Książki historyczne

Typ publikacji

Cena

Format

Wydawcy

Sortuj według:
Zyskujące popularność
    Promocja
    okładka Konrad II 990-1039 Cesarz trzech królestw, Książka | Herwig Wolfram

    W czasach panowania Konrada II (1024-1039) idea Rzeszy święciła największe triumfy, a „wspaniałość niemieckiego cesarstwa” osiągnęła punkt szczytowy. Konrad dołączył do Rzeszy Burgundię, zostając w ten sposób pierwszym cesarzem trzech królestw. Jednocześnie rozszerzył wewnętrzne podstawy władzy cesarza, a polityką wobec Kościoła umocnił swoją pozycję w stosunku do papieża, duchowieństwa i opatów. Takiej zadziwiającej politycznej siły przebicia nie posiadał żaden z cesarzy póź...

    Promocja
    okładka Kolejnictwo polskie w okresie Bitwy Warszawskiej 1920 roku i w pierwszych latach odbudowy II Rzeczypospolitej, Książka |

    Setna rocznica Bitwy Warszawskiej stała się dla grona badaczy i specjalistów z zakresu problematyki kolejnictwa bodźcem do podjęcia tematu, który przybliżyłby potencjalnemu czytelnikowi mało znane, ale ważne karty z historii kolejnictwa. Zbiór artykułów dotyczy m.in. funkcjonowaniu kolei w Polsce, znaczeniu linii kolejowych, transportów oraz tranzytów materiałów wojennych, rozbudowie i rozwoju taboru PKP oraz pewnych aspektów walk pociągów pancernych.

    Promocja
    okładka Pod przysądem horodnictwa wileńskiego O jurydyce i jej mieszkańcach w XVII wieku, Książka | Kamil Frejlich

    Tematem książki jest słabo znana i pozornie mało istotna problematyka jurydyki horodnictwa wileńskiego – związanej z tamtejszymi zamkami części organizmu miejskiego, która nie podlegała władzom municypalnym, lecz szlacheckiemu urzędowi horodniczego. Choć funkcja ta jest znana z licznych ośrodków w Wielkim Księstwie Litewskim, jedynie w przypadku Wilna ukształtował się sąd horodniczego, w ramach działalności którego powstały księgi sądowe stanowiące najważniejszy element bazy ...

    Promocja
    okładka Działalność antyheretycka Stanisława ze Skarbimierza jako przedstawiciela Uniwersytetu Krakowskiego Universitas contra haeresim, Książka | Wojciech Świeboda

    Zgodnie z zaleceniami soboru w Konstancji (1414–1418) zarówno władze świeckie, jak i duchowne monarchii Jagiellonów opracowały długofalowy plan walki z herezją. Ważną rolę miał w nim odgrywać Uniwersytet Krakowski jako instytucja dobrze przygotowana do obrony wiary pod względem teologicznym i prawnym. Niniejsza książka ukazuje mało znane oblicze najstarszej polskiej uczelni, której władze i członkowie podejmowali różnorodne działania mające na celu przeciwdziałanie rozprzestr...

    Promocja
    okładka Pod rządami nieobecnego monarchy Królestwo Polskie 1370-1382, Książka | Andrzej Marzec

    Publikacja Andrzeja Marca przedstawia ważny okres w dziejach państwa polskiego, jakim były dwunastoletnie rządy Ludwika Węgierskiego. Ostatnie monograficzne opracowanie tego zagadnienia wyszło spod pióra Jana Dąbrowskiego sto lat temu (Ostatnie lata Ludwika Wielkiego 1370–1382, Kraków 1918). Marzec, wziąwszy pod uwagę szereg kwestii dotyczących zarówno ustroju Królestwa Polskiego, jak i wiedzy na temat funkcjonowania ówczesnego społeczeństwa, przedstawił całościowe ujęcie tem...

