Wirtualne Targi

Biografie i wspomnienia

Typ publikacji

Cena

Format

Wydawcy

Sortuj według:
Zyskujące popularność
    PromocjaTop
    okładka 1989. Pozytywny mit, Książka | Katarzyna Szyngiera, Marcin Napiórkowski, Mirosław Wlekły

    Czy możemy mieć wreszcie pozytywny mit, który połączy Polaków? Od kogo Henryka Krzywonos usłyszała „Jak musisz, babo, to tul”? Dlaczego o zmianie ustroju rozmawiało się nad pomidorową? Jak Danuta Wałęsa zdobyła świniaka na święta, gdy Lech siedział internowany? Jaką cenę zapłaciła rodzina Frasyniuków za opozycyjną działalność Władysława? Twórcy obsypanego nagrodami musicalu 1989 podejmują próbę znalezienia pozytywnego mitu Solidarności. Proponują opowieść o przeszłoś...

    Promocja
    okładka Witaj w domu, Książka | Lucia Berlin

    "Witaj w domu" - Lucia Berlin Nieustannie szukała domu - Alaska, Idaho, Kentucky, Nowy Jork, Nowy Meksyk. Niepewność i zmiany nadawały rytm jej życiu. Jednak pośród zamieszania zawsze znajdowała czas, żeby obserwować i nasłuchiwać. Wszystko po to, by wieczorem obrazy i wiadomości z danego dnia ułożyć w opowiadanie lub przejmujące listy. Witaj w domu to migawki z prywatnego życia jednej z najwybitniejszych amerykańskich pisarek. Dzięki nim możemy dostrzec źródło opowiadań, ...

    Promocja
    okładka Zew Kalahari, Książka | Delia Owens, Owens MarkJames

    Bestseller „New York Timesa” uhonorowany nagrodą National Geographic Special oraz Medalem Johna Burroughsa dla najlepszej książki przyrodniczej, opisujący przygody Marka i Delii Owensów (autorki światowego fenomenu literackiego „Gdzie śpiewają raki”). Para młodych amerykańskich zoologów, Delia i Mark Owensowie, w 1974 roku wsiada na pokład samolotu do RPA, mając przy sobie niewiele ponad zmianę ubrania i lornetkę. Kupują land rovera z trzeciej ręki i jadą w głąb pustyni Kala...

    Promocja
    okładka Wiara. Autobiografia, Książka | Michał Witkowski

    TYLKO WITKOWSKI MÓGŁ NAPISAĆ TAKĄ AUTOBIOGRAFIĘ! Po koronki na suknię ślubną moja mama z babcią pojechały do NRD. W Polsce nigdzie nie można było ich dostać. – I gdzie teraz jest ta suknia, mamo? – No przecież ty polazłeś w niej kiedyś na imprezę do jakiegoś klubu gejowskiego i tyle ją widziałam… – No może po prostu nie dało się jej już doprać… Tej sukni nie ma i nigdy już nie będzie. Prawdopodobnie wracając z owej dyskoteki, pijany, zataczałem się w niej, dotąd nieskal...

    Promocja
    okładka Jaremianka. Biografia, Książka | Agnieszka Dauksza

    NAJLEPSZA BIOGRAFIA ROKU Górnośląska Nagroda Literacka "JULIUSZ" 2020 NAJLEPSZA BIOGRAFIA - WYBÓR CZYTELNIKÓW i PUBLICZNOŚCI Nagroda "Portrety" 2019 NAGRODA "NIKE" 2020 finalistka GRAND PRESS 2020 - REPORTERSKA KSIĄŻKA ROKU finalistka NAGRODA LITERACKA "GRYFIA" 2020 finalistka Gdzie jest Maria? Maria Jarema. Ona o sobie zawsze: Jarema. O niej najczęściej: Jaremianka. Kobieta awangarda. Emancypantka, zaangażowana aktywistka – niekwestionowany autorytet. Jedna z najzdo...

