Biografie i wspomnienia

Typ publikacji

Cena

Format

Wydawcy

Sortuj według:
Zyskujące popularność

Popularne kategorie

Wszystkie kategorie

    Promocja
    okładka Sport to nie wszystko, Ebook | Piotr Chłystek

    Niezwykłe osoby ze świata sportu opowiadają o tym, jak pogodzić starty ze studiami oraz działalnością w wielu innych obszarach i jak znaleźć sposób na życie po zakończeniu kariery. Tłumaczą także, jak pokonać własne słabości, budować relacje i wpływać na otaczającą nas rzeczywistość. Ta książka to zbiór wywiadów pełnych inspiracji. Wśród rozmówców znaleźli się medaliści olimpijscy (Tomasz Majewski, Agnieszka Kobus-Zawojska, Karolina Naja i Kajetan Duszyński), ale też ludzie,...

    Promocja
    okładka Showman. Wołodymyr Zełenski i inwazja, która uczyniła go przywódcą, Ebook | Simon Shuster

    Opowieść o inwazji Rosji na Ukrainę i kształtowaniu się europejskiego przywódcy, oparta na bezprecedensowym dostępie do Wołodymyra Zełenskiego i naczelnego dowództwa w KijowieKorespondent „Time’a” Simon Shuster jako jeden z nielicznych zachodnich dziennikarzy miał bezpośredni dostęp do Wołodymyra Zełenskiego po inwazji Rosji na terytorium Ukrainy w lutym 2022 roku. Przeprowadził dziesiątki rozmów z prezydentem, jego żoną, przyjaciółmi, wrogami, doradcami i dowódcami wojskowym...

    Promocja
    okładka Kadencja, Audiobook | Jan Józef Szczepański

    Polska pierwszej połowy lat 80. XX wieku w niecodziennym ujęciu. Audiobook jest adaptacją autobiograficznego tekstu pisarza Jana Józefa Szczepańskiego, który opisuje swoje życie, środowisko literackie i sytuację w kraju. To czas, kiedy w Polsce miały miejsce jedne z najważniejszych przemian społeczno-politycznych. Powstanie Solidarności, strajki w stoczni, stan wojenny. W tym czasie Szczepański został ostatnim prezesem Związku Literatów Polskich (1980-1983). Usłyszymy o tym ...

    Promocja
    okładka Janusz Majer. Góry w cieniu życia, Ebook | Dariusz Jaroń, Janusz Majer

    To nie jest biografia, jakich mnóstwo w księgarniach. To opowieść o miłości do gór, o pasji, o przyjaźniach, nie tylko górskich, i o doskonaleniu ciekawości świata.Dla Janusza Majera w górach zawsze najważniejszy był człowiek. Wyniki sportowe i własne ambicje schodziły na dalszy plan. Był kierownikiem wielu wypraw w czasach złotej ery polskiego himalaizmu, świadkiem triumfów i porażek, wydarzeń zabawnych i tragicznych.Legenga polskiego himalaizmu opowie Wam o swoim górsk...

    Promocja
    okładka Maradona. Najlepsi piłkarze świata, Ebook | Matt Oldfield, Tom Oldfield

    O Diego Armando Maradonie, którego zwano "Złotym Chłopcem", słyszeli wszyscy, nawet ci, którzy nigdy nie interesowali się futbolem. Niski, niezwykle silny i szybki, o legendarnej zwinności, wielokrotnie prowadził swoją drużynę do zwycięstwa, i były to zwycięstwa wspaniałe. Zdobył wiele z najważniejszych piłkarskich trofeów i do dziś jest uważany za jedną z najjaśniejszych gwiazd futbolu. W tej książce znajdziesz niezwykłą historię tego argentyń...

    Promocja
    okładka Lady Day śpiewa bluesa, Ebook | Billie Holiday, William Dufty

    Ta biografia już przeszła do historii. Wydana 50 lat temu wzbudziła sensację, a przez kolejne dziesięciolecia stała się biblią dla tych, którzy chcieli poznać Billie Holiday. Lady Day – pierwsza dama jazzu, artystka obdarzona niezwykłym głosem, który wciąż nie przestaje elektryzować, jedna z najbardziej inspirujących wokalistek wszech czasów – sama opowiada o sobie. O życiu w czarnym getcie, pracy prostytutki, alkoholu, narkotykach, rasizmie i o najlepszych muzykach, z który...