    Promocja
    okładka Ze studiów nad Fall Weiss Grupa Falkenhorst w boju o Łomżę (7-8 września 1939r.) utracona szansa Generalobersta Fedora von Bocka, Książka | Tomasz Wesołowski

    Książka poświęcona jest fiasku najgroźniejszej z prób korekty „Fall Weiss” – ambitnego planu dowódcy Grupy Armii „Nord” generała Fedora von Bocka, który dążył do jak najszybszego skierowania dywizji pancernych i zmotoryzowanych pomorskiej 4. Armii przez Prusy Wschodnie na obszar między Wisłą a Bugiem. Gdyby ów plan się powiódł, obrona północnego skrzydła wojsk polskich na Narwi zostałaby szybko przełamana, a próby jej odtworzenia na Bugu, bądź zorganizowanego oporu pomiędzy W...

    Promocja
    okładka O historii nie dla idiotów, Książka | Andrzej Nowak

    Odważne pytania, śmiałe hipotezy, wnikliwe analizy Wybitny historyk Andrzej Nowak pyta o Polskę Czy wyczerpała się zdolność historii do budowania spójnej i ważnej narracji tożsamości wspólnoty? Jaka ma być „narodowa pamięć” — „krytyczna” czy „monumentalna”? Czy rządzą nami nieczułe, ponadnarodowe rynki, na które nie mają już wpływu decyzje podjęte w politycznych wspólnotach? Historia nie dla idiotów składa się z dwóch części: wywiadów i esejów. W pierwszej autor rozmawia...

    Promocja
    okładka Z Historii 1 Pułku Czołgów, Książka | Lucjan Fac

    Publikacja omawiająca dzieje broni pancernej na polach walki Wielkiej Wojny oraz jej drogę do struktur armii odrodzonego Wojska Polskiego…

    Promocja
    okładka Gorzka chwała Polska i jej los 1918 - 1939, Książka | Watt RichardM.

    Tym razem Watt postanowił opowiedzieć dramatyczną historię niezależnej Polski w XX wieku. Polska odrodziła się w wyniku pierwszej wojny światowej po ponad stu latach rozbiorów i przelewu krwi i była najważniejszym spadkiem, jaki pozostał po prezydenturze Woodrowa Wilsona i traktacie wersalskim (o którym marszałek Foch proroczo powiedział "rozejm na dwadzieścia lat"). Rzeczpospolita stała się wschodnią rubieżą Europy. W 1920 roku bohaterscy żołnierze marszałka Józefa Piłsudski...

    Promocja
    okładka Sumariusz Metryki Koronnej Seria nowa Księga wpisów MK 189 kanclerza wielkiego Jerzego Ossolińskiego z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie z lat 1648-1639. Tom XIX, Książka | Wojciech Krawczuk

    Księga wpisów MK 184 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie kanclerza Jerzego Ossolińskiego z lat 1643-1648

    Promocja
    okładka Sumariusz Metryki Koronnej Seria nowa Księga wpisów MK 188 podkanclerzego Aleksandra Trzebińskiego MK 188 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie z lat 1643-1644 Tom XVIII., Książka |

    Księga wpisów podkanclerzego Aleksandra Trzebińskiego MK 188 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie z lat 1643-1644.

    Promocja
    okładka Sumariusz Metryki Koronnej. Seria nowa. Księga wpisów MK 186 kanclerza Piotra Gembickiego z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie z lat 1639-1641. Tom XVI, Książka |

    Księga wpisów MK 186 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie kanclerza Piotra Gembickiego z lat 1639-1641

    Promocja
    okładka Trudna sztuka babienia Kultura medyczna Polski II połowy XVIII wieku, Książka | Weronika Kocela

    Pojęcie sztuki babienia niewątpliwie należy do zagadnień o wyjątkowo szerokim zakresie. Sztuka babienia bowiem to umiejętność odbierania porodów, opieki nad matką i jej nowo narodzonym dzieckiem, sztuka wymagająca dużych umiejętności i medycznej wiedzy. Niniejsza książka jest opowieścią o poziomie tej sztuki w Polsce II połowy XVIII w., etapach jej rozwoju i zajmujących się nią osobach. Jednocześnie stanowi analizę wydawanych w tym okresie poradników medycznych – analizę, któ...

