Biografie i wspomnienia

Typ publikacji

Cena

Format

Wydawcy

Sortuj według:
Zyskujące popularność
    PromocjaTop
    okładka Być jak Caravaggio. Życie i oszustwa genialnego fałszerza dzieł sztuki, Książka | Giampiero Ambrosi, Tony Tetro

    "Być jak Caravaggio. Życie i oszustwa genialnego fałszerza dzieł sztuki" - Giampiero Ambrosi i Tony Tetro   SEX, DRUGS & CARAVAGGIO – HISTORIA JEDNEGO Z NAJLEPSZYCH FAŁSZERZY DZIEŁ SZTUKI „Tylko sztuka nas nie oszuka, ale Tony Tetro już tak. Dlaczego Dali nie mógł namalować homarów w 1950 roku, dlaczego fałszerstwo jest jak łamigłówka, dlaczego Picasso jest trudniejszy niż Caravaggio, jak działają mechanizmy rynku sztuki, a do tego dużo smaczków z historii sztuki – to ...

    PromocjaTop
    okładka Prezydent. Aleksander Kwaśniewski w rozmowie z Aleksandrem Kaczorowskim
, Książka | Aleksander Kwaśniewski, Aleksander Kaczorowski

    Pierwszy wywiad rzeka z prezydentem, który przeprowadził Polskę przez największe przełomy ostatnich 40 lat. Gdy wybrano go w 1995 roku, Polska przecierała oczy ze zdumienia. Drugą kadencję kończył jako jeden z najbardziej cenionych i lubianych polityków w kraju. W międzyczasie współtworzył Konstytucję oraz wprowadził Polskę do NATO i Unii Europejskiej. Dziś jest bardziej dyplomatą niż politykiem, co pozwala mu spojrzeć z dystansem i głębią nie tylko na własną drogę, ale też ...

    Promocja
    okładka Ścieżka, Książka | Zaplotnik Nejc

    Ścieżka” Nejca Zaplotnika, która doczekała w kraju autora 15 wydań, uznawana jest za jedną z najważniejszych książek górskich w historii, która zmieniła nie tylko samo postrzeganie wspinaczkowego świata, ale także spojrzenie na literaturę górską. Doceniło to jury najważniejszej nagrody w dziedzinie literatury górskiej w Polsce. Podczas Festiwalu Górskiego im. Andrzeja Zawady w Lądku-Zdroju „Ścieżka" otrzymała tytuł Książki Górskiej Roku 2019 w kategorii Wspinaczka. „Jestem s...

    Promocja
    okładka Wspomnienia gracza giełdowego Wydanie z komentarzem historycznym Jona D. Markmana, Książka | Edwin Lefevre, Jon Markman

    "Wspomnienia gracza giełdowego" to fabularyzowana biografia jednego z najbardziej znanych spekulantów wszech czasów -Jesse Livermoore'a. Jesse Livermoore działał na rynkach akcji i towarów na początku dwudziestego wieku. Zarabiał i tracił fortuny. W ciągu jednego miesiaca zarobił dziesięć milionów dolarów, co na owe czasy było sumą astronomiczną. Jego koncepcje spekulacji na giełdzie były inspiracją dla kolejnych pokoleń graczy giełdowych i mimo upływu lat nie straciły na war...

    Promocja
    okładka Ginczanka Nie upilnuje mnie nikt, Książka | Izolda Kiec

    W Warszawie już za życia była legendą kawiarnianej cyganerii drugiej połowy lat trzydziestych. Przyjaźniła się z Tuwimem i Gombrowiczem, polemizowała z Karpińskim i Słonimskim. W czasie wojny uciekła do Lwowa, a stamtąd ? po donosie ? do Krakowa. W 1944 roku, po kolejnym donosie, została zatrzymana i rozstrzelana kilka miesięcy później w Płaszowie. Od lat dziewięćdziesiątych poezja Ginczanki i sama Ginczanka budziła coraz większe zainteresowanie.Izolda Kiec zbiera i weryfikuj...

    Promocja
    okładka Szkice piórkiem, Książka | Andrzej Bobkowski

    Tak w Polsce się nie pisze - napisał o Bobkowskim Roman Zimand. Miał rację, do dziś nikt mu nie dorównał - stylem i przenikliwością.

