Z pieczołowitej typologii materiału rękopiśmiennego oraz dokonywanych na nim autorskich operacji wynika kilka wniosków praktycznych, ale jeden zdaje się dla współczesnej tekstologii – a w efekcie i praktyki edytorskiej – najistotniejszy. Otóż świat rękopisu posiada swoją specyfikę i swoją autonomię, a co za tym idzie, nie jest to świat, który można sprowadzić do odmiany świata tekstu – ten bowiem swój początek ma dopiero w druku. Cezura, którą wyznacza publikacja, moment prze...
"Afektywny modernizm" Agnieszki Daukszy to niezwykła rozprawa: innowacyjna metodologicznie, odkrywcza w zakresie historii literatury XX wieku, innowacyjna w robocie analitycznej. A także wzorcowa pod względem trafności doboru źródeł i kontekstów, imponująca pod względem oczytania, inspirująca dla teoretyka literatury, dla historyka sztuki modernistycznej i dla kulturoznawcy. prof. dr hab. Przemysław Czapliński Rozprawa Agnieszki Daukszy jest bardzo udaną wycieczką dokonaną z...
Książka Miejsca od-miejscowione, przygotowana w Instytucie Badań Literackich PAN, stanowi sumienne potwierdzenie wiedzy teoretycznej i umiejętności interpretacyjnej autorów tekstów. Wybór optyki przestrzennej, bez wątpienia skorelowany z kulturowym nachyleniem współczesnej teorii literatury, okazał się dobrym pryzmatem badawczym, pozwalającym uchwycić umykającą materialność świata zafiksowaną w zapisie literackim. Topografia okazała się pojemnym przedmiotem opisu i operatywn...
Zbiór badań, który tu prezentujemy, jest owocem umysłowej i ludzkiej wspólnej drogi twórczej, na którą wkroczyliśmy dziesięć lat temu wraz z profesor Hanną Dziechcińską. To ona przedstawiła niektórym włoskim przyjaciołom, tym, którzy brali udział w stworzeniu tej książki, pomysł konferencji poświęconej swojej koncepcji komparatystyki: komparatystyki – jak chętnie powtarzała – która nie byłaby wyłącznie samym poszukiwaniem źródeł czy wpływu pewnego autora na drugiego, pewnej e...
Sławomir Buryła w Rozrachunkach z wojną analizuje interesujące go zagadnienia na szerokim tle nie tylko historycznoliterackim, lecz także historycznym, społecznym, politycznym, a ponadto w kontekście ideologicznym, niezwykle ważnym w przypadku zajmującego go rodzaju pisarstwa. Przedmiotem refleksji czyni kwestie dotąd nieprzebadane, jak choćby stosunek pokolenia „Współczesności” do drugiej wojny światowej; w przypadku zaś obszarów wcześniej przez literaturoznawstwo analizowan...
Najsłynniejsza powieść Stanisława Lema oparta została na schemacie mitu o Eurydyce i Orfeuszu. Enigmatyczny liryk Aleksandra Wata jawi się jako rewelacyjna gramatyka tworzenia sceny powtórnej utraty Eurydyki. Czesław Miłosz jest autorem jednego z najbardziej odkrywczych odczytań historii orfejskiej, zarazem typowego dla naszej „świeckiej epoki”. W napisanym w czasie II wojny światowej dramacie Anna Świrszczyńska podjęła się włączenia w dzieje podróży do Hadesu postaci Orfeu...
Odautorskie deklaracje stanowią klucz do zrozumienia książki, która jest monografią, ale monografią szczególną, bo pisaną nie z pozycji historyka heraldyki, ale filologa, choć może lepsze byłoby określenie „historyk kultury”. Do historii kultury XVII wieku, a nie tylko do wąsko rozumianej historii heraldyki, należy bowiem Orbis Polonus - dzieło jak w soczewce skupiające wszystkie najważniejsze cechy i trendy epoki, w której powstało: zainteresowanie autora światem symboli czy...
Krytyczne wydanie „Pism zebranych” Stefana Żeromskiego pod redakcją Zbigniewa Golińskiego zaczęło ukazywać się w roku 1981 nakładem SW "Czytelnik". Edycja została zaplanowana na 39 tomów podzielonych na sześć serii: trzy serie utworów literackich (nowele, powieści, dramaty – łącznie 23 tomy), serię utworów publicystycznych (3 tomy), dzienniki (7 tomów) oraz listy (6 tomów). W latach 1981-1996 ukazało się kilkanaście tomów „Pism”; w latach późniejszych – w wyniku najpierw prze...