    Promocja
    okładka Traumaland Polacy w cieniu przeszłości Polacy w cieniu przeszłości, Książka | Michał Bilewicz

    Jak wyrwać się z wpływu historycznej traumy? Nieufni wobec państwa i wszelkich instytucji. Wiecznie narzekający i niezadowoleni. Pełni obaw i lęków. A jednocześnie gotowi do ogromnej mobilizacji w czasie kryzysu i pomagania innym, gdy są w potrzebie. Tacy są mieszkańcy Traumalandu. Michał Bilewicz zaprasza do zgłębienia społecznej psychologii Polaków. Pokazuje, że nie jesteśmy unikalni. Podobnie jak inne historycznie straumatyzowane narody przystosowaliśmy się do trudnych war...

    Promocja
    okładka Przykosa. Bohater z AK - zdrajca z UB. Śledztwo śladami Redera
, Książka | Andrzej Nowak-Arczewski

    Dr Jekyll i Mr Hyde polskiej konspiracji „Reder” Jest bohaterem konspiracji, żołnierzem Armii Krajowej. Dowodzi kompanią, plutonem żandarmerii, następnie zostaje oficerem w sztabie 2. Dywizji Piechoty Legionów AK. Uczestniczy w wielu walkach podczas akcji „Burza”. Bohatersko dowodzi podczas zwycięskiej bitwy z oddziałami Wehrmachtu w Cebrze koło Sandomierza z 4 na 5 sierpnia 1944 r. Jest prawą ręką wybitnych dowódców AK. Po wojnie aktywnie wspiera działania mające upamiętn...

    PromocjaNowość
    okładka Irena Santor. Tych lat nie odda nikt, Książka |

    Artystyczny i osobisty portret pierwszej damy polskiej piosenki. Irena Santor na estradzie była obecna dłużej niż Tina Turner, a równie długo jak Rolling Stonesi. Występowała między innymi przed Królową Matką, czyli Elżbietą Bowes-Lyon, Stalinem, Mao Zedongiem, Janem Pawłem II. Jej historia to ucieleśnienie mitu – a raczej prawdy – że wszystko jest możliwe. Dziewczynka z robotniczej rodziny, urodzona na zapadłej wsi, szczyty popularności osiągnęła wyłącznie dzięki...

    Nowość
    okładka Polsko-węgierskie mosty przyjaźni, Książka |

    Album prezentuje 39 niezwykłych osób, które swoją postawą i dokonaniami ożywiały historię współpracy polsko-węgierskiej od wybuchu I wojny światowej przez walkę o niepodległość Polski, okres międzywojenny, II wojnę światową, rewolucję 1956 r. i kontakty środowisk opozycyjnych – aż do zmian ustrojowych przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Bezinteresowna działalność polityków, dyplomatów, oficerów wywiadu, harcerzy, wolontariuszy, pisarzy, historyków, profesorów...

    PromocjaNowość
    okładka Cała nadzieja w szkole, Książka |

    Jak możemy zmienić szkołę, by stała się wspaniała? Justyna Suchecka, najpopularniejsza polska dziennikarka edukacyjna, od lat przyglądająca się edukacji w Polsce, diagnozuje, co boli uczniów, rodziców i nauczycielki. Z uważnością i troską, ale i z nadzieją bada tematy, w których potrzebna jest zmiana. I podkreśla, że każdy z nas może zrobić coś, by szkoła stała się lepszym miejscem. Jesienią 2023 roku urodziłam córkę. Zrozumiałam, że zabierając głos w sprawach szko...

    PromocjaNowość
    okładka Książę. Biografia Tadeusza Boya-Żeleńskiego wyd. 2024, Książka | Śliwińska Monika

    Historia mężczyzny, który wyprzedzał swoje czasy. Fascynująca podróż po różnych epokach. Co właściwie wiemy o Tadeuszu Boyu-Żeleńskim? I dlaczego powinniśmy wiedzieć więcej? Tadeusz Boy-Żeleński, jedna z najważniejszych postaci Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego. Wpływowy krytyk teatralny i zaciekły polemista. Kampanie publicystyczne o prawa kobiet (stworzył hasło: „Piekło kobiet”), świadome macierzyństwo, rozdział Kościoła od państwa przysporzyły mu ...