    Promocja
    okładka Stolik z widokiem na Kreml, Książka | Paweł Reszka

    W MOSKWIE NIE SŁYCHAĆ PŁACZU Ta książka nie jest reportażem, chociaż wszystko, co w niej opisałem, zdarzyło się naprawdę. Dzieje się przy kawiarnianym stoliku w Moskwie i na wojnach, które Rosja toczy przez ostatnie lata. Opisywałem je jako dziennikarz. Oglądałem z bliska. Na wojnach giną ludzie, a równie cze?sto ginie przyjaźń Stolik z widokiem na Kreml to tez˙ historia grupy przyjaciół, którzy przestali nimi być. Ktoś z nich zapytał, dlaczego właściwie pisze? książkę o Ros...

    Promocja
    okładka Garbo. Najbardziej tajemnicza gwiazda Hollywood
, Książka | Robert Gottlieb

    Poznaj sekrety najbardziej tajemniczej gwiazdy Hollywood Polskie wydanie ze wstępem Tomasza Raczka Kobieta-sfinks, której nikt nie był w stanie pojąć. Zimna jak lód Szwedka. Przeurocza, nieśmiała dziewczyna. Ikona kina, która w wieku zaledwie 36 lat zniknęła z ekranów. Albo po prostu: Garbo. Nie lubiła ludzi, ale swoim spojrzeniem uwodziła miliony. Zarabiała astronomiczne sumy i jednocześnie była legendarnie skąpa. Mimo szafy pełnej zjawiskowych sukien chodziła głównie ...

    Promocja
    okładka 101 lekcji, które zmienią twój sposób myślenia, Książka | Brianna Wiest

    MIĘDZYNARODOWY BESTSELLER! KAŻDY, KTO NAUCZY SIĘ MYŚLEĆ INACZEJ, MOŻE WYMYŚLIĆ SWOJE ŻYCIE NA NOWO. DROGA DO SZCZĘŚLIWEGO ŻYCIA RZADKO JEST PROSTA. ALE WYZWANIA, PRZED KTÓRYMI STOISZ, SĄ OKAZJĄ DO ZMIANY SPOSOBU MYŚLENIA I ROZWOJU. Brianna Wiest odkrywa przed czytelnikami szkodliwe wzorce myślowe i wskazuje, jak je zmienić. Zaznacza, że nie warto czekać, aż inny wszechświat zderzy się z naszym i zmieni to, czego sami nie potrafimy zmienić. Nawyki kształtują twoje samopoczucie...

    Promocja
    okładka HRABI Duszkiem tak!, Książka | Jakub Jabłonka, Paweł Łęczuk, Joanna Kołaczkowska, Kamys Dariusz, Majer Tomasz, Łukasz Petsch

    Kabaret HRABI pierwszy raz w takiej formie, nie na scenie, a za kulisami. W opowieściach prywatnych i terapii grupowej. Własnymi słowami, więc nudno nie będzie. Błyskawice absurdu, sztormy inteligencji, burze pomysłów. Przed Państwem Kabaret HRABI! • Aśka. Kobieta dynamit. Powalający urok i monstrualny zmysł komiczny. • Kamol. Studnia z pomysłami. Bez dna. • Bajer. W pewnych kręgach nazywany Małpoludem, ale jakoś wszystkie dziewczyny chcą go całować! • Lopez. Maestro, Dzi...

    Promocja
    okładka W rajskiej dolinie wśród zielska, Książka | Jacek Hugo-Bader

    Pierwsza część tak zwanej trylogii rosyjskiej Jacka Hugo-Badera, doceniona przez czytelników i znawców regionu. Jedna z najbardziej znanych książek o krajach byłego Związku Radzickiego. „Rajską doliną jest były Związek Radziecki wspominany przez bohaterów reportaży Jacka Hugo-Badera jako kraina mlekiem i miodem płynąca. Mleko było wprawdzie chudziutkie, a miód rzucano do sklepów tylko z okazji świąt państwowych. Nostalgia jednak pozostała i wyłazi wszystkimi szparami betono...