    Promocja
    okładka Tajemnice kadry, Ebook | Staszewski Sebastian

    Reprezentacja jest jak rodzina i jak każda rodzina ma swoje sekrety. Widzimy ich podczas meczu. Ale co dzieje się przed i po? Jak się zachowuje Adam Nawałka? Kto się lubi a kto nie w naszej drużynie? Jak wygląda dieta zawodników przed meczem? Po co aż 11 wanien z hydromasażem na Stadionie Narodowym? Jakie były kulisy „afery alkoholowej”? Jeszcze nigdy nie było książki, która tak szczegółowo opisywała kulisy naszej reprezentacji piłkarskiej.

    Promocja
    okładka Dziennik 1967-1976, Ebook | Sándor Márai

    Dziennik 1967–1976- tom czwarty - opowiada o latach spędzonych znów w Europie, dokąd Márai powrócił w maju 1967 roku. Napisał tu kilka ważnych książek, podróżował, zatrzymując się w swoich ulubionych miastach w Austrii i we Włoszech, odwiedzał również przybranego syna Jánosa w Ameryce. Pod wieloma względami był to dla niego ciekawy i twórczy okres.W ukochanej Italii odnalazł się łatwo, z radością odkrywał znajome rysy miejscowej specyfiki, swoistą odrębność tamtejszych...

    Promocja
    okładka Skandaliści w sutannach, Audiobook | Stanisław Obirek, Artur Nowak

    Od czasów „Monachomachii” nic się nie zmieniło. Oni grają to samo od lat: – Nowoczesny i „fajny” arcybiskup Józef Życiński twierdził, że gejów można wyleczyć z homoseksualizmu specjalną terapią. Skąd on to wiedział? – Wielbiony w PRL-u kapelan „Solidarności” Henryk Jankowski uzgadniał treść „natchnionych” kazań z funkcjonariuszami SB. – Jednym z architektów kariery naczelnego polskiego homofoba Marka Jędraszewskiego był nie kto inny jak ikoniczny homoseksualny predat...

    Promocja
    okładka Inteligencja sztuczna, rewolucja prawdziwa. Chiny, USA i przyszłość świata, Ebook | Lee Kai-Fu

    Czy maszyny rzeczywiście niedługo zastąpią ludzi? Jaki to będzie miało wpływ na nasze życie i kto najbardziej na tym skorzysta? Kai-Fu Lee, ekspert w dziedzinie sztucznej inteligencji (SI), opisuje fascynującą rywalizację pomiędzy Chinami a Stanami Zjednoczonymi w dziedzinie nowych technologii i wpływ tego współzawodnictwa na resztę świata. Lee, były szef Google na Chiny, obecnie pracujący dla chińskich firm, opisuje nowy porządek i rozkład sił między Państwem Środka a D...

    Promocja
    okładka Aldona z Podlasia, Audiobook | Aldona Anna

    SILNA KOBIETA – MOCNE SŁOWAGłówna bohaterka serialu „Żony Podlasia” w prosty i bezpośredni sposób, do jakiego przyzwyczaiła swoich fanów, opowiada o dzieciństwie w Warszawie i buncie wobec oczekiwań arystokratycznej rodziny. Wbrew próbom wychowania jej na damę, bohaterka, która ukochała sobie konie, woli tor wyścigów konnych na Służewcu od życia na salonach. Opowiada o mezaliansie i emigracji do Wielkiej Brytanii. O pracy w stajni wyścigowej, o depresji i o miłości, która rat...

    Promocja
    okładka Światłoczuła Kadry z życia Zofii Chomętowskiej, Książka | Ula Ryciak

    Ekscytująca biografia ikony polskiej fotografii XX wieku Zofia Chomętowska – fotografka, której zdjęcia stały się unikatową kroniką ubiegłego stulecia Światłoczuła to opowieść o pasji i odwadze, by podążać własną ścieżką i szukać światła w czasach mroku. Zofia Chomętowska – eksperymentatorka, zapalona automobilistka, patrząca na świat przez wizjer swojej ulubionej leiki – urodziła się w 1902 roku na Polesiu. Dorastała w rodzinie ziemiańskiej, bywała na międzywojennych salon...

