Wielkie Święto E-Czytania! Rabaty do -75%

Biografie i wspomnienia

Typ publikacji

Cena

Format

Wydawcy

Sortuj według:
Zyskujące popularność

Popularne kategorie

Wszystkie kategorie

    Promocja
    okładka Ksiądz Biskup Konstantyn Dominik Życie i pamięć o nim na Kaszubach i Pomorzu, Książka | Leszek Jażdżewski

    Bardzo dobrze się stało, że na zakończenie Roku Wiary na rynku wydawniczym ukazuje się publikacja ks. dra Leszka Jażdżewskiego – wypełniająca w pewnym sensie słowa mądrości Syracha: „Wychwalajmy mężów sławnych i ojców naszych według następstwa ich pochodzenia. Ci są mężowie pobożni, których cnoty nie zostały zapomniane, pozostały one z ich potomstwem, dobrym dziedzictwem ich następcy. Potomstwo to trzyma się Przymierza, a przez nich ich dzieci” (Syr 44,1.10-13). Czytelnik otr...

    Promocja
    okładka Nieznany ląd Freud i kobiety, Książka | Linde Salber

    Freud nie znał się na kobietach. Były dla niego "nieznanym lądem". Ten przenikliwy badacz ludzkiej psychiki stworzył mocno kontrowersyjny obraz kobiecości i jest za to odsądzany od czci i wiary. Jaki był wobec kobiet, które towarzyszyły mu w życiu i miały swój udział w powstawaniu psychoanalizy? Jakie były te kobiety? Linde Salber pokazuje, że mądre, odważne, niekonwencjonalne. Wielki Freud dużo im zawdzięczał i coraz bardziej doceniał.

    okładka Skłodowska-Curie. Autobiografia. , Audiobook | Maria Skłodowska-Curie

    Autobiografia Marii Curie Skłodowskiej powstała dzięki namowom amerykańskiej dziennikarki i działaczki W.B. Meloney. Książka ta, miała na celu przybliżyć Amerykanom sylwetkę wielkiej uczonej a środki z jej sprzedaży, zasilić konto zbiórki funduszy na pozyskanie gramu radu. Sama zbiórka zainicjowana była przez Skłodowską a pozyskany tą drogą rad miał wzbogacić pierwszą w Polsce klinikę Radiologiczną. Autobiografia Marii Curie Skłodowskiej została wydana po angielsku w Nowym Jo...

    okładka O moim życiu i pracach, Audiobook | Maria Skłodowska-Curie

    Autobiografia Marii Skłodowskiej-Curie to szczera i rzeczowa relacja z życia dwukrotnej laureatki nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Autorka stawia na odtworzenie faktów, dzielenie się swoimi przemyśleniami, unikając przy tym górnolotnych słów i wygładzonej autokreacji. Jej opowieść daleka jest od stawiania sobie pomnika i budowania mitu. Skłodowska jako pisarka nie przestaje nigdy być kobietą-naukowcem. Publikacja maluje obraz lat dzieciństwa i dorastania w Polsce w czasach...

    Promocja
    okładka Wybrańcy losu Cena sławy, Książka | Sławomir Koper

    Kiedy los jedną ręką daje nadzwyczajny talent, bywa, że drugą zabiera… szczęście. Roman Polański, Marek Grechuta, Jerzy Kosiński i Ryszard Riedel to charyzmatyczni twórcy, których wielka sława i artystyczna chwała nie uchroniły przed dramatami na miarę życia i śmierci. O tym, jak wiele można stracić, kiedy ma się już wszystko – w książce Sławomira Kopra Wybrańcy losu. Cena sławy.

    okładka Jednoosobowa mafia. Misiek z Nadarzyna, Audiobook | Zbigniew Masternak

    Niniejszy audiobook to wspomnienia Mirosława Dąbrowskiego znanego powszechnie jako Misiek z Nadarzyna.