    Promocja
    okładka Zbuntowana komórka Rak ewolucja i tajniki życia, Książka | Kat Arney

    Wszystko, co wiecie o raku, to bzdura. Dlaczego chorujemy na nowotwory? Czy winne są nasza dieta albo środowisko? A może geny? Albo pech? Kat Arney, genetyczka i nagradzana pisarka popularnonaukowa, odpowiada wprost: niezależnie od wszystkich tych czynników chorujemy, bo nie możemy tego uniknąć – to błąd systemu zwanego życiem. Według nowych ustaleń choroba nowotworowa jest wynikiem tych samych zmian ewolucyjnych, które pozwoliły nam osiągnąć obecny stopień rozwoju, i dotyka...

    Promocja
    okładka Beata Tyszkiewicz. Portret damy, Książka | Anna Augustyn-Protas

    Jaka ona jest? Pamiętam, jak pytałam o to przypadkowe osoby. Zawsze pojawiał się zachwyt – że piękna, że z klasą i że ma cudowne poczucie humoru. Zdumiewało mnie, jak żywe reakcje i jaką czułość wywołuje w innych kobietach. Ale prawdziwie zaskakujące okazały się rozmowy z jej znajomymi. Powszechnie znany portret wielkiej damy nabrał dodatkowego kolorytu. Postać z niego okazała się nadspodziewanie barwna. Nieszablonowa. A do tego jej fascynujące życie stać by się mogło kanwą ...

    PromocjaNowość
    okładka Czy Unia Europejska przetrwa rok 2024?, Książka | Dariusz Lipiński

    Dla Unii Europejskiej rok 2024 jest szczególnie ważny nie tylko z powodu wyborów do Parlamentu Europejskiego (wynik wyborów jest mniej przewidywalny niż w przypadku poprzednich elekcji). Jest to też rok, w którym rozstrzygać się będą losy zaproponowanych przez Parlament Europejski (niewielką przewagą głosów, co jest w tym gremium rzadkością) zmian europejskich traktatów. Przyjęcie ich oznaczałoby koniec Unii jako wspólnoty wolnych, demokratycznych państw i zastąpienie jej aut...

    Promocja
    okładka Płacząc w H Mart
, Książka | Michelle Zauner

    Wspomnienia z koreańsko-amerykańskiego dzieciństwa, przeżywania żałoby po utracie mamy i kształtowania własnej tożsamości. Michelle Zauner opowiada o dorastaniu, mierzeniu się z wysokimi oczekiwaniami matki, przykrościach okresu dojrzewania, a także o cudownych wakacjach spędzanych w ciasnym seulskim mieszkaniu babci, gdzie późnymi wieczorami zacieśniała relacje ze swoją mamą nad talerzami pełnymi koreańskich przysmaków. Gdy wchodzi w dorosłość i wyjeżdża na studia na Wscho...

    Promocja
    okładka Bezdzietne z wyboru, Książka | Justyna Dżbik-Kluge

    Myślisz tylko o sobie! Jeszcze ci się zmieni! Kto ci poda na starość szklankę wody? Takie zdania to codzienność wielu kobiet, które wybrały drogę bezdzietności. Niektóre z satysfakcją czerpią ze swojej niezależności pełnymi garściami. Do innych w przełomowych momentach wraca pytanie: „Czy na pewno nie chcę mieć dzieci?” i w tym wyborze utwierdzają się w życiu wielokrotnie. Są i takie, które noszą w sobie żal utraconej szansy. Mówi się, że bezdzietność to emanacja szeroko poję...

    Promocja
    okładka Niech żyją ku*wy!, Książka | Aleksandra Kluczyk

    „Ku*wa też człowiek”. Tymi słowami rozpoczyna swoją debiutancką książkę Aleksandra „Kola” Kluczyk - działaczka, współprowadząca podkast „Dwie dupy o dupie” i aktualnie jeden z najgłośniejszych głosów na rzecz osób pracujących seksualnie w Polsce. W swojej książce w niezwykle szczery i czasem do bólu brutalny sposób opowiada o dorastaniu jako dziecko alkoholików, zmaganiami z własnymi uzależnieniami, doświadczeniami w pracy seksualnej i stygmą, której doświadczyła, m.in. jako ...

