Książka jest zbiorem referatów wygłoszonych przez młodych badaczy historii najnowszej na seminarium zorganizowanym w ramach czwartej edycji Letniej Szkoły Historii Najnowszej we wrześniu 2010 r. Teksty zostały pogrupowane w pięciu blokach tematycznych. Pierwszy poświęcony jest dziejom społecznym Polski, drugi dotyczy szeroko rozumianego zagadnienia pamięci historycznej, trzeci składa się z tekstów przedstawiających działalność wybranych instytucji oraz systemu prawnego PRL. C...
W ostatnich dwóch dekadach istnienia żelaznej kurtyny tysiące osób udowadniały codziennie, że intensywne kontakty między Wschodem i Zachodem są możliwe. Coraz więcej osób podróżowało między PRL i RFN, nawiązując osobiste znajomości. Kontakty te nabrały z czasem dynamiki, której władze komunistyczne nie mogły kontrolować. Dynamiki tej, widocznej zwłaszcza w okresie istnienia „Solidarności”, nie wyhamowało nawet wprowadzenie stanu wojennego. Znajomości zapoczątkowane w tym okre...
Ruch „Wolność i Pokój” był niewątpliwie jedną z najprężniejszych inicjatyw opozycyjnych końca lat osiemdziesiątych. Wniósł on nową jakość do niezależnej działalności. Jako jeden z pierwszyych zdecydował się na jawne akcje, świadomie rezygnując z konspiracyjnych reguł rządzących podziemiem solidarnościowym. Jego twórcy trafnie odczytywali aktualne tendencje i dostrzegali, że system jest coraz mniej represyjny; powstające w nim szczeliny starali się maksymalnie poszerzać. Stali...
Śmierć Jana Rodowicza, uczestnika Powstania Warszawskiego, jednego z bohaterów Kamieni na szaniec, wciąż wzbudza kontrowersje. Według oficjalnej wersji wydarzeń, „Anoda”, po aresztowaniu w związku z podejrzeniami o nielegalne przechowywanie broni z okresu Powstania, 7 stycznia 1949 r. wyskoczył z okna czwartego piętra budynku Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i poniósł śmierć na miejscu. Istnieją jednak poszlaki sugerujące, że był torturowany podczas przesłuchań i zosta...
Totalitaryzm jako ustrój polityczny, w którym wszelkie zachowania społeczne nadzoruje autorytarna władza, opiera się na ścisłej doktrynie. Oficjalnej ideologii podporządkowane jest społeczeństwo, którym zarządza monopolistyczna partia polityczna, prowadzona przez wodza-dyktatora. Hierarchia partyjna, wspierana terrorem tajnej policji, całkowicie kontroluje środki masowego przekazu, siły zbrojne i centralnie planowaną gospodarkę. System arbitralnie definiuje zło: grupy etniczn...
Nie zważając na kultywowane wciąż w środowisku historyków polskich przesądy, Mariusz Mazur i Sebastian Ligarski pokusili się o śmiałą rekonstrukcję wizji przeobrażeń społecznych, politycznych, gospodarczych i tożsamościowych, którą w pierwszej dekadzie istnienia Polski Ludowej rządzący z nadania Kremla komuniści usiłowali wprowadzić w życie. Celem Autorów nie było wszak ukazanie realnych skutków opartej na bolszewickich wzorach inżynierii. Zamiast odwzorowywać (całkiem nieźle...
Seria gier paragrafowych osadzona jest w realiach dwóch ostatnich dekad Polski Ludowej. Charakter i losy postaci, m.in. dziennikarki, działaczki partyjnej, robotnika czy kaowca, w które mogą się wcielać gracze, określone są przede wszystkim przez ich aktywność zawodową i polityczną. Decyzje podejmowane przez gracza w imieniu danej postaci dotyczą najczęściej wyborów życiowych lub dylematów etycznych. Bohaterką gry „Dziennikarka” jest młoda kobieta, która po studiach polonist...
Dziennik Piotrowskiego jest zapisem wrażeń zwykłego obywatela z końcowych lat wojny, okresu odwilży, zagranicznych wojaży, a zwłaszcza z życia w ciekawo-nudnej, ponuro-groteskowej, nade wszystko zaś przejmująco irytującej i ograniczającej (nie tylko w wymiarze politycznym, ale także cywilizacyjno-kulturowym) rzeczywistości „ludowej” Polski. Nie przeczytamy tu dużo o wielkiej polityce. Dzięki zapiskom możemy poznać poglądy lekarza, któremu rzeczywistość PRL jest dana, ale on a...
