TargiKsiążkiMaj2025

Książki o historii najnowszej

Typ publikacji

Cena

Format

Wydawcy

Sortuj według:
Zyskujące popularność
    Promocja
    okładka Machiny do tortur kat, narzędzia, egzekucje, Książka | Jurga Robert

    „Łacińskie powiedzenie „człowiek człowiekowi wilkiem” przez długie stulecia zachowuje prawdziwość. Rozwojowi cywilizacji człowieka stale towarzyszyły tortury i egzekucje. Przemoc wobec drugiego człowieka, świadoma czy nie, jest zakorzeniona w naszej naturze tak głęboko, że nie potrafi my, a może i nie chcemy z niej zrezygnować. Świat grozy, w którym zło stawało się banalne, otworzył się dla człowieka z chwilą, gdy wyprodukowane przez niego dobra zaczęły kusić innych. Choć wsp...

    Promocja
    okładka Iran 1925-2014 Od Pahlawich do Rouhaniego, Książka | Robert Czulda

    Autor przedstawia historię Persji/Iranu w latach 1925–2014, zarówno w okresie rządów dynastii Pahlawich, jak i późniejszej rewolucji islamskiej i jej wpływu na współczesne państwo irańskie. Ciekawie omawia takie kwestie jak: przejęcie władzy przez dynastię Pahlawich, projekt reform Mohammada Mosaddegha, brytyjsko-amerykański zamach stanu i jego dalekosiężne skutki, rządy Mohammada Rezy Pahlawiego i przeprowadzona przez niego „biała rewolucja”, rewolucja islamska, wojna iracko...

    Promocja
    okładka 1945 Polowanie na niemieckich naukowców, Książka | Sean Longden

    Sean Longden, pisarz i znawca II wojny światowej, jako pierwszy opowiedział światu historię T-Force – tajnej jednostki armii brytyjskiej do zadań specjalnych podczas ostatnich miesięcy wojny. Longden, który dotarł do utajnionych dotychczas dokumentów i coraz mniej licznych uczestników tych wydarzeń, w pasjonujący sposób relacjonuje operacje, dzięki którym zachodni alianci zdobyli tajemnice wojskowe i przemysłowe III Rzeszy. T-Force udało się też przechwycić wybitnych niemiec...

    Promocja
    okładka Było... nie minęło Mapa tajemnic Kronika zwiadowców historii, Książka | Adam Sikorski

    Za pośrednictwem programów telewizyjnych [„Ocalić… od zapomnienia”, „Było… nie minęło”, „Z archiwum IPN”] historyk i dokumentalista Adam Sikorski pragnie przywrócić należną godność naszym narodowym bohaterom wojennym – zasłużonym, a tak często zapomnianym, odkurzyć karty odtajnionych dokumentów i ukazać prawdziwe oblicza historii, wskrzeszać i kultywować w pamięci to, co w tradycji wojska polskiego najpiękniejsze, a przede wszystkim przekonać młode pokolenie, że słowa: „Bóg, ...

    Promocja
    okładka Nie było czasu na strach z Janiną Wasiłojć-Smoleńską rozmawiają Marzena Kruk i Edyta Wnuk, Książka |

    Nowa publikacja Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie „Nie było czasu na strach...” to zapis wielogodzinnych rozmów Marzeny Kruk i Edyty Wnuk z Janiną Wasiłojć-Smoleńską, żołnierzem pierwszego oddziału partyzanckiego na Wileńszczyźnie, dowodzonego przez Antoniego Burzyńskiego ps. „Kmicic”, a potem 5. Brygady Wileńskiej AK, dowodzonej przez mjr. Zygmunta Szendzielarza ps. „Łupaszka”. Bohaterka opowiada o swoim dzieciństwie, walce w partyzantce, a także działalności w podzie...

    Promocja
    okładka Wojna paragwajska 1864-1870, Książka | Wojtczak Jarosław

    Pięcioletni konflikt zbrojny (1865-1870) w Brazylii, zwany wojną paragwajską (Guerra do Paraguai), a w Paragwaju wojną trójprzymierza (Guerra de la Triple Alianza). Został on wywołany istniejącym od czasów uzyskania niepodległości nacjonalizmem Argentyny i rosnącą po tęgą ekonomiczną Brazylii oraz wielki mi ambicjami prezydenta Paragwaju Francisco Solano Lópeza, który dążył do uczynienia swojego kraju regionalnym mocarstwem. Nieduży, położony w samym środku Ameryki Południowe...