Roman Brandstaetter (1906–1987) – wszechstronnie wykształcony i utalentowany prozaik, dramaturg i poeta, uznany tłumacz Szekspira i Biblii. Człowiek kulturowego pogranicza, twórca, w którego dziełach spotykają się odmienne tradycje, języki i religie. Zwłaszcza Pismo Święte wywarło znaczny wpływ na jego duchową, kulturową i językową wrażliwość oraz umocniło w nim przekonanie o etycznej powinności tworzenia. Centralnym punktem Brandstaetterowskich sztuk, wokół którego dokonują...
Grzegorz Marzec wpisuje dyskurs pamięciowy w reguły ekonomicznej gry – podaży i popytu, dowodząc, że na rynku pamięci operujemy już zdezaktualizowanymi, często bezwartościowymi substytutami, które tylko symbolicznie odnoszą się do przeszłości. Winni takiego stanu rzeczy jesteśmy my sami i towarzysząca badaniom pamięciowym teoria społeczno-ekonomiczna, będąca dość dowolnym zbiorem pojęć lewicowych w sensie politycznym oraz klasycznie liberalnych w znaczeniu ekonomicznych. (z r...
W romantyzmie nie traktowano „pogody” jako zjawiska tylko meteorologicznego. Przypisywano jej znaczenia symboliczne. Dlatego już sam tytuł książki daje się czytać w planie dosłownym i metaforycznym. Znane jest zainteresowanie romantyków przyrodą-materią pogody i ekstremalnymi zjawiskami. Wiadomo, że „ładna pogoda” nie należała do romantycznych upodobań. Burze, pioruny i błyskawice, wybuchy wulkanów były przedmiotem fascynacji. W literaturze zjawiska te – jak czytamy we wstępi...
W tajemnym słowniku badań nad powieścią – słowniku, którego znajomością musi wykazać się wtajemniczony literaturoznawca – przedmioty są słabymi metonimiami swoich właścicieli albo ogólnymi markerami rzeczywistości. Metoda, którą proponuję w tej książce, typowa dla kolekcjonera, wymaga natomiast uprzedzenia narzucającej się alegorii i odbierania rzeczy dosłownie. Mój projekt polega na ukazaniu – jak czynił to Benjaminowski „kolekcjoner” – że „każdy przedmiot nosi w sobie cały ...
Niniejszy tom stanowi kontynuację rozważań podjętych w wydanej w 2012 roku pracy Lancetem, a nie maczugą. Cenzura wobec literatury i jej twórców w latach 1945-1965. W tytule książki wykorzystano fragment usuniętego przez cenzurę podpisu pod rysunkiem satyrycznym. Jest on dowodem ważkości i żywotności problemu, z którym cenzura borykała się od swoich początków, narastającego wraz z komplikowaniem się systemu komunikacji literackiej w Polsce aż po kulminację w okresie późnego ...
„Nieuchronny plagiat” to książka niezwykle potrzebna. Historyczność pozostaje w niej w służbie współczesności i przyszłości, a dzięki autorskiej rekonstrukcji debat o prawie autorskim rozumiemy lepiej problemy naszej kultury literackiej oraz dostajemy projekt innej historii nowoczesnego literaturoznawstwa. Maciej Jakubowiak wytycza nowe pole badawcze dla współpracy literaturoznawców i prawoznawców, wypełniając dotkliwą lukę w polskich badaniach odwiecznego sąsiedztwa prawa i ...
Zagadnienia, o których mowa w książce, są ważne nie tylko w perspektywie badań stricte historycznych, dotyczących historii literatury czy historii kultury, ale i w perspektywie długiego trwania zjawisk w kulturach środkowej Europy. Chodzi o formuły tożsamości wypracowane w romantyzmie (problematyka ta powraca współcześnie ze szczególną mocą w teatrze, w inscenizacjach dramatów romantycznych, powraca wszakże również w sporach światopoglądowych i praktykach społecznych), formuł...