    PromocjaNowość
    okładka Awanturnice. Kobiety, które prowokowały i szły pod prąd, Książka |

    Szalone, nieprzewidywalne, pełne sprzeczności, ale i wielkiej wiary w siebie. Małgorzata Czapczyńska przedstawia sylwetki kobiet, które urzekały niezwykłą osobowością i bulwersowały skandalicznymi eskapadami, wyprzedzały swoje czasy i na zawsze zapisały się w historii. Jest tu pierwsza kobieta kandydująca na prezydenta i wiktoriańska dama odkrywająca Afrykę. Uwodzicielka, która doprowadziła do abdykacji króla Bawarii i światowej sławy aktorka, która nie ruszała w t...

    PromocjaNowość
    okładka Deus sex machina. Czy roboty nas pokochają?, Książka |

    Krzysztof mieszka na wsi pod Warszawą z byłą żoną i robotyczną partnerką, zamówioną w sklepie internetowym. Agata, bo tak ma imię, towarzyszy mu na spacerach, zakupach, w social mediach i w łóżku. Trochę rozmawiają. Nie są to może rozmowy intelektualnie wykwintne, ale wystarczają, by się porozumieć. Wzajemnie i z otoczeniem, które traktuje ich jak parę. Na świecie żyją tysiące osób takich jak Krzysztof. Pokochali sztuczną inteligencję czy uwierzyli w marketingowy pr...

    PromocjaNowość
    okładka Catherine, księżna Walii. Biografia, Książka | Piotr Grzegorzewski

    Biografia księżnej Kate, żony brytyjskiego następcy tronu i ulubienicy Brytyjczyków! Historia życia Kate Middleton wydaje się być współczesną bajką. Atrakcyjna i ambitna dziewczyna zakochuje się w bogatym księciu, który ma zostać królem. Aktualnie, gdy brytyjska monarchia przechodzi transformację, Catherine jest księżną Walii, a w przyszłości ma zostać królową. Od czasu ślubu z księciem Williamem w 2011 roku Catherine zaskarbiła sobie sympatię mieszkańców Wielkiej...

    PromocjaNowość
    okładka Wolności moja. Książka o poszukiwaniu, Książka |

    Wolności moja. Książka o poszukiwaniu – reporterska podróż do granic wolnościWolność to pragnienie, ekstaza, lęk i cena, jaką się za nią płaci. Nigdy nie jest pełna, zawsze coś ją ogranicza. Marzymy o niej, uciekamy przed nią, pragniemy i boimy się jej. Wolność to wybór – bywa trudny, a ci, którzy go dokonują, są trochę samotnikami. Tak jak bohaterowie tej książki.Wśród nich znajdziecie osoby znane i zupełnie nie, Polaków i Szwedów, romantyków poliamorycznych, intelektualistó...

    PromocjaNowość
    okładka Na dyżurze, Książka |

    Poruszająca historia życia Ineke Meredith – chirurżki, córki i matki. Życie Ineke Meredith było jednym wielkim dyżurem. Zawsze gotowa pomóc potrzebującym, zawsze w biegu i w pogotowiu. Świat chirurgii jest trudny, bardzo intensywny i pełen niewiarygodnych przypadków: od mężczyzny z haczykami na ryby w brzuchu po konieczność uderzenia pacjenta w twarz. Meredith opowiada o niezwykłych sytuacjach i chorobach, o strachu, cierpieniu i śmierci, ale też o walce, wdzięcz...

    PromocjaNowość
    okładka Wędrowanie po wyspach pamięci, Książka |

    Publikacja zawiera wspomnienia Stanisława Waltosia, jednej z najbardziej znanych postaci nauki prawa. Składa się na nią 9 esejów, w których ze swadą i humorem opisuje zdarzenia z różnych obszarów życia prywatnego i naukowego.Współlokator leżał już w łóżku. Światła były wygaszone. (…) szybko się położyłem i wtedy dobiegły mnie słowa:— A skąd pan przyjechał na konferencję?— Z Krakowa, proszę pana. (…)— A jak się Wolter czuje? Pamiętam, że Makarewicz niezbyt go lubił — dorzucił ...

    PromocjaNowość
    okładka Ronald Reagan. Duchowa biografia, Książka | Paul Kengor

    Bestseller „New York Timesa”! „Róbmy tylko to, co moralnie słuszne, wtedy nigdy nie popełnimy błędu” – to było jedno z pierwszych poleceń prezydenta Reagana wydane członkom jego administracji. Czy dzięki tej i podobnym zasadom odbudował morale Ameryki, zorganizował i przewodził światowej krucjacie wolności, zapowiedział i wyrzucił komunizm na śmietnik historii, wygrał zimną wojnę i pokonał Imperium Zła, przy okazji odbudował potęgę gospodarczą i militarną swojego k...