    Promocja
    okładka Historia państw bałtyckich, Książka | Andres Kasekamp

    Litwa, Łotwa i Estonia były i pozostają areną zarówno rywalizacji, jak i współpracy między Wschodem a Zachodem. Autor mistrzowsko śledzi rozwój tych trzech państw bałtyckich – od średniowiecznych krucjat przeciwko ostatnim poganom Europy i potędze Wielkiego Księstwa Litewskiego, przez przyłączenie ich do Imperium Rosyjskiego pod koniec XVIII wieku, aż po wyodrębnienie się nowoczesnych tożsamości narodowych w ubiegłym stuleciu. Czerpiąc z najnowszych badań i opracowań, Andres ...

    Promocja
    okładka Trójkąt ukraiński Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793-1914, Książka | Beauvois Daniel

    Daniel Beauvois odkrywa całe połacie nieznanych faktów i problemów, pomaga w istotny sposób sprawie przywracania pamięci historycznej Polakom, Ukraińcom i Rosjanom. Czyni to naprawdę sine ira et studio w imię maksymalnej rzetelności badacza... Chyba tylko bezstronny i neutralny historyk może dojść do przedstawiania procesów społecznych obarczonych w dotychczasowej historiografii trzech zainteresowanych czy, inaczej mówiąc, biorących udział w ówczesnym rozwoju sytuacji stron, ...

    Promocja
    okładka Bitwa o Atlantyk Wrzesień 1939 - maj 1943, Książka | Samuel Eliot Morison

    Pierwszy tom „Bitwy o Atlantyk” zawiera opis pierwszej fazy wojny Amerykanów z hitlerowskimi Niemcami. Nazywany jest on okresem „raju dla U-bootów”. Nieliczne niemieckie okręty podwodne, które zaatakowały okolice wschodniego wybrzeża amerykańskiego, a potem rejon Zatoki Meksykańskiej i Karaiby, odniosły tam oszołamiające sukcesy. W tym czasie U-booty nie zatapiały mniejszych statków, nie strzelały nawet do dużych, ale pustych jednostek, ponieważ żal było im torped na takie ce...

    Promocja
    okładka Cesarska armia Japonii 1853-1945, Książka | Edward J. Drea

    Popularne wyobrażenia o cesarskiej armii japońskiej wciąż umacniają w nas obraz samobójczych ataków i fanatycznych dowódców, ślepo oddanych swemu cesarzowi. Edward Drea sięga jednak głębiej niż te stereotypy, snując znacznie bardziej skomplikowaną opowieść o tym, jak armia ta rosła w siłę, rozszerzając swoje wpływy w kraju i za granicą, aby stać się jedną z najpotężniejszych na świecie machin wojennych. W tym napisanym ze znawstwem studium, obejmującym kwestie doktryny, stra...

    Promocja
    okładka Brytyjczycy o statusie Szczecina Tajny raport Rohana Butlera (1965), Książka | Jacek Tebinka, Ryszard Techman

    Opracowanie źródłowe z połowy lat sześćdziesiątych XX w. zawiera cenne memorandum Rohana Butlera (1917–1996), wieloletniego doradcy historycznego ministrów spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii. Przybliża ono ciekawe spojrzenie tego historyka, pracującego w Foreign Office w Londynie, na przynależność państwową Szczecina, rozpatrywaną przez pryzmat ustaleń międzynarodowych, dyskusji na różnych forach i opinii mężów stanu w czasie II wojny światowej i w pierwszych dekadach po j...

    Promocja
    okładka Polska Walcząca 1939-1945, Książka | Wiesław Zdziabek

    Książka adresowana szczególnie do uczniów interesujących się historią oraz przygotowujących się do olimpiad, konkursów i egzaminu maturalnego z historii, ale również do każdego, kto pasjonuje się tematyką II wojny światowej. Publikacja poświęcona jest problematyce walki cywilnej i zbrojnej w okupowanej Polsce. Omówiono w niej struktury organizacyjne państwa podziemnego oraz formy i przebieg walki, a także aktywność ruchu oporu na tle wydarzeń ogólnoeuropejskich i z uwzględni...