    Promocja
    okładka Miłość jest warta starania, Ebook | Justyna Dąbrowska

    Justyna Dąbrowska zadaje swoim Mistrzom fundamentalne pytania o to, co w życiu najważniejsze, skąd czerpią pogodę ducha i witalność. Umie słuchać, a rozmówcy to doceniają. Hanna Krall pisała: „spieszmy się mądrze żyć” – to samo zdają się mówić bohaterowie książki Justyny Dąbrowskiej. Są nimi: Kazimierz Kutz, Danuta Szaflarska, Henry Z. Lothane, Magdalena Fikus, Joanna Gomułka, Andrzej Mencwel, Edward Pałłasz, Karol Modzelewski, Zofia Rosińska, Zygmunt Bauman, Aleksandra Jasiń...

    Promocja
    okładka Sycylijski mrok, Ebook | Peter Robb

    W ciągu kilku tysiącleci swojej historii Sycylia wielokrotnie była sceną okrutnych wojen, cierpienia i przemocy. Ta słoneczna wyspa wraz ze swymi plażami, gajami oliwnymi i zabytkami architektury antycznej nieraz pogrążała się w głębokim mroku. Peter Robb, zafascynowany tym pełnym sprzeczności regionem, którego oszałamiające piękno kontrastuje z brutalnością doskonale zorganizowanych struktur przestępczych, oparł się pokusie mitologizacji Sycylii. Mafii w jego wydaniu dalek...

    PromocjaNowość
    okładka Maria i Magdalena, Audiobook | Magdalena Samozwaniec

    Barwna, pełna anegdot opowieść o rodzinie Kossaków, w szczególności o relacji autorki z jej siostrą, poetką Marią Pawlikowską-Jasnorzewską.W tej autobiograficznej opowieści Samozwaniec w lekkim, zabawnym stylu przedstawia swoje dzieciństwo i młodość spędzone w krakowskim rodzinnym dworku, gdzie dorastała w artystycznym środowisku tętniącym życiem intelektualnym, głównie dzięki niezwykłej osobowości swego ojca, Wojciecha Kossaka, wybitnego malarza batalisty.Maria i Magdalena t...

    Promocja
    okładka Ten drugi Piłsudski, Ebook | Przemysław Słowiński

    Ten drugi Piłsudski. Biografia Bronisława Piłsudskiego - zesłańca, podróżnika i etnografa Józef Piłsudski jest postacią znaną każdemu. Kim był Bronisław Piłsudski, starszy zaledwie o 13 miesięcy brat Józefa? Obaj bracia rywalizowali o względy tych samych dziewczyn, obaj zaplątali się w ten sam spisek na życie cara Aleksandra III. Wygnaniec Bronisław Piłsudski badał ginącą kulturę i język Ajnów - rdzennych mieszkańców Sachalinu i Hokkaido. Zamieszkał między nimi, uczył ich czy...

    Promocja
    okładka Keanu Reeves. Absolutny fenomen, Ebook | Alex Pappademas

    Gdzie tkwi przyczyna wyjątkowej i niezaprzeczalnej popularności Keanu Reevesa? Liczni wielbiciele talentu Keanu mają pewne wyobrażenia o nim, że jest bardziej wyluzowany, odważny… i zdecydowanie bardziej cool niż każdy inny celebryta – dzięki czemu darzony jest powszechną sympatią. Jego krytycy mają go jednak za drewnianego aktora, który gra samego siebie. Autor książki w ciekawy sposób udowadnia, że w tym właśnie tkwi siła przyciągania Keanu, jego passa trwa w najlepsze i ni...

    Promocja
    okładka Leonardo i Ostatnia Wieczerza, Ebook | Ross King

    W 1495, Leonardo da Vinci zaczął jedno z najbardziej wpływowych dzieł sztuki w dziejach – „Ostatnią Wieczerzę”. Po dekadzie spędzonej na dworze Lodovico Sforzy, hrabiego Mediolanu, Leonardo był w punkcie zero: w wieku 43 lat, nie dokonał, pomimo stworzenia wielu prestiżowych dzieł, niczego, co naprawdę byłoby warte jego nadzwyczajnych umiejętności. Jego ostatnią klęską był gigantyczny koń z brązu odlany na cześć ojca Lodovica, zrobiony z materiału skonfiskowanego przez wojs...