    PromocjaNowość
    okładka Księżna Izabela Czartoryska, Książka |

    Niezwykła opowieść o księżnej Izabeli, jednej ze sławniejszych dam swojej epoki. Kobiecie silnej, wzbudzającej podziw, ale też liczne kontrowersje. Książka ukazuje jej pasje, kompleksy, budzące zgorszenie romanse, tragedie życiowe…, a także obraz Rzeczypospolitej XVIII w., skonfliktowanych Polaków, zdrajców i patriotów.

    PromocjaNowość
    okładka Wojna i kara, Książka | Zygar Michaił

    Książka autorstwa jednego z najlepszych znawców i obserwatorów rosyjskiej historii i polityki. „Wojna i kara” ukazuje, jak doszło do tego, że największy kraj na świecie stracił zmysły. „Historia składa się z mitów” – pisze znany rosyjski dziennikarz dysydent Michaił Zygar. „Nasze mity zawiodły nas, niestety, do faszyzmu roku 2022. Pora je zdemaskować”. Czerpiąc ze swoich reporterskich doświadczeń, Zygar ujawnia, jak trzysta pięćdziesiąt lat propagandy i złe podejś...

    PromocjaNowość
    okładka Łódź. Ziemia wymyślona, Książka | Błażej Ciarkowski

    Porywająca podróż po łódzkiej mapie stworzonej z faktów i mitów, historii i literackiej fikcji. Na przestrzeni ostatnich dwustu lat Łódź była „miastem amerykańskim” i „ziemią obiecaną”. „Czwartą stolicą” i „ostatnim nieodkrytym miastem”. „Polskim Manchesterem” i „miastem przeklętym”. Miastem „bez historii” i „miastem czterech kultur”. Była czerwona, robotnicza, szara, kreatywna. Łódź jest miastem innym niż wszystkie. Chyba najbliżej jej do Gdyni, chociaż nie posia...

    PromocjaNowość
    okładka Wszystko, co powinieneś wiedzieć, zanim umrzesz, Książka | Małgorzata Węglarz

    Cała prawda o polskiej branży funeralnej. Odpowiedzi na pytania, które boimy się zadać. Jak to jest na co dzień mieć kontakt ze śmiercią? Jakie są fakty i mity o branży pogrzebowej? I kiedy bywa naprawdę ciężko? Choć w Polsce umiera rocznie około 400 tysięcy osób, o branży pogrzebowej wiemy niewiele, a to, co usłyszymy od osób, które mają za sobą organizację pogrzebu, bywa kontrowersyjne i budzi w nas lęk. Prawie każdy zna mrożące krew w żyłach opowieści o łamaniu...

    PromocjaNowość
    okładka Na bulwarach czyhają potwory. Filmowa historia Ameryki, Książka | Maciej Jarkowiec

    Wyprawa przez zekranizowany kraj i filmy, które go kreują. Którędy przebiega granica rzeczywistości i fikcji? Czy w Ameryce można ją dostrzec, wyznaczyć? Kto tu kogo okłamuje? Czy to Hollywood wciska Ameryce kit? A może Ameryka jest zmyśleniem, które Hollywood ekranizuje? „Żeby żyć, opowiadamy sobie historie” – napisała Joan Didion. W Ameryce, bardziej niż gdzie indziej, historie opowiada się na ekranie. Żeby żyć, Ameryka karmi się swoim kinem. You are what you e...

    PromocjaNowość
    okładka Pato&influencerzy. Twoje dziecko lubi to, Książka | Mariusz Sepioło

    Poniżanie, wyzwiska, przemoc – na żywo, dla każdego. Wystarczy kliknąć. Kim są ludzie, którzy z ekranów smartfonów kształtują gusta i postawy naszych dzieci? Mariusz Sepioło zagląda za kulisy zgniłego, zdemoralizowanego świata „internetowych gwiazd”. Jako pierwszy dziennikarz w Polsce zagląda do akt sądowych, w których oskarżeni i skazywani byli influencerzy z czołówek plotkarskich portali. Wchodzi do mieszkania, w którym właśnie trwa patostream, rozmawia z youtuberami, pato...

