Opis treści
Korespondencja hetmańska obejmująca okres od połowy XVII do połowy XVIII wieku, to bezcenne źródło do dziejów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Idea zebrania, opracowania a następnie wydania listów pięciu hetmanów wywodzących się z rodziny Potockich herbu Pilawa, narodziła się jako odpowiedź na pojawiające się postulaty, niedostatecznego wykorzystanie pistolografii w badaniach nad dziejami państwa polsko-litewskiego. Listy wytwarzane w otoczeniu kolejnych hetmanów koronnych, a kierowane do najważniejszych osób w państwie,stanowiły i stanowią doskonałe źródło pokazujące mechanizmy rządzenia państwem, kierowania jego armią, naświetlając jednocześnie wszelkie wady i zalety ówczesnej polityki. Podobnie jak listy kierowane od tychże osób do samych hetmanów. Rozproszone w wielu archiwach, znajdujących się na terenie kilku krajów Europy, często nie dość znane, nie były wykorzystywane przez historyków, w sposób na jaki zasługują. Oddawana w ręce Czytelników seria „Listów het- mańskich rodu Potockich” ma być próbą naprawienia tej sytuacji i wprowadzenia do szerokiego obiegu naukowego listów, które jak można mieć nadzieję, są świadkiem swoich czasów i dziś uzyskują ponownie okazję by przemówić. Józef Potocki, syn hetmana polnego koronnego Andrzeja Potockiego, urodził się w 1673 roku. Bardzo aktywny w życiu politycznym Rzeczypospolitej od końca XVII w., od końca lat 30. XVIII w. do śmierci w 1751 r. przewodził jednemu ze stronnictw magnacko-szlacheckich: republikanów. Karierę polityczną zwieńczył godnością kasztelana krakowskiego uzyskaną w 1748 r. W wojsku koronnym służył od lat 90. XVII w. uczestnicząc w wojnie z Turcją, w zdławieniu powstania Semena Palija, Wielkiej Wojnie Północnej oraz wojnie o sukcesję polską. Bardzo szybko uzyskał najwyższe godności wojskowe, a w 1706 r. z nominacji Stanisława Leszczyńskiego uzyskał najpierw buławę polną, a następnie wielką koronną Klęska króla Szwecji Karola XII, a tym samym Stanisława Leszczyńskiego, doprowadziła jednak do utraty godności hetmańskiej oraz zmusiła Potockiego do emigracji. Na Węgrzech w służbie Rakoczego i Mołdawii przebywał do 1714 r., kiedy wrócił do kraju odzyskał obłożone sekwestrem dobra. Mimo ukorzenia się przed Augustem II nie odzyskał godności wojskowych, a jego rola polityczna do 1733 r. była niewielka. Dopiero bezkrólewie 1733 r. i wojna o tron polski pozwoliła Józefowi Potockiemu, dzięki opowiedzeniu się po stronie Stanisława Leszczyńskiego, odzyskać pozycję w armii koronnej. Dzięki zaś ugodzie zawartej w marcu 1735 r. uzyskał buławę wielką koronną (akt nadania 9 XI 1735 r.), którą utrzymał do śmierci. Choć nie był wybitnym dowódcą wojskowym, to w miarę poprawnie zarządzał niewielką armią. Okres jego najintensywniejszej działalności na polu wojskowym przypada na lata 1736-1739, gdy osobiście zaangażował się w kierowanie akcją dławienia wystąpień hajdamackich na Ukrainie, jak też utrzymania Rzeczypospolitej na uboczu toczącej się wojny rosyjsko-tureckiej. Użyczył nawet swojego prywatnego miasta Niemirowa na miejsce odbycia nieudanego kongresu pokojowego w 1737 r. Mimo podejmowanych wysiłków, czego dowodzi publikowana w niniejszym tomie korespondencja, nie udało mu się jednak zapobiec przechodzeniu wojsk walczących państw przez ziemie polskie, co doprowadziło do znacznych zniszczeń na Pokuciu i Podolu w 1739 r.