    Promocja
    okładka Bralczyk o sobie. W rozmowie z Pawłem Goźlińskim i Karoliną Oponowicz, Ebook | Paweł Goźliński, Jerzy Bralczyk, Karolina Oponowicz

    Dlaczego woli być Bralczykiem niż Jerzym?Dlaczego z „cyckiem” miał kłopot a koleżankowania się nie wstydzi?Czego w życiu żałuje i z czego nie zamierza się tłumaczyć?Jak godzi kompleks niższości z kompleksem wyższości?Dlaczego z Miłoszem nie miał konwersacji a zakochał się w pewnym Gustawie?Dlaczego ojcem jest łatwo zostać, a trudno nim być, a z profesorami jest odwrotnie?Dlaczego lepiej nie mówić wszystkiego, co pomyśli głowa?Jak to jest być otwieraczem uniwersalnym?Czy istni...

    Promocja
    okładka Ojciec chrzestny. Lucky Luciano i tajemnice amerykańskiej mafii, Ebook | Paul Sherman

    "Zbeletryzowana biografia legendarnego gangstera, Charlesa „Luckiego” Luciano – człowieka, który zrewolucjonizował amerykański świat przestępczy. Prosty chłopak z biednej sycylijskiej rodziny stopniowo zdobywał kolejne szczeble w strukturach mafii, by wreszcie stać się szefem kilku rodzin mafijnych rządzących Ameryką. Uchodzący za wyjątkowego szczęściarza gangster wielokrotnie wymykał się wymiarowi sprawiedliwości, aż wreszcie został skazany na 50 lat więzienia. W czasie II ...

    Promocja
    okładka Nie tylko Ulmowie, Ebook | Paweł Kornacki

    W książce zaprezentowano kilkanaście historii ratowania Żydów na Podlasiu. Większość z nich znajdowała się dotychczas poza obiegiem naukowym. Publikacja ma charakter popularyzatorski, a dobór opowieści był subiektywny. Zostały one uporządkowane wedle kryterium terytorialnego. Opierają się głównie na relacjach i wspomnieniach ocalonych Żydów, w rezultacie część narracji to nieprawdopodobne wprost perypetie ocalonych. Książkę otwiera krótka opowieść o zamordowanej przez Niemców...

    Promocja
    okładka Dni barbarzyńców. Życie na fali, Ebook | William Finnegan

    NAJLEPSZA KSIĄŻKA O SURFINGU, JAKA KIEDYKOLWIEK ZOSTAŁA NAPISANASurfing to sport, lecz tylko dla tych, którzy przyglądają mu się z boku. Dla wtajemniczonych jest czymś znacznie więcej: pięknym nałogiem, wymagającym nauczycielem, niebezpiecznym zajęciem, sposobem na życie.Dni barbarzyńców to oldskulowa historia przygodowa, intelektualna autobiografia, literackie kino drogi, a także niezwykła eksploracja stopniowego doskonalenia wymagającej, mało rozumianej sztuki, jaką jest su...

    Promocja
    okładka Co u pana słychać?, Ebook | Krzysztof Kąkolewski

    Dziesięciu byłych nazistów wysokiej rangi. Dziesięć reportaży o powojennej moralności zbrodniarzy hitlerowskich. Profesor Hans Fleischhaker – nazistowski antropolog, który jeździł do Auschwitz badać ludzkie czaszki. Hermann Stolting – prokurator, którego wyroki śmierci wykonywano dokładnie co trzy minuty. Otto von Fircks, Aleksander Dolezalek i Konrad Meyer – realizatorzy Generalplan Ost, nowej, nazistowskiej wielkiej wędrówki ludów. Reinha...

    Promocja
    okładka La Salette, Ebook | Tomasz P. Terlikowski

    La Salette Objawienia, które wstrząsnęły Kościołem CZY KOŚCIÓŁ OCALEJE? 19 września 1846 roku, w małej alpejskiej miejscowości La Salette, dwójce pasterzy – Melanii i Maksyminowi – objawiła się Maryja, by przekazać orędzie dla świata. Przesłanie, które otrzymały dzieci, wstrząsnęło Kościołem. Jednak najważniejsze jest to, że te objawienia wypełniają się na naszych oczach. Jakie słowa skierowała do ludzi Matka Boża w tym miejscu? Dlaczego Płacząca Pani objawiła się ...