    Promocja
    okładka Tomasz Lis na żywo
, Książka | Beata Grabarczyk, Tomasz Lis

    “Nadszedł już czas, by pewne rzeczy odkłamać.”
    Kłamstwa nie mogą, a w każdym razie nie powinny zwyciężać. Stąd pomysł tej książki. Mówię w niej o wydarzeniach dla mnie ważnych i o sprawach dla mnie najważniejszych.

    Promocja
    okładka Moja chińska babcia
, Książka | Lars Saabye Christensen

    Na początku 1906 roku Jørgen Christensen wypływa do Hongkongu, aby stacjonować tam w służbie przedsiębiorstwa ratowniczego Svitzer Bjærgnings-Entreprise. Parę miesięcy później dołącza do niego młoda norweska żona – Hulda. Gdy Lars Saabye Christensen towarzyszy umierającemu ojcu w jego ostatnich dniach, stara się dowiedzieć więcej o latach, które dziadkowie spędzili na Wschodzie. Przegląda należące do rodziny listy i fotografie, a także archiwa prasowe, i stara się odtworzyć ...

    Promocja
    okładka Dziewczęta z Auschwitz, Książka | Sylwia Winnik

    Przejmujące wspomnienia dwunastu kobiet, które przeżyły piekło niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Książka jest efektem rozmów autorki z każdą z bohaterek. Leokadia Rowińska do obozu trafiła w trzecim miesiącu ciąży. Wspomina, jak okrutnie traktowane były kobiety oczekujące potomstwa. Ireneusz, bo takie imię nadała swojemu synkowi, stał się najmłodszą ofiarą Marszu Śmierci. Pochowała go w pudełku po makaronie. Zofia Wareluk urodziła się w Auschwitz. ...

    Promocja
    okładka Raz, dwa, trzy, cztery Beatlesi i ich czas, Książka | Craig Brown

    Paul, John, Ringo i George – czterech chłopców z Liverpoolu, którzy zawojowali świat jak nikt wcześniej. Jak do tego doszło? Dlaczego udało się to właśnie im? Jak Beatlesi zmienili świat? I jak ogromna sława, której doświadczyli jako pierwsi, zmieniła ich samych? Craig Brown zabiera czytelników w zaskakującą podróż, snując skrzącą się dowcipem i anegdotami panoramiczną w rozmachu opowieść o ulubionym zespole kilku już pokoleń słuchaczy. Co jeszcze zostało do powiedzenia o Fan...

    Promocja
    okładka Chrześcijaństwo. Amoralna religia, Książka | Artur Nowak, Ireneusz Ziemiński

    „Chrześcijaństwo. Amoralna religia” to opowieść o Jezusie, jakiego nie znacie. Plemienność, język nienawiści, pogarda wobec kobiet, wreszcie uwielbienie Boga posyłającego go na okrutną śmierć – to tylko niektóre aspekty planu „zbawiciela”, których spadkobiercą jest współczesny Kościół. To nie przypadek, że centralnym punktem Ewangelii jest ślepe posłuszeństwo. Chrześcijanie od początku bali się wolności, dlatego narzucili światu przemocowy program Jezusa. Stąd nienawiść do Ew...

    Promocja
    okładka Piekło i metal. Historia zespołu Kat, Książka | Mateusz Żyła

    Prawda to metal i piekło! – głosił Roman Kostrzewski. Sprawdźcie sami, czy miał rację. Kat to zespół, który wielu zamyka w szufladce z etykietą „satanizm”. Zdefiniowanie tej jednej z najważniejszych polskich grup metalowych wymaga jednak o wiele więcej słów, o czym przekonacie się, czytając tę książkę. A w niej: szaleństwa muzyków Hanoi Rocks i Kata podczas wspólnej trasy; opis koncertów z Metallicą w katowickim Spodku i legendarnych występów w Jarocinie; kulisy nagrań, m....

    Promocja
    okładka Zagubiony w raju Prawdziwa historia życia Anthony'ego Bourdaina, Książka | Charles Leerhsen

    Nieautoryzowana biografia jednej z najbardziej znanych postaci kulinarnego świata „Napisana bez zbędnego upiększania historia burzliwego życia. Bardziej bezwzględna niż wszystko, co o Bourdainie czytaliśmy wcześniej. Leerhsen nie pisze jej jednak po to, by zdyskredytować lub krytykować swojego bohatera. Jego podziw dla Bourdaina jest wyraźnie widoczny. Trudno jednak powiedzieć, czy Bourdainowi spodobałaby się ta książka. Tak czy inaczej, podejrzewam, że podziwiałby odwagę aut...