    Promocja
    okładka Sumariusz Metryki Koronnej. Seria nowa. Księga wpisów MK 185 podkanclerzego i kanclerza Jerzego Ossolińskiego z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie z lat 1638–1643. TOM XV, Książka |

    Księga wpisów MK 185 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie podkanclerzego Jerzego Ossolińskiego z lat 1638-1639

    Promocja
    okładka Dwór wobec wojny, Książka |

    Liczny udział wybitnych badaczy przedmiotu umożliwił ukazanie tematu doświadczeń wojennych warstwy ziemiańskiej w szerokim kontekście przestrzennym (prócz Wielkopolski i terenów Polski centralnej poczesne miejsce w tomie zajmują artykuły poświęcone sytuacji ziemiaństwa na Ziemiach Zabranych) i czasowym - od wojen dziewiętnastowiecznych, poprzez obfity blok tekstów poświęconych Wielkiej Wojnie, aż po dramat II wojny światowej. Różnorodność zainteresowań i metod badawczych auto...

    Promocja
    okładka Maria hr. Tarnowska (1880-1965), Książka | Jolanta Adamska

    Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega wydało kolejną pozycję książkową. Tym razem jest nią biografia, Marii z Czetwertyńskich Tarnowskiej, autorstwa Jolanty Adamskiej. Maria Tarnowska, żona urodzonego w Dzikowie, wybitnego dyplomaty Adama Tarnowskiego, była postacią niezwykłą, którą można zaliczyć do szeregu najwybitniejszych kobiet w historii Polski XX wieku. Była jedną z czołowych działaczek PCK, niosła pomoc i opiekę w szpitalach żołnierzom walczącym na frontach I wojny ś...

    Promocja
    okładka Trzeci front Propaganda radziecka i niemiecka na Białorusi 1941-1944, Książka | Eugeniusz Mironowicz

    W państwach o systemach totalitarnych, jakimi były Związek Radziecki i III Rzesza, propaganda była bardzo ważnym elementem funkcjonowania aparatu państwowego. Oba systemy - komunistyczny i nazistowski - przywiązywały ogromną wagę do kontroli stanu świadomości i postaw politycznych obywateli. Niemiecki i radzieckie elity władzy dysponowały sporym doświadczeniem w manipulowaniu nastrojami społecznymi. Wojna niemiecko-radziecka stworzyła ogromną potrzebę wykorzystania środków pr...

    Promocja
    okładka Plany twierdzy Kamieniec Podolski do 1795 roku, Książka | Leszek Opyrchał

    Plany zostały podzielone na trzy grupy, co wynikało z historii twierdzy. Pierwsza grupa objęła plany wykonane do 1672 r., czyli do momentu zdobycia Kamieńca Podolskiego przez wojska osmańskie. Druga grupa — plany wykonane w okresie okupacji tureckiej, czyli w latach 1672–1699. W skład trzeciej, najliczniejszej grupy, wchodzą plany wykonane po odzyskaniu twierdzy w 1699 r. do jej utraty na rzecz Rosji w trakcie II rozbioru Polski w 1793 r. Zostały one ułożone w kolejności wedł...

    Promocja
    okładka Otoczyć naród swój pięknem Dyskusja wokół idei kultury i sztuki narodowej na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX na tle prądów europejskich, Książka | Adrianna Dominika Sznapik

    Powstanie niniejszej książki było możliwe dzięki zrealizowaniu projektu badawczego pt. "Dyskusja wokół idei kultury i sztuki narodowej na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku, na tle prądów europejskich", sfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki. Autorem przytoczonego motta jest Jerzy Warchałowski, postać bardzo ważna dla tematu tej książki, choć może nie pierwszoplanowa. Nie był to bowiem genialny artysta, ale teoretyk i mecenas sztuki, a przede wszystkim ...

    Promocja
    okładka Przedwojenna Polska w liczbach, Książka | Kamil Janicki, Rafał Kuzak, Dariusz Kaliński, Aleksandra Zaprutko-Janicka

    Fascynująca i bezkompromisowa panorama II Rzeczpospolitej: państwa wielkiego sukcesu, jeszcze większych wyzwań i wprost nieprawdopodobnych kontrastów. Ile zarabiał typowy mieszkaniec przedwojennej Warszawy, na co wydawał swoją pensję i ile kosztowały go codzienne zakupy? Dlaczego w przedwojennej Polsce niemal nikt nie mógł marzyć o własnym pokoju, a miliony – nawet o własnym łóżku? Jakie przestępstwa popełniano najczęściej, ilu Polaków nie potrafiło czytać ani pisać i które c...