    Nie jest to klasyczny wywiad-rzeka. Jest to portret człowieka na tle epoki. Bohaterem jest nie tylko Misiek, ważni są również ludzie którzy go otaczali, a także obraz czasów w jakich żył. Nie wszystko zostało opowiedziane, bo nie o wszystkim można było opowiedzieć…

    Promocja
    okładka Stryjeńska. Diabli nadali
, Książka | Angelika Kuźniak

    Pełna pasji i furii, podziwiana i nienawidzona, sławna i zapomniana. Malarka uderzających skrajności i totalnych przeciwieństw. Zofia Stryjeńska. Co kochała, a czego się bała? Z kim się przyjaźniła i gdzie bywała? Jak piła wódkę i przeklinała? Co przemilczała? Angelika Kuźniak odkrywa przed czytelnikami zapomniane życie wybitnej polskiej malarki art déco. Z jej biografii wyłania się pełnokrwista kobieta, której zmagania są tyleż fascynujące, co uniwersalne. Nowe wydanie ks...

    Promocja
    okładka Zaraza Notatnik malarki, Książka | Naszarkowska-Multanowska Weronika

    Książka Weroniki Naszarkowskiej-Multanowskiej składa się ze 111 rysunków i 111 zdań. Opowiada o dwojgu ludzi, którzy – jak w dawnych czasach – spędzają czas zarazy w swoim podmiejskim domu. 85. zdanie brzmi: „Myślałam, że mieszkamy na PUSTKOWIU”. Nic podobnego – w czasie pandemii pustkowie okazuje się pełne ludzi, zwierząt i malarstwa. Marcin Wicha Weronika Naszarkowska-Multanowska, malarka i scenografka. Mieszka w stuletnim domu r...

    Promocja
    okładka Sid Meier przedstawia: Wspomnienia!
, Książka | Meyer Sid

    Jeszcze tylko jedna tura… Jest! Pierwsze i jedyne wspomnienia Sida Meiera, ojca chrzestnego gier komputerowych, twórcy kultowej Cywilizacji! Sid Meyer tworzy gry komputerowe od ponad 40 lat. Jego legendarna seria Sid Meier’s Civilization sprzedała się w ponad 51 milionach egzemplarzy. Spędziliśmy nad nią ponad miliard godzin. Wspomnienia Sida Meiera to opowieść o młodym chłopaku ogarniętym obsesją na punkcie komputerów, który ze swojej pasji uczynił wielomiliardowe imperium...

    Promocja
    okładka Marlene Dietrich. Prawdziwe życie legendy kina, Książka | Maria Riva

    HISTORIA KOBIETY, KTÓRA ROBIŁA WSZYSTKO, CO CHCIAŁA (Z KAŻDYM, Z KIM CHCIAŁA). "Kiedy mówiła, inni jej słuchali. Kiedy się poruszała, wszyscy patrzyli. Miałam trzy lata, gdy dotarło do mnie, że nie mam matki – ja należę do Jej Wysokości." Maria Riva – jedyne dziecko Marlene Dietrich – od najmłodszych lat towarzyszyła matce na przyjęciach i w aktorskiej garderobie. Na planie filmowym zawsze czekała w gotowości z lusterkiem do poprawienia makijażu. Nikt nie znał Marlene tak j...

    Promocja
    okładka Prawda, która nas niesie. Amerykańska podróż
, Książka | Harris Kamala

    JEDNA Z NAJBARDZIEJ INSPIRUJĄCYCH ŚWIATOWYCH LIDEREK. WICEPREZYDENTKA USA W SZCZEREJ OPOWIEŚCI O SWOIM ŻYCIU, WAŻNYCH DLA NIEJ WARTOŚCIACH I MOTYWACJI DO DZIAŁANIA Jako córka imigrantów i aktywistów, Kamala Harris od najmłodszych lat obserwowała walkę o sprawiedliwość. Jej pierwsze wspomnienie z dzieciństwa to tłum ludzi, na który patrzyła z wózka pchanego przez rodziców podczas protestu w obronie praw obywatelskich. Społeczność, w której się wychowywała, nauczyła ją przeci...

    Promocja
    okładka „A co ciebie obchodzi, co myślą inni?”. Dalsze przypadki ciekawego człowieka [wyd. 2021]
, Książka | Feynmann RichardP.

    Richard P. Feynman – laureat Nagrody Nobla, genialny fizyk i idol dla młodych naukowców na całym świecie opowiada o swoim niezwykłym życiu. Zebrane w książce historie zaskoczą was, rozbawią i na nowo zainspirują do odkrywania tajemnic nauki. Feynman opowiada między innymi o śledztwie w sprawie przyczyn słynnej katastrofy promu Challenger. Jako członek powołanej w tym celu prezydenckiej komisji niczym najlepszy detektyw tropił to, co NASA chciała ukryć, i ujawnił zaniedbania,...