    Promocja
    okładka Jak Polacy przeżywali wojny światowe?, Książka | Assiatou

    XIX Powszechny Zjazd Historyków w Szczecinie w 2014 r., zorganizowany w setną rocznicę wybuchu I wojny światowej, stał się dogodną okazją, aby zwrócić uwagę badaczy na wymiar egzystencjalny dwóch konfliktów światowych. Problematyka ta stała się głównym tematem sesji „Jak Polacy przeżywali wojny światowe?”, której materialnym efektem stała się publikacja. Sesję, a w ślad za nią również tom studiów podzielono na dwie zasadnicze części, dotyczące I oraz II wojny światowej. Kata...

    Promocja
    okładka Tam kiedyś była Rzeczpospolita Ziemie ukrainne, Książka | Jerzy Besala

    Ziemie ukrainne są pełne śladów polskości. Na Rusi Czerwonej, Wołyniu, Podolu, w województwie bełskim, na Bracławszczyźnie, Czernihowszczyźnie, w Kijowskiem – wszędzie Polacy bądź spolonizowani kniaziowie i szlachta ruska odcisnęli swe piętno w historii i kulturze. Pałace, zamki, miasta, miasteczka, kościoły, cerkwie – obecnie często w zupełnej ruinie – powstawały z inicjatywy „polskich panów”, a ziemie zagospodarowywane były dzięki przywilejom polskich królów. Książka przybl...

    Promocja
    okładka W cieniu Dżesera Badania polskich archeologów w Sakkarze, Książka | Myśliwiec Karol

    Monografia „W cieniu Dżesera. Badania polskich archeologów w Sakkarze” jest syntezą osiągnięć naukowych polsko-egipskiej misji archeologicznej prowadzonej od 1987 roku wykopaliska po zachodniej stronie piramidy, tzw. piramidy schodkowej, zbudowanej w początkach III dynastii (ok. 2650 rok p.n.e.) przez legendarnego architekta i imieniu Imhotep. Misją kieruje autor książki. Efektem dwudziestu dotychczasowych kampanii wykopaliskowych było odkrycie dwu cmentarzysk z epok odległyc...

    Promocja
    okładka Utracone miasto Warszawa wczoraj i dziś, Książka | Rafał Bielski, Jakub Jastrzębski

    Album Utracone miasto Warszawa wczoraj i dziś to wyjątkowe wydawnictwo, bo powstało z połączenia pasji dwóch osób zakochanych w starych zdjęciach stolicy. Z jednej strony, Rafał Bielski, kolekcjoner, posiadający jedną z największych kolekcji zdjęć, pocztówek i planów Warszawy, który wybrał ze swoich zbiorów najciekawsze widoki miasta, często dotąd niepublikowane. Z drugiej Jakub Jastrzębski, pasjonat historii Warszawy i jej ikonografii, który opatrzył je krótkim, acz szczegół...

    Promocja
    okładka Myślą i słowem Polsko-rosyjski dyskurs ideowy XIX wieku, Książka |

    Historia polsko-rosyjskich interakcji intelektualnych, sporów i wzajemnych inspiracji ideowych jest zagadnieniem mało znanym, a poza Polską bardzo często pomijanym. Na straży ignorancji stoi szeroko rozpowszechniony stereotyp sprowadzający opowieść o tych stosunkach do kampanii wojennych, rozbiorów, powstań, martyrologii.

    Promocja
    okładka Poczet katów katyńskich, Książka | Nikita Pietrow

    Rozstrzelanie w 1940 roku polskich jeńców wojennych, oficerów i cywili, było najbardziej krwawą zbrodnią od zakończenia Wielkiego Terroru. Nikita Pietrow, rosyjski historyk i działacz na rzecz ochrony praw człowieka, nakreślił specjalnie dla polskiego czytelnika portret zbiorowy katyńskich oprawców. Począwszy od członków Biura Politycznego, których podpisy figurują pod notatką Berii z 5 marca, skończywszy na „personelu obsługującym maszynę śmierci”. Autor szuka prawidłowości...