    Promocja
    okładka Tropami powstańczej przesyłki Opowieść o zawiszakach - najmłodszych żołnierzach Armii Krajowej, Książka |

    5 września 1939 roku, w piątym dniu II wojny światowej, w wyniku nalotu hitlerowskich samolotów na Dworzec Wschodni w Warszawie zginęło od bomb 30 harcerek, pełniących służbę sanitarną przy rannych żołnierzach polskich. Od pierwszych dni wojny aż po dramatyczne dni Powstania Warszawskiego 1944 około 5 tysięcy harcerek ze Związku Koniczyn i prawie 9 tysięcy harcerzy z Szarych Szeregów toczyło na różnych odcinkach walkę z niemieckim okupantem. Nie zabrakło w niej 12-15-letnich ...

    Promocja
    okładka Miednoje księga cmentarna t. 1/2, Książka |

    Dwutomowa publikacja a w niej biogramy ok. 6340 jeńców obozu w Ostaszkowie, zamordowanych wiosną 1940 r. przez NKWD. W Księdze... omówiono tło historyczne, zasady funkcjonowania obozu, okoliczności zbrodni, założenia i metody opracowania Księgi... oraz historię powstania Polskiego Cmentarza Wojennego.

    Promocja
    okładka Ciągłość i przełom Stosunki polsko-niemieckie po II wojnie światowej, Książka | Paweł Zajas

    Polsko-niemiecka historia po 1945 roku była pełna dramatów, wyzwań, nadziei oraz gestów dobrej woli. Wzajemne relacje odbudowywano na wojennych zgliszczach, w całkowicie nowych warunkach geopolitycznych. Stosunki z Niemiecką Republiką Demokratyczną były w rzeczywistości dalekie od postulowanego socjalistycznego braterstwa, a przesuniętą na zachód granicę Republika Federalna Niemiec uznała dopiero 25 lat po zakończeniu wojny. Wypędzenie ludności cywilnej z ziem "odzyskanych", ...

    Promocja
    okładka Województwo bełskie (1462-1772). Społeczeństwo, polityka, gospodarka, kultura, Książka |

    Monografia województwa bełskiego, jakkolwiek nie obejmuje chronologicznie całości jego dziejów ani wszystkich aspektów, to jednak przynosi artykuły, które dopełniają naszą wiedzę w tym zakresie. Należy podkreślić, że wszystkie zamieszczone w tym wydawnictwie teksty mają bardzo dobrą podstawę źródłową, wykorzystują podstawową literaturę przedmiotu, są oryginalne i dotykają faktycznie problemów słabiej zbadanych bądź stanowią podsumowanie dotychczasowych […] prowadzonych badań ...

Co znajdziesz w kategorii: Historia

O czym są ebooki historyczne?

Każdy z nas miał w swoim życiu styczność z nauką historii i świetnie zdaje sobie sprawę, że najlepiej zapamiętuje się te opowieści o przeszłości, które są ciekawie opowiedziane i wciągają od pierwszych stron. Współczesnej literaturze historycznej daleko bowiem do nudnych podręczników, a sama historia jest przecież pełna fascynujących wydarzeń i osób! W wielu wypadkach głos zabierają świadkowie tych ważnych chwil, dzięki czemu możemy poznać ich relacje i przeżycia “z pierwszej ręki”. Stąd wśród tytułów dotyczących historii znajdziecie sporo biografii, pamiętników czy wspomnień, takich jak dwutomowy “Gombrowicz. Ja, geniusz” Klementyny Suchanow, “Lachert i Szanajca” Beaty Chomątowskiej czy “Nieopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny” Jakuba Gałęziowskiego. Znaleźć można tu także wiele błyskotliwych podsumowań - jak “Krótka historia prawie wszystkiego” Billa Brysona lub “Zaginione królestwa” Normana Daviesa. Niektóre ebooki historyczne łączą się z reportażami i literaturą podróżniczą - jak chociażby “Cień jedwabnego szlaku” Colina Thurbona bądź “W oblężeniu. Życie pod ostrzałem na sarajewskiej ulicy” Barbary Demick. Wszystkie dostępne są na Woblink w różnych formatach, w tym epub, mobi lub pdf. Znajdziecie tutaj liczne przykłady historiografii - działu piśmiennictwa obejmującego na przykład kroniki. Dobrym przykładem jest tutaj “Historiografia XX wieku” Georga G. Iggersa. Interesują Was militaria i historia wojskowości? “50 idei, które powinieneś znać. Historia wojskowości” to świetne wprowadzenie do tego tematu. 