Książka jest pierwszą próbą opisania Komitetu Warszawskiego PZPR – jego historii, struktury i działalności: od reformy administracyjnej w 1975 r. przez załamanie gierkowskiego przyspieszenia, dramatyczne wydarzenia pierwszej połowy lat osiemdziesiątych aż do upadku całej partii w 1990 r. Stara się ukazać zakulisowe mechanizmy działania totalitarnego aparatu władzy. Przybliża ponadto sylwetki przywódców warszawskiej organizacji partyjnej i metody stosowane przez nich w realiza...
Niniejszy tom stanowi próbę poszerzenia naszej wiedzy o „Solidarności” rolników. Instytut Pamięci Narodowej jest jednym z ośrodków naukowych szczególnie predysponowanych do badania tej sfery historii ruchu ludowego, zwłaszcza pod kątem jego relacji z władzami PRL. Ze względu na specyfikę badań prowadzonych przez instytut, w części artykułów istotny, choć nie dominujący jest właśnie ten aspekt dziejów rolniczych związków. Tom składa się z dwu części: ogólnopolskiej i regional...
Niniejsze opracowanie, obejmujące okres od powstania NSZZ „Solidarność” do upadku systemu komunistycznego w 1989 r., kończy wspólny projekt poznańskiego Oddziału IPN i Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej w Gościkowie-Paradyżu pt. „Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych na Środkowym Nadodrzu w latach 1945–1989”. Autorzy zamieszczonych w tomie artykułów podejmują różnorodne aspekty tej problematyki, m.in. przedstawiają relacje między władza...
W okresie międzywojennym do kontrolowanej przez Wielką Brytanię Palestyny masowo wyjeżdżali europejscy Żydzi. Celem zainspirowanej przez ruch syjonistyczny migracji było odtworzenie żydowskiej siedziby narodowej na historycznym obszarze starożytnego Izraela. Najliczniejszą grupę przyjezdnych tworzyli Żydzi z Polski, których głównym skupiskiem stało się pierwsze żydowskie miasto – Tel Awiw. Jerzy Łazor rozważa zależność między tym wielkim ruchem migracyjnym a wymianą gospodarc...
Solidarność Walcząca była jedną z największych struktur antykomunistycznej opozycji po 13 grudnia 1981 r. Powstała w wyniku rozłamu w dolnośląskim Regionalnym Komitecie Strajkowym, szybko rozszerzyła swoją działalność na inne obszary kraju. Publikowane w niniejszym tomie dokumenty stanowią wybór z ocalałych od zniszczenia akt Służby Bezpieczeństwa dotyczących rozpracowania Solidarności Walczącej. Obrazują one metody stosowane w walce z konspiratorami, opisują lokalne sukcesy ...
Tom Kazimierz Zakrzewski, Historia i polityka pod red. M. Dąbrowskiej wpisuje się w cykl książek wydawanych przez l PN w kooperacji z Uniwersytetem Łódzkim, poświęconych wybitnym polskim historykom, a zarazem działaczom społeczno-politycznym, publicystom, których dorobek był w czasach PRL na cenzurowanym. Niniejszy tom prezentuje profesora Kazimierza Zakrzewskiego, historyka starożytności, bizantynistę, ideologa ruchu syndy-kalistycznego w 11 RP, publicystę, działacza związkó...
Po brutalnej rozprawie z podziemiem niepodległościowym, legalną opozycją, a także przeciwnikami we własnych szeregach, władze komunistyczne skupiły się na szeroko rozumianej sowietyzacji społeczeństwa. Po walce zbrojnej, po walce politycznej, przyszedł czas na walkę psychologiczną – walkę o umysły Polaków. Miała spowodować w społeczeństwie trwałe zmiany. W okresie stalinowskim stopień działań propagandowych, które miały przekonać ludzi do nowego ustroju, zaangażować ich w prz...
Nie tylko pracy o takim zakresie jeszcze nie było, ale i – szerzej ujmując – zagadnienia komunikacyjne nie cieszą się żywszym zainteresowaniem historyków (a szkoda). Rozprawa jest ważnym uzupełnieniem dawnych ustaleń, nierzadko polemicznym i prostującym pomyłki […]. A już na pewno uzupełniającym i porządkującym konstatacje dotyczące tranzytu niemieckiego przez Polskę i problemu „korytarza” pomorskiego. Ukazuje nowe, czasem zaskakujące tło przebadanych już wydarzeń. Może dziwi...
