Niemal sensacyjna opowieść o odkryciach naukowych i epoce? To możliwe, jak dowodzi ta fascynująca książka holenderskiego historyka Luuca Kooijmansa (ur. 1956), który otrzymał za nią najbardziej prestiżową w Holandii Wielką Nagrodę Historyczną. Autor uchwycił narodziny współczesnego przyrodoznawstwa w najbardziej dramatycznym momencie uwalniania się od dogmatycznego balastu teologii i metafizyki z jednej strony i rozpowszechnionych przekonań z drugiej. „Fabuła” tej opowieści o...
Gdzie kończy się dzieło a zaczyna szaleństwo? Jak możliwy jest język, który w jednym i tym samym dyskursie mówi o poezji i szaleństwie? Kiedy narodziła się literarura i z jakiego doświadczenia? Jak, w jakich warunkach i za pomocą jakich form, coś takiego jak podmiot może pojawić się w porządku dyskursu? W książce tej czytelnik znajdzie próbę odpowiedzi na te i inne zasadnicze pytania dotyczące języka i literatury. Głównym tematem jest nieodmiennie niewidoczna linia oddzielaj...
W rozumieniu autora żydowski mistycyzm objął znacznie szerszy zakres zjawisk, niż uprzednio przyjmowano: nie tylko średniowieczną kabałę, lecz także opisane w tym tomie: XVI-wieczną kabałę Izaaka Lurii, kontrowersyjny ruch Sabbatacja Cwi, a także chasydyzm na ziemiach polskich z Baal-Szem Towem. W interpretacji Scholema mistycyzm żydowski stanowi ciągłość od wczesnego średniowiecza aż po współczesność. Ta książka jest tyleż historią, co analizą charakterystycznych wątków teg...
Nie jest to typowy podręcznik do historii filozofii, ale za to bardziej użyteczny i pouczający niż cała półka typowych podręczników. Bertrand Russell (1872–1970), jeden z najwybitniejszych filozofów brytyjskich XX wieku, laureat Nagrody Nobla (1950), napisał „Dzieje” w czasie II wojny światowej jako historię na wskroś nieakademicką i prywatną. Nie stroni w niej od radykalnych opinii, z jednymi klasykami poważnie dyskutuje, innych wyśmiewa, a czytelnik otrzymuje rozległą panor...
Ta książka należy do kanonu namysłu nad współczesnym światem drugiej połowy XX wieku, i to nie tylko od strony ekonomicznej. Jest chyba najgłębiej sięgającym traktatem o współczesnej gospodarce. Opublikował go w 1973 roku jako niemal manifest swej filozofii ekonomii Ernst Friedrich Schumacher (1911–1977), urodzony w Niemczech obywatel brytyjski. Autor, pracując jako doradca w organach rządowych i międzynarodowych, dogłębnie poznał bolesne strony gospodarczej nowoczesności, kt...
Biografia Heideggera napisana przez badeńskiego historyka Hugona Otta (ur. 1931) nie ma sobie równych pod względem pełni i bogactwa materiału. Dość skromny życiorys najwybitniejszego chyba filozofa XX wieku z jednym spektakularnym incydentem rektoratu w 1933 roku okazał się materiałem do ekscytującego śledztwa historycznego. Ott pokazał drogę życiową Heideggera w kontekście instytucji społecznych, a konkretnie dwóch dla niego najważniejszych: Kościoła i uniwersytetu. Po śmier...
Gdyby nie przedwczesna śmierć, Heinrich Zimmer (1890–1943) stałby się zapewne czołowym indologiem na skalę światową. Niniejsza książka reprezentuje ledwie fragment jego niedokończonych i projektowanych badań. Urodził się w Niemczech, a jego ojciec, o tym samym imieniu, też był indologiem. Heinrich Zimmer junior wykładał m.in. w Heidelbergu, ale w 1939 roku musiał emigrować z powodu polityki rasowej nazistów. Przez Anglię dotarł do USA, gdzie w 1942 roku rozpoczął pracę na Uni...