Jakie książki historyczne warto przeczytać?

Przeszłość zawiera w sobie niezliczoną ilość ciekawych historii, niewyjaśnionych zagadek i nieznanych wcześniej tajemnic, które odkrywają przed nami kolejni autorzy i autorki. Jak wybrać najlepsze dla siebie książki? Podpowiadamy! Jeśli ciekawi Was, jak wyglądało codzienne funkcjonowanie ludzi w dawnych wiekach, polecamy sięgnąć po serię “ Życie w średniowieczu” Frances Gies i Josepha Gies. Składają się nań: “Życie w średniowiecznym zamku”, “Życie w średniowiecznej wsi”, “Życie w średniowiecznym mieście”, “Życie średniowiecznej kobiety”, “Życie średniowiecznej rodziny” oraz “Życie średniowiecznego rycerza”. Znajdziecie je wszystkie na Woblink jako ebooki (epub, mobi, pdf). A może lubicie rozwiązywać zagadki kryminalne? Świetnie! Sięgnijcie po “Wszystkie trupy prowadzą do Rzymu. Kryminalne zagadki starożytnych” Emmy Soulthon. Całościową historię człowieka na Ziemi zawarł w swojej bardzo znanej książce “Sapiens. Od zwierząt do bogów” Yuval Noah Harari. Z kolei analizę dotyczącą przede wszystkim współczesnej sytuacji politycznej zawarł w swojej “Drodze do niewolności” Timothy Snyder. Interesują Was losy kobiet w różnych, kluczowych momentach historii Polski? Właśnie dla Was są ebooki autorstwa Anny Herbich, takie jak “Dziewczyny z Wołynia”, “Dziewczyny z Powstania”, “Dziewczyny z Solidarności” czy “Dziewczyny ocalałe”. Szukajcie ich na Woblink jako książek papierowych, audiobooków bądź ebooków (epub, mobi, pdf)!

Najpopularniejsze książki o historii Polski

Wiele popularnych ebooków historycznych opowiada o przeszłości naszego kraju. Jednym z najbardziej znanych światowych historyków zajmujących się tym tematem jest Norman Davies. Jego “Boże igrzysko. Historia Polski” stanowi obecnie w zasadzie już klasyczne opracowanie tego zagadnienia. Podobnie jest w wypadku jego “Powstania 44”, które zostało opublikowane w 60. rocznicę Powstania Warszawskiego. Wydarzenie to zostało umieszczone w szerokim kontekście okresu 1939-1956 i stanowi cenny wkład w debatę toczoną wokół tego zrywu. Z tym trudnym temat mierzy się także Magda Łucyan w swojej książce “Powstańcy. Ostatni świadkowie walczącej Warszawy”. O innych momentach z historii Polski opowiadają także między innymi Iwona Kienzler i jej “W oparach absyntu. Skandale Młodej Polski”, “Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie” Cezarego Chlebowskiego, “Zawodowe dziewczyny. Prostytucja i praca seksualna w PRL” Anny Dobrowolskiej, “Kroków siedem do końca. Ubecka operacja, która zniszczyła podziemie” Piotra Lipińskiego czy “Wymazana granica. Śladami II Rzeczpospolitej” Tomasza Grzywaczewskiego. Klasyczną już pozycją dotyczącą różnych epok w historii naszego kraju są książki Pawła Jasienicy. Jego “Polska Jagiellonów”, “Polska Piastów” czy “Myśli o dawnej Polsce”, a także wiele innych tytułów zajmujących się historią Polski znajdziecie na Woblink między innymi jako ebooki (epub, mobi, pdf)!