Czy totalitaryzmy mogą zostać rozliczone ze zbrodni? Bestialstw popełnionych przez narodowych socjalistów i komunistów nie da się ani cofnąć, ani wymazać – choć pamięć o nich i ich ocena, zwłaszcza w świecie zachodnim, nie jest jednolita. Jednocześnie w świadomości społecznej na całym świecie funkcjonują obecnie najróżniejsze stanowiska odnoszące się do dziedzictwa totalitaryzmów, doświadczanego bezpośrednio lub pośrednio. Do dziś wiele państw boryka się także, mimo rosnącego...
Nowe wydanie „Armii Krajowej w dokumentach 1939–1945”, fundamentalnego dzieła, którego redaktorami byli żołnierze Armii Krajowej, zawiera, oprócz znanych już dokumentów, również te dotychczas niepublikowane. Mamy nadzieję, że podobnie jak pierwsze wydanie, także obecna edycja będzie służyła przez długie lata zarówno historykom, jak i wszystkim miłośnikom historii Polski, a zwłaszcza dziejów Polskiego Państwa Podziemnego. Opublikowane w tomie I dokumenty przedstawiają w miarę...
Książka ks. dr. hab. Jana Pietrzykowskiego SDB (profesora UKSW, pracownika Instytutu Historycznego na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych) jest pierwszym całościowym ujęciem dziejów polskich salezjanów w latach okupacji. Autor ukazał w niej struktury i życie codzienne zgromadzenia zakonnego, proces przygotowywania do służby w Kościele kleryków i braci zakonnych, prowadzenie działalności wychowawczej i edukacyjnej wśród młodzieży, zaangażowanie w duszpasterstwo. Specyfic...
Marek Adamkiewicz to jedna z najbardziej znanych postaci zarówno szczecińskiej, jak i ogólnopolskiej opozycji demokratycznej okresu PRL. Przez pryzmat jego biografii można poznać historię najważniejszych młodzieżowych środowisk opozycyjnych w Polsce począwszy od lat siedemdziesiątych, po końcówkę lat osiemdziesiątych. Rola, którą w tej historii odegrał, była przy tym w wielu przypadkach niebagatelna, w jednym zaś wręcz kluczowa, dla rozwoju wydarzeń w całym kraju. Współzałoż...
W sierpniu 2014 r. przypadła setna rocznica wymarszu Pierwszej Kompanii Kadrowej z krakowskich Oleandrów na rozkaz Józefa Piłsudskiego. Wydarzenie to dało początek Legionom Polskim, które odegrały trudną do przecenienia rolę w wybiciu się Polski na niepodległość w listopadzie 1918 r., a następnie w stworzeniu struktur państwa i Wojska Polskiego, które broniło odrodzoną Rzeczpospolitą i wywalczyło jej granice. Wymarsz kompanii kadrowej Legionów w sierpniu 1914 r. jest tym ważn...
Książka „»Działacze« i »Pismaki«. Aparat bezpieczeństwa wobec organizacji katolików świeckich w Krakowie w latach 1957–1989” jest monografią opisującą działania bezpieki wobec środowisk katolickich w Krakowie po 1957 r. Składa się z dwóch części. Część pierwszą poświęcono środowiskom tzw. łagodnej opozycji. Kolejne rozdziały dotyczą „Tygodnika Powszechnego” i „Znaku” (Rozdział I), Klubu Inteligencji Katolickiej (Rozdział II), krakowskiego Oddziału Polskiego Związku Katolicko...
Dziennik Tadeusza Dziechciowskiego w wyjątkowym stopniu zasługuje na publikację. Po pierwsze, zawiera on ogromną ilość informacji dotyczących wszelkich aspektów życia internowanych - warunków codziennego bytowania, walki o polepszenie tych warunków i zliberalizowanie regulaminu, akcji protestacyjnych organizowanych w obozach, sposobu spędzania wolnego czasu, wykładów i akcji samokształceniowych, praktyk religijnych, kontaktów ze światem zewnętrznym. Po drugie, wnosi bardzo wi...
Seria „Dziennikarze – Twórcy – Naukowcy” podejmuje niezwykle interesujący temat funkcjonowania wymienionych środowisk w systemie totalitarnym. W ostatnich latach nastąpił dynamiczny rozwój badań naukowych nad prasą drugoobiegową. Dzięki temu zmitologizowany obraz podziemnego rynku wydawniczego jest zastępowany coraz rzetelniejszymi opisami tego zjawiska. Bezimienni do tej pory autorzy, redaktorzy, drukarze i kolporterzy odzyskali swoją twarz i tożsamość. Ich odwaga i wiara w...