Niemiecki intelektualista o szerokich zainteresowaniach i trudnym życiu akademickim Georg Simmel (1858–1918) uchodzi za jednego z pionierów socjologii. „Filozofia pieniądza” wszakże (1900) nie jest socjoekonomią, lecz dziełem „totalnym”, z którym autor wiązał największe nadzieje i które uważał za swoje opus magnum. Tak jak zegar mierzy czas, tak pieniądz mierzy świat. Nie jest tylko po prostu środkiem wymiany, lecz relacją, interakcją wewnątrz społeczeństwa. Pieniądz „tka spo...
Gdy w 1958 ukazała się Antropologia strukturalna, Claude Lévi-Strauss (ur. 1908) miał za sobą kilka ważnych publikacji, w tym bestsellerowy Smutek tropików. Zapewne dzięki Antropologii został rok później powołany do College de France. Książka ta już samym tytułem ukształtowała pewną perspektywę poznawczą w tej dziedzinie. Wzorem amerykańskim Lévi-Strauss mówi raczej o antropologii kulturowej niż o etnologii, tę zaś jako teoretyczną naukę porównawczą odróżnia od etnografii. An...
Uznawana za najwybitniejszą intelektualistkę żydowską XX wieku Hannah Arendt (1906-1975) rozważa "kondycję ludzką" z perspektywy współczesnych doświadczeń i niepokojów. Świadek epoki, urodzona w Niemczech, emigrantka od 1933 roku, autorka rozpraw o totalitaryzmie, napisała tym razem "pozytywny" traktat o człowieku ujętym od strony narodzin i początku, a nie, jak w egzystencjalizmie, śmierci i kresu, oraz od strony vita activa przeciwstawionej vita contemplativa. Człowiek wype...
Dla Barthes'a mit nie jest jakąś fundamentalną opowieścią, lecz nową jednostką sensu nadbudowaną nad zwykłymi znaczeniami. Stanowi wypowiedź, choć niekoniecznie językową - może być rzeczą, fotografią, tekstem. Ważne, że tworzy wtórne, nadbudowane znaczenia. Są one "stosowne" w życiu, przenikają je i nawet dominują. W interpretacji Barthes'a unaturalniają i oswajają historyczną rzeczywistość.
Fenomenologia ducha Hegla jest jednym z najsłynniejszych dzieł w całej europejskiej historii filozofii. Jest to dzieło zdumiewające swą oryginalnością. Hegel wychodzi w nim wielorako poza koleiny, którymi posuwała się do tej pory myśl filozoficzna, i zarazem zamyka relatywnie krótki okres niezwykle dynamicznego rozwoju filozofii niemieckiej, zaczynający się od kantowskiego "przewrotu kopernikańskiego". Oryginalność stanowiska Hegla polega zwłaszcza na przerzucaniu pomostów mi...
"Większa część tej pracy poświęcona jest zmaganiom z poglądami tradycyjnymi, mimo że z punktu widzenia sztuki nowoczesnej są one mniej interesujące niż nowoczesne teorie estetyczne. Wynika to z faktu, że teorie tradycyjne dominują w programach edukacyjnych i na nich opiera się intuicyjne podejście odbiorcy do sztuki nowoczesnej. Lansowanie tych poglądów odbija się negatywnie na społecznym funkcjonowaniu sztuki. Przez nie trudniej pozyskać i wychować widzów, z ich powodów boją...
Kevin MacDonald (ur. 1944), profesor psychologii ewolucyjnej na Uniwersytecie Kalifornijskim, należy do najbardziej kontrowersyjnych intelektualistów w USA, a Kultura krytyki jest najobszerniejszym i reprezentatywnym wykładem jego poglądów. MacDonald bada naród i kulturę żydowską od strony jej cech „rasowych” i etnicznych. Wychodzi z założenia, że Żydzi jako grupa reprezentują pewną strategię ewolucyjną: dobór grupowy. Polega ona na etnocentryzmie, który oznacza obronę własne...