Najlepsze ebooki o historii Europy i świata

Wiele ważnych tytułów z gatunku literatury historycznej skupia się na innej lub szerszej perspektywie niż dzieje Polski, na przykład na historii Europy. Jednym z najbardziej monumentalnych dzieł wspomnianego już Normana Daviesa jest jego trzytomowa “Europa. Rozprawa historyka z historią”, która od momentu publikacji pierwszego tomu w 1996 roku wywołuje liczne debaty. Niektóre książki  łączą w sobie cechy literatury historycznej i reportażu - tak dzieje się na przykład w wypadku wydanego nakładem Wydawnictwa Czarne tytułu “Gorsze dzieci Republiki. O Algierczykach we Francji” Ludwiki Włodek. O historii Stanów Zjednoczonych opowiada między innymi “Droga do wyzwolenia. Scjentologia, Hollywood i pułapki wiary” Lawrence’a Wrighta czy “Ludowa historia Stanów Zjednoczonych. Od 1492 roku do dziś” Howarda Zinna. Szeroką perspektywę proponuje także znany brytyjski historyk Eric Hobsbawm w książce “Wiek skrajności. Spojrzenie na krótkie XX stulecie”. Wiele dzieł literatury historycznej skupia się historii nowożytnej, zwłaszcza na okresie II wojny światowej, opowiadając o obozach zagłady - są to na chociażby “Płakaliśmy bez łez. Relacje byłych więźniów z żydowskiego Sonderkommando w Auschwitz” Gideona Griefa, “Noc” Eliego Wiesela czy “Leningrad. Tragedia oblężonego miasta 1941-1944” Anny Reid. Niejedno wydarzenie, osoba lub perspektywa do dziś pozostawałyby w ukryciu gdyby nie dociekliwość licznych autorów i autorek pozycji historycznych - zapoznajcie się z ich dziełami z pomocą Woblinka!

Jakie książki o historii starożytności czy średniowiecza?

Literatura historyczna pełna jest pozycji, które zajmują się różnymi epokami - od starożytności po współczesność. Jeśli interesują Was najdawniejsze czasy, a przy tym chcecie dowiadywać się o nich jak najwięcej w lekkiej formie, sięgnijcie po “Jak przeżyć w starożytnym Rzymie” L. J. Trafford, “Jak przeżyć w starożytnej Grecji” Roberta Garlanda czy “Jak zmieścić całą starożytność w jednej windzie” Theodore’a Papakostasa. A może wolicie nieco bardziej naukowe opracowania? “Mity, rytuały i polityka Inków” Jana Szemińskiego i Mariusza Ziółkowskiego lub “Historia Korei” Joanny Rurarz są właśnie dla Was! Wiele z tych pozycji opiera się na wiedzy zdobytej dzięki archeologii i jej odkryciom. Taka sytuacja ma miejsce na przykład w książce “Pierwsze słowo. Narodziny mowy i pisma” Martina Kuckenburga z seriiRodowody cywilizacji”. Bardziej interesuje Was średniowiecze? “Przeżyj rok w średniowieczu” Tillmanna Bendikowskiego, “Długie średniowiecze” Jacquesa Le Goffa, “Czasy katedr. Sztuka i społeczeństwo 980-1420” George’a Duby bądź “Jesień średniowiecza” Johana Huizingi czekają na Was na Woblink jako książki papierowe, audiobooki i ebooki (epub, mobi, pdf)! 

Najważniejsze książki historyczne w księgarni internetowej Woblink

Najsłynniejsi i zupełnie nieznani bohaterowie, największe i nigdy dotąd nie opowiedziane bitwy, szalone rewolucje i ciche, codzienne życie - to wszystko znajdziecie na kartach książek historycznych. Starożytność, średniowiecze, nowożytność - bez względu na to, która epoka interesuje Was bardziej, czeka na Was mnóstwo tytułów! Dzięki nim nie tylko lepiej poznacie przeszłość, ale także łatwiej będzie Wam zrozumieć teraźniejszość. Zarówno naukowe opracowania, jak i reportaże, biografie czy powieści historyczne - to wszystko czeka na Was na Woblink w postaci książek papierowych, audiobooków oraz ebooków (epub, mobi, pdf).