    Promocja
    okładka W kręgu skarbów i tajemnic Dolnego Śląska + CD, Książka | Robert Primke, Maciej Szczerepa

    Dolny Śląsk obfituje w tajemnice z czasów odległych, ale i z lat II wojny światowej. Niektóre sekrety udało się wyjaśnić, lecz wiele skarbów nadal czeka w ukryciu, aż ktoś je znajdzie. Robert Primke i Maciej Szczerepa uchylają rąbka tajemnicy, jaka otacza ludzi i wydarzenia związane z okolicami Lwówka Śląskiego, Wlenia, Krzeszowa, Bystrzycy i uroczymi zakątkami Sudetów. Podążając tropem skarbów i zagadek historii, wyjaśniają między innymi: Gdzie jest skarb Nositzów?, Co zawie...

    Promocja
    okładka Dzieje kolei doliny Bystrzycy (Weistritzhalbahn) Świdnica-Jedlina Zdrój, Książka | Dominas Przemysław

    Linia kolejowa Świdnica – Jedlina Zdrój zwana koleją doliny Bystrzycy (Weistritzthalbahn) stanowi wyjątkowe dzieło sztuki inżynieryjnej początku XX wieku. W latach 1902–1904 na stokach Gór Sowich i Wałbrzyskich zrealizowano szlak, który wymagał użycia licznych przepraw mostowych. Ich forma oraz wykonanie wyróżniają się na tle innych linii kolejowych Śląska. Imponująco prezentują się również obiekty architektoniczne. Ceglane dworce częściowo wykonane w konstrukcji szkieletowej...

    Promocja
    okładka Wrocław przełomu wieków XIX/XX Opowieść o życiu miasta, Książka | Galik Piotr

    Wrocław przełomu XIX i XX wieku, przez pewien czas trzecie co do wielkości zaludnienia miasto (po Berlinie i Hamburgu), tętnił życiem. Działało tu bractwo biesiadne o nietypowej nazwie „Tu Panuje Porządek”. W jego lokalu można było zamówić między innymi „kapelana polowego” i „Wielkiego Mogoła”... Spragnionych piwa zapraszała najdłużej działająca piwiarnia Europy – Piwnica Świdnicka, ale także inne lokale oferujące złocisty trunek, jak choćby Czarny Orzeł, Świński Ryj czy Czer...

    Promocja
    okładka Życie Janusza Radziwiłła, Książka | Edward Kotłubaj

    Dom Radziwiłłów należał do najznakomitszych i najsilniejszych na Litwie. Jego początki sięgają cza­sów pogańskich i według podań familijnych i narodowych wypływa ze szczepu wielkich książąt litewskich, z dynastii Dowsprunga. Głową i przodkiem tego domu ma być Lizdejko, od lizda (po litewsku: gniazdo) tak nazwany, dlatego, że został znaleziony w orlim gnieździe. Podanie o tym jest następujące; w roku 1283 Dowmund, książę uciański i połocki, brat wielkiego księcia litewskiego N...

    Promocja
    okładka W obliczu wroga Polska literatura antyturecka od połowy XVI do połowy XVII wieku, Książka | Pyłypenko Wołodymyr

    „Postrach całego świata” – tak w XVI w. Europejczycy nazywali Imperium Osmańskie. Turcy seldżuccy [tak w oryginale, w rzeczywistości tu i dalej chodzi oczywiście o Turków osmańskich – przyp. tłum.], którzy pojawili się w Azji Mniejszej pod koniec XIII w., już półtora stulecia później podbili znaczną część Półwyspu Bałkańskiego i zajęli stolicę Cesarstwa Bizantyńskiego – Konstantynopol. I chociaż początkowo mało kto traktował ich poważnie, jako że walki prowadzone przez Seldżu...

    Promocja
    okładka A kto chce być wolny…, Książka |

    A kto chce być wolny… to książka o oporze wobec władzy komunistycznej, podjętym przez środowiska niepodległościowe w PRL i sposobach, jakimi komuniści próbowali ten opór zdławić. Autorzy tomu przedstawiają losy często zapomnianych dziś bohaterów walki o wolność, obalając zarazem wiele stereotypów dotyczących pracy peerelowskiego aparatu represji i działalności ówczesnej opozycji. Artykuły przedstawiają bezkompromisową wersję historii, politycznie niepoprawną i daleką od ideol...