    Promocja
    okładka Pamiętniki Wojna i rewolucja Kontrrewolucja Bolszewicki przewrót Warszawski epilog, Książka | Karol Wędziagolski

    Wznowienie bestsellera wydanego w 1972 roku w Londynie. Znakomicie, z nieprzeciętnym talentem literackim przedstawiony obraz rewolucji lutowej, przewrotu bolszewickiego i wojny domowej w Rosji rozpatrywany przez bezpośredniego uczestnika wydarzeń. Autor to bliski współpracownik Borysa Sawinkowa, komisarza 8. Armii, potem uczestnika ruchu antybolszewckiego.
    Posłowie i opracowanie przypisów: Grzegorz Eberhardt

    okładka Wszechmocny Amazon. Jeff Bezos i jego globalne imperium, Audiobook | Brad Stone

    WSZYSTKIE TAJEMNICE NAJPOTĘŻNIEJSZEJ ŚWIATOWEJ KORPORACJI! Najbardziej aktualna, wnikliwa i rzetelna książka o największym biznesie świata, bez którego nie wyobrażamy już sobie codziennego życia, i jego kontrowersyjnym założycielu − Jeffie Bezosie. Oto opowieść o tym, jak największa na świecie firma, będąca tytanem technologii, objęła swoim zasięgiem nie tylko globalny handel, ale także Waszyngton, Hollywood, przestrzeń kosmiczną i ludzkie umysły. Amazon jest wszędzie! P...

    Promocja
    okładka Spadek po pradziadku. Opowieść, Książka | Kadia Mołodowska

    Autobiografia Spadek po pradziadku: Opowieść była zamieszczana przez Kadię Mołodowską w latach 1964 – 1975 na łamach kwartalnika „Swiwe”. Autorka opisała swoje życie począwszy od okresu dzieciństwa (jednak z pominięciem jego wczesnych lat), poprzez młode lata i wiek średni. Wiele miejsca poświęciła opisowi własnej edukacji i pracy z dziećmi, żywo charakteryzując ludzi, wśród których się obracała – koleżanki z kursów hebrajskich w Warszawie, charyzmatycznego dyrektora Jechiela...

    Promocja
    okładka Prawdziwa historia Królowej Życia
, Książka | Dagmara Kaźmierska

    Dagmara Kazimierska to niezwykle barwna postać, którą kojarzyć można głównie z występu w reality show "Królowe życia". Korzystając z fali popularności wystąpiła także w kilku produkcjach Patryka Vegi oraz kolejnym programie typu reality "Made in Maroko", w którym wraz ze swoim przyjacielem w celach służbowych podróżowała po tym pięknym kraju, naturalnie w otoczeniu kamer i ekipy programu. Gdziekolwiek się nie pojawi wzbudza niemałą sensację i przyciąga uwagę nawet najbardziej...

    Promocja
    okładka Czekoladowa dynastia. Czas Karola, Audiobook | Teresa Monika Rudzka

    Nie tylko dla miłośników "Downton Abbey". I czekolady! Siedemnastoletnia Joanka Miller dostaje propozycję pracy i wyjeżdża do Berlina. Chlebodawcom podobają się skromność i pracowitość dziewczyny. Nakazują jej solenne wypełnianie obowiązków oraz trzymanie języka za zębami. Panna zamieszkuje przy rodzinie Karola Wedla i wkrótce pochłania ją wir spraw – w tym wyjazd do Warszawy, gdzie słynny cukiernik w 1851 roku zakłada własną cukiernię. Czas Karola opowiada o początkach i roz...

    okładka Nie widzę przeszkód, Audiobook | Marcin Ryszka

    Zdaję sobie sprawę, że jedna książka nie załatwi problemu. Ale jeśli dołoży do zbudowania pewnej normalności choćby małą cegiełkę, to dlaczego nie? Dzięki niniejszej lekturze poznacie niepełnosprawność od środka. Jej najdrobniejsze szczegóły. Jej wszystkie oblicza. (...) A przy tym – mam nadzieję! – parę razy się uśmiechniecie. Bo wierzcie mi – także niepełnosprawność może być źródłem przekomicznych historii. Śmiech zamiast łez. Działanie zamiast rozkładania rąk. Prawda zami...