Co znajdziesz w kategorii: Biografie i wspomnienia

Co to jest książka biograficzna?

Książki biograficzne to dzieła opisujące życie, karierę, osiągnięcia jakiejś znanej postaci lub popularnej osoby, na przykład muzyka, polityka czy sportowca. Niektóre z tych tytułów są fabularyzowane, inne nie. W przeciwieństwie do autobiografii, ebooki biograficzne napisane są z perspektywy osoby trzeciej, opisującej daną postać. Z kolei autobiografie to historie tworzone przez same osoby w nich opisywane - znajdziecie w nich zatem wiele osobistych opowieści oraz pierwszoosobową formę narracji. Czasami biografie skupiają się na osobach lub wydarzeniach kontrowersyjnych - innym razem na tych najbardziej cenionych i lubianych. Sensację wywołał na przykład debiut literacki Jennette McCurdy, “Cieszę się, że moja mama umarła”. Ten pełen emocji zapis zmagań z toksyczną matką, zaburzeniami odżywiania i uzależnieniami jednej z najbardziej znanych współczesnych amerykańskich dziecięcych aktorek. Nie zawsze jednak biografie lub autobiografie opierają się na tak trudnych zwierzeniach i wspomnieniach.

Z czego składa się biografia?

Jakie elementy składają się na ciekawe biografie? Przede wszystkim wciągająca, często wielowątkowa historia odmalowująca obraz człowieka z krwi i kości - z jego radościami i smutkami, problemami i sukcesami. Często dzieła te opierają się na wspomnieniach - czy to samej opisywanej osoby, czy jej przyjaciół, znajomych, rodziny, bliskich. Dzięki temu otrzymujemy w miarę możliwości jak najbardziej pełny obraz życia, do którego poznania zostajemy zaproszeni. Nierzadko dzięki temu poznajemy inne, czasem zaskakujące oblicze danej osoby, odmienne od tego, co znamy z mediów czy opinii społecznej. Najlepsze książki biograficzne często opierają się na sytuacjach, które są czytelnikom zupełnie nieznane lub niewyobrażalne. Tak dzieje się na przykład w wypadku tytułu “ Czesałam ciepłe króliki. Rozmowa z Alicją Gawlikowską-Świerczyńską” Dariusza Zaborka. Ta lekarka i więźniarka obozu w Ravensbrück opowiada historię o niesamowitym optymizmie, który udało się jej utrzymać nawet pomimo tragicznych warunków obozu koncentracyjnego. W wieku 92 lat zdecydowała się opowiedzieć Zaborkowi o swoim życiu, dzięki czemu otrzymujemy poruszający obraz o życiu silnej, odważnej i niezależnej kobiety. Ebook z tym wywiadem znajdziecie na Woblink w formatach epub, mobi lub pdf.

Jakie są rodzaje ebooków biograficznych?