Co się dzieje, kiedy otwieramy archiwa? Co się z nich wyłania, a co zostaje w nich schowane przed publicznym spojrzeniem i skazane na nieobecność? Książka Jacques’a Derridy rozpoczyna się od tych właśnie pytań. Archiwum jest w niej figurą, wokół której autor buduje konstelację kluczowych problemów nowoczesności: o mechanizmach zapomnienia, władzy nad tym, co minione i regułach rządzących dystrybucją śladów przeszłości, poznawczym statusie dokumentów oraz procesie ich tworzeni...
W ostatniej dekadzie zauważamy pogłębienie zainteresowania warstwą ideową i konstrukcyjną Kronik i dziejów (Cronicae et gesta) Anonima zwanego Gallem – tak w wymiarze „mitograficznym” tekstu, jak w perspektywie nowych hipotez dotyczących osoby autora. Kroniki – dzieło zawierające naszą najstarszą tradycję historyczną – stanowią najczęściej przywoływany tekst źródłowy w pracach polskich mediewistów. To niesłabnące zainteresowanie utworem należącym zarówno do historii historiog...
Anna Świrszczyńska (1909–1984) znana przede wszystkim jako wybitna poetka i autorka utworów dla dzieci, pisała także dramaty i była zawodowo (jako kierownik literacki) związana z teatrem. Już jej pierwszy dramat, Orfeusz, dwukrotnie inscenizowany tuż po wojnie przez znakomitych reżyserów, Wilama Horzycę i Edmunda Wiercińskiego, pokazał nieodłączne cechy całego dramatopisarstwa autorki: skupienie na ludzkim cierpieniu z jednej oraz afirmatywnej radości i niezwykłości życia z d...
Po tamtej stronie: świadectwo, afekt, wyobraźnia wprowadza nas w epicentrum współczesnych dyskusji o pamięci, wspólnocie, języku oraz etycznym statusie humanistyki. Zarazem jest to wyjątkowa na gruncie polskiej literatury przedmiotu praca o Zagładzie, ukazująca zarówno wyzwania, przed jakimi stanęła myśl humanistyczna, jak i nowe obszary wrażliwości poznawczej, w tym postulat aksjologii wyobraźni, określonej relacyjnie jako jeden z wyznaczników współ-pamięci. Ściśle splatając...
Jest to książka o nadciągającej wielkiej katastrofie: tytułowy i metaforyczny „szalony bieg” skończyć się ma wybuchem wojny światowej, moja narracja w zasadzie zatrzymuje się na czerwcu 1914 r., wyjątkowo tylko (i w formie dopowiedzenia) ten czasowy próg przekracza. Jest to także książka o katastrofach o mniejszej skali, w których - gdy widzi się je i analizuje z dzisiejszej perspektywy - dostrzec wypada zapowiedzi tej wielkiej. Ale ma to być przede wszystkim - i tym zdaniem ...
Teksty zawarte w tomie Normy komunikacji: między retoryką a językiem są zróżnicowane zarówno pod względem tematyki, obszaru kulturowego i czasowego, do którego się odnoszą, jak również dyscyplin badawczych, które reprezentują ich autorzy. Ta różnorodność powoduje, że na problem norm komunikowania można patrzeć z wielu perspektyw (medialnej, socjologicznej, kulturologicznej, retorycznej), bo każdy z artykułów odnosi się do inaczej pojmowanych standardów komunikacji (w internec...
Książka poświęcona oratorstwu kręgu rodzinnego XVII i XVIII w. należy do tego rodzaju prac, które nie powstają szybko czy spontanicznie, ale wymagają od autora posiadania dalece wyspecjalizowanego, rozbudowanego warsztatu i wielu lat studiów źródłowych. Z przekonaniem mogę stwierdzić, że dziś w zakresie znajomości rękopiśmiennych zasobów zabytków oratorskich (które dla tej dziedziny dawnego piśmiennictwa są podstawowym a szczególnie wymagającym obszarem badań) Małgorzata Cisz...
To, co nazywamy literaturą, jest instytucjonalnym systemem pamięci kulturowej – to respublica litteraria. Podstawową dyscypliną naukową, dzięki której poznajemy literaturę, jest filologia, a jej maszyną Turinga jest to, co uczeni nazywają edycją krytyczną. Niniejsza książka zainspirowana została pojawieniem się komunikacji elektronicznej i zgłębia naturę tych zjawisk oraz zachodzące między nimi relacje. Mimo że teksty w niej zawarte tworzą całość, każdy rozdział jest autonomi...