    Promocja
    okładka Małymi krokami do celu czyli jak zostałem emigrantem, Książka | Wojciech Borecki

    Dzieciństwo w małym miasteczku, szkoła, pierwsze miłosne doświadczenia, praca, dom, rodzina – z takich elementów zbudował swoje życie Wojciech Borecki – autor książki, w której każdy czytelnik odnajdzie siebie. Bo „Małymi krokami do celu, czyli jak zostałem emigrantem” to opowieść o codzienności – problemach, troskach i marzeniach, będących wspólnym doświadczeniem wszystkich ludzi, żyjących pod każdą szerokością geograficzną; marzących o dobrobycie, dzieciach, dobrej pracy i ...

    Promocja
    okładka Facebook A miało być tak pięknie, Książka | Steven Levy

    Szokująca. Szczera. Prawdziwa. Zakulisowa historia jednej z najpotężniejszych i najbardziej kontrowersyjnych amerykańskich firm – Facebooka. Jako student drugiego roku Mark Zuckerberg stworzył prostą stronę internetową, która miała służyć jako kampusowa sieć społecznościowa. Dziś Facebook jest największą platformą społecznościową na świecie skupiającą prawie trzy miliardy użytkowników, a jej wartość rośnie z dnia na dzień. Facebook to nie tylko niewinna sieć do publikowani...

    Promocja
    okładka Odlot Elon Musk i szalone początki SpaceX, Książka | Eric Berger

    Barwna i porywająca opowieść o pełnych upadków i wzlotów początkach SpaceX "New York Times", Book Review Sprawnie opowiedziana, trzymająca w napięciu historia firmy SpaceX - która odkąd powstała w 2002 roku, kilkakrotnie znalazła się o krok od upadku. „Financial Times" Porażka jest opcją. Inaczej niż 50 lat temu porażka stała się częścią strategii Elona Muska i SpaceX. I ta strategia jak widać doskonale się sprawdza. Odlot to świetnie napisana historia o najważniejszej od pół...

    Promocja
    okładka Dziewczynka w zielonym sweterku wydanie uzupełnione o dalsze losy bohaterów, Książka | Chiger Krystyna, Daniel Paisner

    Bestsellerowa autobiografia Krystyny Chiger, która w czasie II wojny światowej wraz z grupą uciekinierów z getta przetrwała 14 miesięcy we lwowskich kanałach. Tytułowy zielony sweterek istnieje do dziś. Jest eksponatem w waszyngtońskim Muzeum Holocaustu. Dziewczynka to autorka książki, wówczas ośmioletnia Krysia Chiger, której życie ocalił Leopold Socha – polski kanalarz ze Lwowa, katolik, grzesznik, drobny złodziejaszek… Przez 14 miesięcy pomagał i dawał schronienie ukrywają...

    Promocja
    okładka Pod presją Co mówią o Zagładzie ci, którym odbieramy głos, Książka | Tomasz Żukowski

    Historia pod specjalnym nadzorem W Polsce trudno swobodnie mówić o Zagładzie, choć wszystko, czego dowiedzieliśmy się przez ostatnie dwadzieścia lat, zmusza do pytań o rolę Polaków w eksterminacji. Żukowski wydobywa niepisane reguły opowiadania o wojnie i Holocauście, pokazuje czego dotyczą i jak się je egzekwuje. Co myślą o nich ci, którzy je widzą, i jak radzą sobie z nimi ci, którzy chcieliby je obejść. Co udaje się powiedzieć pod presją. Borykali się z nią wszyscy – po j...

    Promocja
    okładka My, człowiekowate, Książka | Frank Westerman

    Co czyni nas ludźmi? Na którym etapie ewolucji wyrwaliśmy się z królestwa zwierząt? I czy aby na pewno nam się to udało? We 2003 roku w jaskini na wyspie Flores naukowcy odkryli zagadkowe szczątki. Nieznane wcześniej człekokształtne istoty mierzyły zaledwie metr wysokości, a otaczały je szkielety szczurów wielkich jak psy oraz słoni maleńkich jak kucyki. Odkrycie to było jak granat wrzucony do schludnej teorii ewolucji. Czym bowiem – albo raczej kim – byli ci prakuzyni współ...

