Wybitny znawca żydowskiego mesjanizmu, autor wielu studiów o Jakubie Franku, w najnowszej książce podsumowuje i rewiduje wnioski swoich niemal czterdziestoletnich badań poświęconych założycielowi ruchu zwanego później frankizmem. Wykorzystując wszystkie dostępne źródła – zarówno żydowskie, jak i chrześcijańskie (niektóre z nich w książce Jana Doktóra publikowane są po raz pierwszy) – autor dokonuje ponownej rekonstrukcji dziejów Jakuba Franka i jego zwolenników. Stawia przy t...
Pierwsza popularno-naukowa monografia poświęcona ulicy Tłomackie – ulicy szczególnie ważnej dla stołecznej społeczności żydowskiej. Publikacja ukazuje dzieje tego miejsca i jego mieszkańców oraz funkcjonujących tu instytucji i organizacji na szerszym tle historii Warszawy, ze szczególnym uwzględnieniem etnicznego i konfesyjnego zróżnicowania stolicy. Tłomackie poznajemy jako miejsce usytuowane na styku narodów, religii i kultur, jako żydowskie centrum religijne i kulturalne f...
Esej naukowy prof. Andrzeja Żbikowskiego pokazuje ostatnie dni getta z perspektywy nie walczących bojowców, ale ludności cywilnej ukrywającej się w schronach. Opierając się na relacjach świadków z różnych części getta, mających odmienny status i znajdujących się w rozmaitej sytuacji, autor opisuje, czego doświadczyli żydowscy cywile od dnia poprzedzającego powstanie – 18 kwietnia do 16 maja 1943 roku. Znajdziemy tu relację m.in. Mariana Berlanda, Leona Najberga, Tuwii Borzyko...
Polsko-hebrajska edycja traktatu uważanego za pierwsze dzieło kabalistyczne. Sefer ha-bahir powstał najpewniej we francuskiej Langwedocji w I połowie XIII wieku. Wywarł – obok późniejszego o pół wieku Zoharu – największy wpływ na rozwój mistyki żydowskiej. Zachowany w licznych rękopisach, drukiem ukazał się dopiero w połowie XVI wieku w Amsterdamie. Dotychczas uważano powszechnie, że tytułowe bahir oznacza „jasność”, „blask”. Prawdopodobniej jednak twórcy traktatu rozumieli ...
Książka przedstawia historię ponad dwudziestu sierocińców i internatów, funkcjonujących w getcie warszawskim od 1940 do 1943 roku, z których najbardziej znany jest Dom Sierot prowadzony przez Janusza Korczaka i Stefanię Wilczyńską. Autorka, prezentując wyniki swoich najnowszych badań, opisuje warunki życia codziennego dzieci w dzielnicy zamkniętej oraz ich dorosłych opiekunów. W swojej książce zajmuję się tymi, którzy zagubili się w historii i przez historię zostali zapomn...