Co znajdziesz w kategorii: Biografie i wspomnienia

Co to jest książka biograficzna?

Książki biograficzne to dzieła opisujące życie, karierę, osiągnięcia jakiejś znanej postaci lub popularnej osoby, na przykład muzyka, polityka czy sportowca. Niektóre z tych tytułów są fabularyzowane, inne nie. W przeciwieństwie do autobiografii, ebooki biograficzne napisane są z perspektywy osoby trzeciej, opisującej daną postać. Z kolei autobiografie to historie tworzone przez same osoby w nich opisywane - znajdziecie w nich zatem wiele osobistych opowieści oraz pierwszoosobową formę narracji. Czasami biografie skupiają się na osobach lub wydarzeniach kontrowersyjnych - innym razem na tych najbardziej cenionych i lubianych. Sensację wywołał na przykład debiut literacki Jennette McCurdy, “Cieszę się, że moja mama umarła”. Ten pełen emocji zapis zmagań z toksyczną matką, zaburzeniami odżywiania i uzależnieniami jednej z najbardziej znanych współczesnych amerykańskich dziecięcych aktorek. Nie zawsze jednak biografie lub autobiografie opierają się na tak trudnych zwierzeniach i wspomnieniach.

Z czego składa się biografia?

Jakie elementy składają się na ciekawe biografie? Przede wszystkim wciągająca, często wielowątkowa historia odmalowująca obraz człowieka z krwi i kości - z jego radościami i smutkami, problemami i sukcesami. Często dzieła te opierają się na wspomnieniach - czy to samej opisywanej osoby, czy jej przyjaciół, znajomych, rodziny, bliskich. Dzięki temu otrzymujemy w miarę możliwości jak najbardziej pełny obraz życia, do którego poznania zostajemy zaproszeni. Nierzadko dzięki temu poznajemy inne, czasem zaskakujące oblicze danej osoby, odmienne od tego, co znamy z mediów czy opinii społecznej. Najlepsze książki biograficzne często opierają się na sytuacjach, które są czytelnikom zupełnie nieznane lub niewyobrażalne. Tak dzieje się na przykład w wypadku tytułu “ Czesałam ciepłe króliki. Rozmowa z Alicją Gawlikowską-Świerczyńską” Dariusza Zaborka. Ta lekarka i więźniarka obozu w Ravensbrück opowiada historię o niesamowitym optymizmie, który udało się jej utrzymać nawet pomimo tragicznych warunków obozu koncentracyjnego. W wieku 92 lat zdecydowała się opowiedzieć Zaborkowi o swoim życiu, dzięki czemu otrzymujemy poruszający obraz o życiu silnej, odważnej i niezależnej kobiety. Ebook z tym wywiadem znajdziecie na Woblink w formatach epub, mobi lub pdf.

Jakie są rodzaje ebooków biograficznych?