Co znajdziesz w kategorii: Biografie i wspomnienia

Co to jest książka biograficzna?

Książki biograficzne to dzieła opisujące życie, karierę, osiągnięcia jakiejś znanej postaci lub popularnej osoby, na przykład muzyka, polityka czy sportowca. Niektóre z tych tytułów są fabularyzowane, inne nie. W przeciwieństwie do autobiografii, ebooki biograficzne napisane są z perspektywy osoby trzeciej, opisującej daną postać. Z kolei autobiografie to historie tworzone przez same osoby w nich opisywane - znajdziecie w nich zatem wiele osobistych opowieści oraz pierwszoosobową formę narracji. Czasami biografie skupiają się na osobach lub wydarzeniach kontrowersyjnych - innym razem na tych najbardziej cenionych i lubianych. Sensację wywołał na przykład debiut literacki Jennette McCurdy, “Cieszę się, że moja mama umarła”. Ten pełen emocji zapis zmagań z toksyczną matką, zaburzeniami odżywiania i uzależnieniami jednej z najbardziej znanych współczesnych amerykańskich dziecięcych aktorek. Nie zawsze jednak biografie lub autobiografie opierają się na tak trudnych zwierzeniach i wspomnieniach.

Z czego składa się biografia?

Jakie elementy składają się na ciekawe biografie? Przede wszystkim wciągająca, często wielowątkowa historia odmalowująca obraz człowieka z krwi i kości - z jego radościami i smutkami, problemami i sukcesami. Często dzieła te opierają się na wspomnieniach - czy to samej opisywanej osoby, czy jej przyjaciół, znajomych, rodziny, bliskich. Dzięki temu otrzymujemy w miarę możliwości jak najbardziej pełny obraz życia, do którego poznania zostajemy zaproszeni. Nierzadko dzięki temu poznajemy inne, czasem zaskakujące oblicze danej osoby, odmienne od tego, co znamy z mediów czy opinii społecznej. Najlepsze książki biograficzne często opierają się na sytuacjach, które są czytelnikom zupełnie nieznane lub niewyobrażalne. Tak dzieje się na przykład w wypadku tytułu “ Czesałam ciepłe króliki. Rozmowa z Alicją Gawlikowską-Świerczyńską” Dariusza Zaborka. Ta lekarka i więźniarka obozu w Ravensbrück opowiada historię o niesamowitym optymizmie, który udało się jej utrzymać nawet pomimo tragicznych warunków obozu koncentracyjnego. W wieku 92 lat zdecydowała się opowiedzieć Zaborkowi o swoim życiu, dzięki czemu otrzymujemy poruszający obraz o życiu silnej, odważnej i niezależnej kobiety. Ebook z tym wywiadem znajdziecie na Woblink w formatach epub, mobi lub pdf.

Jakie są rodzaje ebooków biograficznych?