Co to jest książka?

Książka jest dokumentem piśmienniczym, obszernym zazwyczaj zapisem wszelkiej ludzkiej myśli. Występuje w postaci wielostronicowej publikacji o określonej liczbie stron i trwałym charakterze.

Postać dzisiejszej książki drukowanej ma formę kodeksu będącego zbiorem kartek połączonych grzbietem. Taki sposób utrwalania zapisu w momencie upowszechnienia pergaminu zastąpił wcześniejszą formę dokumentu piśmienniczego, jakim był zwój.

Według definicji Słownika języka polskiego PWN książka jest złożonym oraz oprawionym arkuszem papieru zadrukowanym tekstem o charakterze literackim, użytkowym bądź naukowym. Jednak współcześnie definicja ta powinna zostać poszerzona o książki elektroniczne będące cyfrowym odpowiednikiem tych drukowanych. Do książek elektronicznych zaliczane są zarówno ebooki, jak i audiobooki. Treść utrwaloną w formie elektronicznej można odczytać za pomocą odpowiedniego oprogramowania na laptopach, tabletach, smartfonach, a przede wszystkim na przeznaczonych do tego celu czytnikach.

E-książki odgrywają bardzo dużą rolę. Podjęty jakiś czas temu proces digitalizacji książek umożliwia dostęp do światowych zasobów wiedzy znacznie większej liczbie osób. Zbiory ksiąg to niepodważalne światowe dziedzictwo kultury, jednak ze względu na ograniczoną możliwość szybkiego dostępu do przechowywanych w księgozbiorach publikacji, a także brak możliwości jakiegokolwiek dostępu do dzieł o znacznej wartości historycznej proces digitalizacji daje szansę na udostępnianie światowych dzieł szerokiej masie odbiorców.

Czym wyróżnia się dana okładka (oprawa)?

Okładka to wszystko, co zostało od zewnątrz trwale złączone ze znajdującym się w środku wkładem. Składa się z przedniej i tylnej okładziny (potocznie zwanej okładką), a także z grzbietu okładki. To właśnie okładka definiuje i określa ostateczny wygląd książki, gdyż determinuje między innymi sposób, w jaki łączą się ze sobą wszystkie kartki i jaka jest wewnętrzna budowa książki. Oprawy mogą być miękkie, twarde czy też zintegrowane – różnią się przede wszystkim wielkością, wagą, wytrzymałością oraz ceną. Przykładowo książki w twardej oprawie są większe, cięższe, bardziej wytrzymałe i droższe od tych w miękkiej.

Co znajdziesz w kategorii: Książki o historii najnowszej

Nierzadko najbardziej interesującymi, bo obejmującymi sprawy, które znamy i pamiętamy z naszego własnego życia, są książki o historii najnowszej. Jest to ostatnia, obecnie trwająca epoka historyczna.

Jakie wydarzenie stanowi początek historii najnowszej?

Za datę początkową przyjmuje się z reguły 1789 rok, czyli wybuch rewolucji francuskiej. Niekiedy pojawiają się także terminy późniejsze - rok 1815 (kongres wiedeński) lub nawet 1848 (Wiosna Ludów). W Polsce liczy się historię najnowszą z reguły od trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej w 1795 roku. Obejmuje ona zatem kilka wieków, w czasie których wydarzyło się wiele kluczowych dla Polski i świata wydarzeń oraz przemian. Wśród nich wspomnieć z pewnością należy o dwóch rewolucjach przemysłowych, a także o I i II wojnie światowej (w tym powstaniu warszawskiemu), okresie międzywojennym, PRL-u, jak również o czasie tzw. zimnej wojny.