Na Woblink znajdziecie wiele różnych rodzajów biografii literackich skupiających się na osobach o różnych zawodach, pochodzeniu czy żyjących w zupełnie odmiennych od dzisiejszych warunkach. Wiele tego typu dzieł odmalowuje portrety artystów i twórców. W tej grupie znajdziecie chociażby historię życia Kory zatytułowaną “Się żyje. Kora. Biografia” napisaną przez Katarzynę Kubisiowską. Z kolei autobiograficzna “My Love Story. Autobiografia” została spisana przez samą Tinę Turner. Nie tylko ta wielka piosenkarka wzięła sprawy w swoje ręce, gdy przyszło do opowiedzenia historii swojego życia. Taką drogą poszli także Dave Grohl, muzyk, lider zespołu Foo Fighters, w swojej książce “The Storyteller. Moje historie. Opowieści o życiu i muzyce” czy Woody Allen w “A propos niczego. Autobiografia”. Specyficzny rodzaj autobiografii przedstawił w swoim dziele “Tysiąc lat radości i trosk. Wspomnienia” chiński artysta Ai Weiwei, przeplatając własne doświadczenia i wspomnienia z historią swojego ojca oraz kontekstem przemian, jakie miały miejsce w Chinach w ciągu kilku ostatnich dekad. Ciekawą perspektywę biografii artysty proponuje także Natalia Budzyńska w swoim dziele “Witkiewicz, ojciec Witkacego”. Opisuje ona bowiem życie znanego malarza, krytyka sztuki oraz pisarza, ojca Witkacego, twórcy architektonicznego stylu zakopiańskiego, o którym czasem zapomina się, mówiąc głównie o jego synu. Wśród ważnych biografii polskich artystów znajdziecie także książkę Moniki Śliwińskiej “Wyspiański. Dopóki starczy życia”. Dzięki danym zebranym w archiwach, rodzinnych dokumentach, listach i pamiętnikach Śliwińskiej udaje się zrekonstruować mało znanego, prywatnego Wyspiańskiego, który ściga się z własną śmiercią, najbardziej intymne wiersze pisze o żonie i gorączkowo szuka sposobu, by dostąpić artystycznego spełnienia i nieśmiertelności. Cennym źródłem wiedzy są także biografie świętych (hagiografie). Dotyczą one zarówno postaci historycznych (na przykład “Ignacy Loyola. Sam i na piechotę”), jak i współczesnych (jak “Siostra Faustyna. Biografia świętej”). Wiele z nich dotyczy także świętych papieży, w tym Jana Pawła II - tutaj znajdziecie chociażby “Pontyfikat na czasy zamętu. Jan Paweł II wobec wyzwań Kościoła i świata” o. Macieja Zięby lub “Niezapomniany. Jan Paweł II we wspomnieniach przyjaciół i współpracowników” Włodzimierza Rędziocha. Te i wiele innych biografii oraz autobiografii znajdziecie na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).

Najlepsze książki biograficzne i autobiograficzne

Wiele popularnych biografii i autobiografii opowiada historie osób rozpoznawalnych na całym świecie, odkrywając nieznane lub przemilczane wcześniej elementy ich życia. Biografie sławnych ludzi zawierają w sobie także między innymi najciekawsze biografie sportowców, polityków, pisarzy czy muzyków. Znajdziecie tu na przykład ebooka “Ten drugi”, opowieść o księciu Harrym. Wcześniej ukrywane wydarzenia i okoliczności zawiera w sobie także na przykład biografia aktora Matthew Perry'ego , znanego głównie z roli Chandlera w serialu “Przyjaciele”. Jego “ Przyjaciele, kochankowie i ta Wielka Straszna Rzecz”, choć pełne charakterystycznego dla niego humoru, opowiada o trudnej walce z chorobą i nałogami, najciemniejszych momentach życia i najważniejszych, prawdziwych przyjaciołach. Swoją autobiografię, w której wyjaśnia wiele wcześniejszych kontrowersji i ujawnia nieznane dotąd fakty, stworzyła także Pamela Anderson w “Love, Pamela. Autobiografia”. Poznać możecie także życie innych aktorów - Matthew McConaughey’a w książce “Zielone światła” czy Toma Feltona w “Po drugiej stronie różdżki”. Michał Rusinek, przez wiele lat sekretarz Wisławy Szymborskiej, opowiada o tej wybitnej poetce w swoim “Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej”. David Gardner napisał biografię jednego z najbardziej znanych współcześnie amerykańskich aktorów zatytułowaną “ Tom Hanks. Enigma”. Nie tylko artyści są jednak podmiotami książek biograficznych. Jedna z najbardziej głośnych swego czasu pozycji dotyczy współtwórcy sukcesu firmy Apple - to “Steve Jobs” Waltera Andersona. Znaną autobiografię napisała także Michelle Obama - jej “ Becoming. Moja historia” to pełne szczerości i humoru wspomnienia byłej Pierwszej Damy Stanów Zjednoczonych. O swoich przodkach pisała z kolei znana dziennikarka Oriana Fallaci. “Kapelusz cały w czereśniach” to epicka historia jej własnych przodków, pełna miłości, zdrady, namiętności i niespokojnego ducha, artystów, chłopów, buntowników, bohaterów i tchórzy, a przy tym literacki hołd dziennikarki dla jej rodzinnych Włoch i Florencji. Te i wiele innych tytułów biograficznych odsłaniających życie znanych i mniej znanych osób z Polski i świata, czeka na Was na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).