Na Woblink znajdziecie wiele różnych rodzajów biografii literackich skupiających się na osobach o różnych zawodach, pochodzeniu czy żyjących w zupełnie odmiennych od dzisiejszych warunkach. Wiele tego typu dzieł odmalowuje portrety artystów i twórców. W tej grupie znajdziecie chociażby historię życia Kory zatytułowaną “Się żyje. Kora. Biografia” napisaną przez Katarzynę Kubisiowską. Z kolei autobiograficzna “My Love Story. Autobiografia” została spisana przez samą Tinę Turner. Nie tylko ta wielka piosenkarka wzięła sprawy w swoje ręce, gdy przyszło do opowiedzenia historii swojego życia. Taką drogą poszli także Dave Grohl, muzyk, lider zespołu Foo Fighters, w swojej książce “The Storyteller. Moje historie. Opowieści o życiu i muzyce” czy Woody Allen w “A propos niczego. Autobiografia”. Specyficzny rodzaj autobiografii przedstawił w swoim dziele “Tysiąc lat radości i trosk. Wspomnienia” chiński artysta Ai Weiwei, przeplatając własne doświadczenia i wspomnienia z historią swojego ojca oraz kontekstem przemian, jakie miały miejsce w Chinach w ciągu kilku ostatnich dekad. Ciekawą perspektywę biografii artysty proponuje także Natalia Budzyńska w swoim dziele “Witkiewicz, ojciec Witkacego”. Opisuje ona bowiem życie znanego malarza, krytyka sztuki oraz pisarza, ojca Witkacego, twórcy architektonicznego stylu zakopiańskiego, o którym czasem zapomina się, mówiąc głównie o jego synu. Wśród ważnych biografii polskich artystów znajdziecie także książkę Moniki Śliwińskiej “Wyspiański. Dopóki starczy życia”. Dzięki danym zebranym w archiwach, rodzinnych dokumentach, listach i pamiętnikach Śliwińskiej udaje się zrekonstruować mało znanego, prywatnego Wyspiańskiego, który ściga się z własną śmiercią, najbardziej intymne wiersze pisze o żonie i gorączkowo szuka sposobu, by dostąpić artystycznego spełnienia i nieśmiertelności. Cennym źródłem wiedzy są także biografie świętych (hagiografie). Dotyczą one zarówno postaci historycznych (na przykład “Ignacy Loyola. Sam i na piechotę”), jak i współczesnych (jak “Siostra Faustyna. Biografia świętej”). Wiele z nich dotyczy także świętych papieży, w tym Jana Pawła II - tutaj znajdziecie chociażby “Pontyfikat na czasy zamętu. Jan Paweł II wobec wyzwań Kościoła i świata” o. Macieja Zięby lub “Niezapomniany. Jan Paweł II we wspomnieniach przyjaciół i współpracowników” Włodzimierza Rędziocha. Te i wiele innych biografii oraz autobiografii znajdziecie na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).

Najlepsze książki biograficzne i autobiograficzne

Wiele popularnych biografii i autobiografii opowiada historie osób rozpoznawalnych na całym świecie, odkrywając nieznane lub przemilczane wcześniej elementy ich życia. Biografie sławnych ludzi zawierają w sobie także między innymi najciekawsze biografie sportowców, polityków, pisarzy czy muzyków. Znajdziecie tu na przykład ebooka “Ten drugi”, opowieść o księciu Harrym. Wcześniej ukrywane wydarzenia i okoliczności zawiera w sobie także na przykład biografia aktora Matthew Perry'ego , znanego głównie z roli Chandlera w serialu “Przyjaciele”. Jego “ Przyjaciele, kochankowie i ta Wielka Straszna Rzecz”, choć pełne charakterystycznego dla niego humoru, opowiada o trudnej walce z chorobą i nałogami, najciemniejszych momentach życia i najważniejszych, prawdziwych przyjaciołach. Swoją autobiografię, w której wyjaśnia wiele wcześniejszych kontrowersji i ujawnia nieznane dotąd fakty, stworzyła także Pamela Anderson w “Love, Pamela. Autobiografia”. Poznać możecie także życie innych aktorów - Matthew McConaughey’a w książce “Zielone światła” czy Toma Feltona w “Po drugiej stronie różdżki”. Michał Rusinek, przez wiele lat sekretarz Wisławy Szymborskiej, opowiada o tej wybitnej poetce w swoim “Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej”. David Gardner napisał biografię jednego z najbardziej znanych współcześnie amerykańskich aktorów zatytułowaną “ Tom Hanks. Enigma”. Nie tylko artyści są jednak podmiotami książek biograficznych. Jedna z najbardziej głośnych swego czasu pozycji dotyczy współtwórcy sukcesu firmy Apple - to “Steve Jobs” Waltera Andersona. Znaną autobiografię napisała także Michelle Obama - jej “ Becoming. Moja historia” to pełne szczerości i humoru wspomnienia byłej Pierwszej Damy Stanów Zjednoczonych. O swoich przodkach pisała z kolei znana dziennikarka Oriana Fallaci. “Kapelusz cały w czereśniach” to epicka historia jej własnych przodków, pełna miłości, zdrady, namiętności i niespokojnego ducha, artystów, chłopów, buntowników, bohaterów i tchórzy, a przy tym literacki hołd dziennikarki dla jej rodzinnych Włoch i Florencji. Te i wiele innych tytułów biograficznych odsłaniających życie znanych i mniej znanych osób z Polski i świata, czeka na Was na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).