Ebooki o historii najnowszej, jakie znajdziecie w księgarni internetowej Woblink, opowiadają o sprawach z całego świata. Znawca dziejów Europy Wschodniej Serhii Plokhy zabiera nas do Czarnobyla, by w swoim dziele “Czarnobyl. Historia nuklearnej katastrofy” odtworzyć tamtą dramatyczną historię. Ukazuje walkę naukowców, strażaków i żołnierzy, którzy walczyli heroicznie w samym środku nuklearnego piekła. Piotr Żurek skupia się na dziejach Słowenii w okresie, gdy ta była częścią republiki jugosłowiańskiej, państwem rządzonym przez Josipa Broza-Tito. Jego dzieło “Słowenia pod rządami Tity (1945-1980). W cieniu Jugosławii” czeka na Was na Woblink jako ebook w formatach epub, mobi lub pdf. Polecamy także sięgnąć po niezmiennie aktualny esej wybitnego historyka Timothy’ego Snydera zatytułowany “O tyranii”, a także jego dzieło “Droga do niewolności. Rosja, Europa, Ameryka”.

Najciekawsze ebooki o historii najnowszej Europy i świata

W książkach opowiadających o postaciach, wydarzeniach czy zjawiskach, które miały miejsce w epoce historii najnowszej znajdziemy obrazy z całego świata. Do Chin przenosi nas między innymi Profesor Bogdan Góralczyk w dziełach “Wielki renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje” oraz “Chiński feniks. Paradoksy wschodzącego mocarstwa”, gdzie stara się wyjaśnić fenomen chińskich reform, a także przewidzieć, jakie kroki podejmie w przyszłości Państwo Środka. Martin Meredith przedstawia z kolei “Historię współczesnej Afryki”, a Tadeusz A. Olszański ukazuje “Ukraińskie stulecie 1914-2014. Szkice historyczne”. Napięcie między USA a Rosją, które ma swoje początki w okresie po II wojnie światowej, wywołało tzw. zimną wojnę, której kolejne rozdziały dopisywane były nieustannie aż do dziś. Historię tych zmagań stara się jak najbardziej rzetelnie opisać Tim Weinter w ebooku “Szaleństwo i chwała. Wojna polityczna pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Rosją, 1945-2020”. Nie sposób nie wspomnieć także o dziełach Normana Daviesa, brytyjskiego historyka, który z sukcesem od wielu lat opisuje historię Europy, Polski oraz Wysp Brytyjskich, w dużej mierze skupiając się na epoce najnowszej. Na Woblink znajdziecie między innymi jego “Powstanie’44”, “Europa walczy. 1939-1945” czy “Szlak Nadziei. Armia Andersa. Marsz przez trzy kontynenty”. Tych i wielu innych fascynujących pozycji opowiadających o historii najnowszej szukajcie na Woblink jako książek papierowych, audiobooków oraz ebooków (epub, mobi, pdf).

Najlepsze książki o historii najnowszej Polski

Najnowsza historia Polski pełna jest dramatycznych wydarzeń, ważnych postaci, porażek, błędów i aktów ogromnej odwagi. Agnieszka Witkowska-Krych podejmuje trudny temat w swoim dziele “Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim”. Nie mogło zabraknąć także opisów brawurowych ucieczek, m.in. z obozów śmierci – Auschwitz, Sobiboru, sowieckich łagrów czy pilnie strzeżonych twierdz, które w „Słynnych ucieczkach Polaków” opisał Andrzej Fedorowicz. Pod redakcją Beaty Halickiej ukazał się zbiór świadectw zatytułowany “Mój dom nad Odrą. Pamiętniki osadników Ziem Zachodnich po 1945 roku”. “Płakaliśmy bez łez” to niełatwy w lekturze, lecz niezwykle cenny zbiór wspomnień byłych więźniów, członków żydowskiego Sonderkommando w Auschwitz, zebranych przez Gideona Greifa. Wiele ciekawych pozycji dotyczy wydarzeń, jakie miały miejsce w Polsce w latach 80. i 90. XX wieku. Należą do nich na przykład “Okrągły stół” Jana Skórzyńskiego czy “Wojna polsko-jaruzelska. Stan wojenny, czyli kontrrewolucja generałów” Andrzeja Paczkowskiego. Procesy budowy demokratycznego państwa prawa III Rzeczypospolitej opisują Daria i Tomasz Nałęcz, których “Czas przełomu 1989-1990” pozwala prześledzić, jak tworzony był współczesny polski system parlamentarny, samorząd lokalny, czy jak wprowadzano kluczowe prawa obywatelskie. Wiele ciekawych tytułów o historii najnowszej znajdziecie na Woblink jako książki papierowe, audiobooki oraz ebooki (w formatach epub, mobi lub pdf).