Georges Vigarello (ur. 1941), francuski historyk, ma w swojej dziedzinie imponujący i niezwykle efektowny dorobek, w znacznej mierze udostępniony polskiemu czytelnikowi przez Wydawnictwo Aletheia („Historia czystości i brudu”, „Historia gwałtu”, „Historia urody”, „Historia zdrowia i choroby”). Zainteresowania Vigarella skupiają się wokół „historii ciała” i wszystkiego, co się z nim dzieje: ciała chorego, zdrowego, brudnego, czystego, upiększanego i poniewieranego. Opisywane p...
Jeść to zaznawać przyjemności lub cierpienia. Żadna inna sfera ludzkich doznań fizycznych nie jest tak dotkliwie dwoista. Niewłaściwe odżywianie się czy wprost głód to najwięksi ludobójcy w dziejach człowieka. Ludzkość od dziesięciu mileniów z okładem spożywa (także w dosłownym sensie) owoce największej rewolucji w swoich dziejach: narodzin rolnictwa. Za tą cywilizacyjną zmianą poszły przemiany gospodarcze, społeczne, polityczne, a nawet obyczajowe. O tym wszystkim, o kilku t...
Pod koniec życia, w 1977 roku, Roland Barthes (1915-1980), klasyk współczesnej francuskiej humanistyki, zaczął po śmierci matki pisać książkę o fotografii. Osobistym motywem była próba odnalezienia „istoty” zmarłej Henriette Barthes w fotografiach, jakie po niej pozostały. Paradoksalnie autor odnajduje to, czego szuka, w zdjęciu matki z jej dzieciństwa, z okresu, w którym jej nie znał, przewrotnie zaś - zdjęcia tego czytelnikowi nie pokazuje, uważając, że byłoby dla niego ban...
Publikacja jest socjologiczną rozprawą problemu kary w odniesieniu do rodzaju przewinienia - w aspekcie historycznego rozwoju. Męczenie skazańca i długie zadawanie bólu z czasem sprowadza się do szybkich egzekucji kończących przedłużające się „spektakle”. Przemiany te są wynikiem zmieniającej się moralności społeczeństw.
Robert Nozick (1938–2002) należał do najbardziej znanych amerykańskich filozofów polityki, choć "Anarchia, państwo, utopia" (1974) była praktycznie jego jedyną publikacją w tej dziedzinie. Z pozycji liberalizmu zarysował tam swoje rozumienie i uzasadnienie państwa. Locke, Kant i Rawls to główne postaci z dziejów filozofii politycznej, do których nawiązywał. Słynna stała się jego teoria „państwa minimalnego”, ograniczonego do bardzo specjalnych, ochronnych funkcji. Wszelkie „w...
"Tajemna" i "nieoficjalna" jest ta historia pangermańskiej "ariozofii" końca XIX i pierwszych dekad XX wieku. Na wpół ezoteryczny i całkowicie rasistowski kult mitycznej wyższej rasy "Ariów" święcił w tym okresie szczyty popularności, wyznawany przez niemieckich nacjonalistów w Austrii i w samych Niemczech. Ruch ten uważano potem za współodpowiedzialny za ideologię nazistowską w Niemczech Hitlera, czyniąc go tematem sensacyjnych i często zmyślonych opowieści. Angielski histor...
Douwe Draaisma (ur. 1953) jest holenderskim badaczem historii nauki, w szczególności psychologii. „Machina metafor”, książka tłumaczona na wiele języków i znana w świecie, należy do jego głównych osiągnięć. W fascynujący sposób opowiada o podejmowanych w historii próbach zrozumienia natury pamięci. W obliczu tajemnicy, jaką do dziś stanowi pamięć, historia jej badania sprowadza się w pewnej mierze do historii metafor, którymi usiłowano ją opisać. Draaisma sięga do tej histori...
"O sztuce wojny" (1521) to jedyna książka Niccolo Machiavellego (1469-1527), jaka ukazała się za jego życia. Autor, przez wiele lat urzędnik republiki florenckiej, nie miał wprawdzie doświadczenia wojskowego, ale jego (podany w formie dialogu) traktat stał się kamieniem milowym nowożytnej obronności. Autor optował za tym, by państwa organizowały własne armie, co w czasach powszechnego korzystania z wojsk najemnych było nowością. Dlatego dzieło Machiavellego było inspiracją dl...