Na Woblink znajdziecie wiele różnych rodzajów biografii literackich skupiających się na osobach o różnych zawodach, pochodzeniu czy żyjących w zupełnie odmiennych od dzisiejszych warunkach. Wiele tego typu dzieł odmalowuje portrety artystów i twórców. W tej grupie znajdziecie chociażby historię życia Kory zatytułowaną “Się żyje. Kora. Biografia” napisaną przez Katarzynę Kubisiowską. Z kolei autobiograficzna “My Love Story. Autobiografia” została spisana przez samą Tinę Turner. Nie tylko ta wielka piosenkarka wzięła sprawy w swoje ręce, gdy przyszło do opowiedzenia historii swojego życia. Taką drogą poszli także Dave Grohl, muzyk, lider zespołu Foo Fighters, w swojej książce “The Storyteller. Moje historie. Opowieści o życiu i muzyce” czy Woody Allen w “A propos niczego. Autobiografia”. Specyficzny rodzaj autobiografii przedstawił w swoim dziele “Tysiąc lat radości i trosk. Wspomnienia” chiński artysta Ai Weiwei, przeplatając własne doświadczenia i wspomnienia z historią swojego ojca oraz kontekstem przemian, jakie miały miejsce w Chinach w ciągu kilku ostatnich dekad. Ciekawą perspektywę biografii artysty proponuje także Natalia Budzyńska w swoim dziele “Witkiewicz, ojciec Witkacego”. Opisuje ona bowiem życie znanego malarza, krytyka sztuki oraz pisarza, ojca Witkacego, twórcy architektonicznego stylu zakopiańskiego, o którym czasem zapomina się, mówiąc głównie o jego synu. Wśród ważnych biografii polskich artystów znajdziecie także książkę Moniki Śliwińskiej “Wyspiański. Dopóki starczy życia”. Dzięki danym zebranym w archiwach, rodzinnych dokumentach, listach i pamiętnikach Śliwińskiej udaje się zrekonstruować mało znanego, prywatnego Wyspiańskiego, który ściga się z własną śmiercią, najbardziej intymne wiersze pisze o żonie i gorączkowo szuka sposobu, by dostąpić artystycznego spełnienia i nieśmiertelności. Cennym źródłem wiedzy są także biografie świętych (hagiografie). Dotyczą one zarówno postaci historycznych (na przykład “Ignacy Loyola. Sam i na piechotę”), jak i współczesnych (jak “Siostra Faustyna. Biografia świętej”). Wiele z nich dotyczy także świętych papieży, w tym Jana Pawła II - tutaj znajdziecie chociażby “Pontyfikat na czasy zamętu. Jan Paweł II wobec wyzwań Kościoła i świata” o. Macieja Zięby lub “Niezapomniany. Jan Paweł II we wspomnieniach przyjaciół i współpracowników” Włodzimierza Rędziocha. Te i wiele innych biografii oraz autobiografii znajdziecie na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).

Najlepsze książki biograficzne i autobiograficzne

Wiele popularnych biografii i autobiografii opowiada historie osób rozpoznawalnych na całym świecie, odkrywając nieznane lub przemilczane wcześniej elementy ich życia. Biografie sławnych ludzi zawierają w sobie także między innymi najciekawsze biografie sportowców, polityków, pisarzy czy muzyków. Znajdziecie tu na przykład ebooka “Ten drugi”, opowieść o księciu Harrym. Wcześniej ukrywane wydarzenia i okoliczności zawiera w sobie także na przykład biografia aktora Matthew Perry'ego , znanego głównie z roli Chandlera w serialu “Przyjaciele”. Jego “ Przyjaciele, kochankowie i ta Wielka Straszna Rzecz”, choć pełne charakterystycznego dla niego humoru, opowiada o trudnej walce z chorobą i nałogami, najciemniejszych momentach życia i najważniejszych, prawdziwych przyjaciołach. Swoją autobiografię, w której wyjaśnia wiele wcześniejszych kontrowersji i ujawnia nieznane dotąd fakty, stworzyła także Pamela Anderson w “Love, Pamela. Autobiografia”. Poznać możecie także życie innych aktorów - Matthew McConaughey’a w książce “Zielone światła” czy Toma Feltona w “Po drugiej stronie różdżki”. Michał Rusinek, przez wiele lat sekretarz Wisławy Szymborskiej, opowiada o tej wybitnej poetce w swoim “Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej”. David Gardner napisał biografię jednego z najbardziej znanych współcześnie amerykańskich aktorów zatytułowaną “ Tom Hanks. Enigma”. Nie tylko artyści są jednak podmiotami książek biograficznych. Jedna z najbardziej głośnych swego czasu pozycji dotyczy współtwórcy sukcesu firmy Apple - to “Steve Jobs” Waltera Andersona. Znaną autobiografię napisała także Michelle Obama - jej “ Becoming. Moja historia” to pełne szczerości i humoru wspomnienia byłej Pierwszej Damy Stanów Zjednoczonych. O swoich przodkach pisała z kolei znana dziennikarka Oriana Fallaci. “Kapelusz cały w czereśniach” to epicka historia jej własnych przodków, pełna miłości, zdrady, namiętności i niespokojnego ducha, artystów, chłopów, buntowników, bohaterów i tchórzy, a przy tym literacki hołd dziennikarki dla jej rodzinnych Włoch i Florencji. Te i wiele innych tytułów biograficznych odsłaniających życie znanych i mniej znanych osób z Polski i świata, czeka na Was na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).