Co znajdziesz w kategorii: Biografie i wspomnienia

Co to jest książka biograficzna?

Książki biograficzne to dzieła opisujące życie, karierę, osiągnięcia jakiejś znanej postaci lub popularnej osoby, na przykład muzyka, polityka czy sportowca. Niektóre z tych tytułów są fabularyzowane, inne nie. W przeciwieństwie do autobiografii, ebooki biograficzne napisane są z perspektywy osoby trzeciej, opisującej daną postać. Z kolei autobiografie to historie tworzone przez same osoby w nich opisywane - znajdziecie w nich zatem wiele osobistych opowieści oraz pierwszoosobową formę narracji. Czasami biografie skupiają się na osobach lub wydarzeniach kontrowersyjnych - innym razem na tych najbardziej cenionych i lubianych. Sensację wywołał na przykład debiut literacki Jennette McCurdy, “Cieszę się, że moja mama umarła”. Ten pełen emocji zapis zmagań z toksyczną matką, zaburzeniami odżywiania i uzależnieniami jednej z najbardziej znanych współczesnych amerykańskich dziecięcych aktorek. Nie zawsze jednak biografie lub autobiografie opierają się na tak trudnych zwierzeniach i wspomnieniach.

Z czego składa się biografia?

Jakie elementy składają się na ciekawe biografie? Przede wszystkim wciągająca, często wielowątkowa historia odmalowująca obraz człowieka z krwi i kości - z jego radościami i smutkami, problemami i sukcesami. Często dzieła te opierają się na wspomnieniach - czy to samej opisywanej osoby, czy jej przyjaciół, znajomych, rodziny, bliskich. Dzięki temu otrzymujemy w miarę możliwości jak najbardziej pełny obraz życia, do którego poznania zostajemy zaproszeni. Nierzadko dzięki temu poznajemy inne, czasem zaskakujące oblicze danej osoby, odmienne od tego, co znamy z mediów czy opinii społecznej. Najlepsze książki biograficzne często opierają się na sytuacjach, które są czytelnikom zupełnie nieznane lub niewyobrażalne. Tak dzieje się na przykład w wypadku tytułu “ Czesałam ciepłe króliki. Rozmowa z Alicją Gawlikowską-Świerczyńską” Dariusza Zaborka. Ta lekarka i więźniarka obozu w Ravensbrück opowiada historię o niesamowitym optymizmie, który udało się jej utrzymać nawet pomimo tragicznych warunków obozu koncentracyjnego. W wieku 92 lat zdecydowała się opowiedzieć Zaborkowi o swoim życiu, dzięki czemu otrzymujemy poruszający obraz o życiu silnej, odważnej i niezależnej kobiety. Ebook z tym wywiadem znajdziecie na Woblink w formatach epub, mobi lub pdf.

Jakie są rodzaje ebooków biograficznych?

Na Woblink znajdziecie wiele różnych rodzajów biografii literackich skupiających się na osobach o różnych zawodach, pochodzeniu czy żyjących w zupełnie odmiennych od dzisiejszych warunkach. Wiele tego typu dzieł odmalowuje portrety artystów i twórców. W tej grupie znajdziecie chociażby historię życia Kory zatytułowaną “Się żyje. Kora. Biografia” napisaną przez Katarzynę Kubisiowską. Z kolei autobiograficzna “My Love Story. Autobiografia” została spisana przez samą Tinę Turner. Nie tylko ta wielka piosenkarka wzięła sprawy w swoje ręce, gdy przyszło do opowiedzenia historii swojego życia. Taką drogą poszli także Dave Grohl, muzyk, lider zespołu Foo Fighters, w swojej książce “The Storyteller. Moje historie. Opowieści o życiu i muzyce” czy Woody Allen w “A propos niczego. Autobiografia”. Specyficzny rodzaj autobiografii przedstawił w swoim dziele “Tysiąc lat radości i trosk. Wspomnienia” chiński artysta Ai Weiwei, przeplatając własne doświadczenia i wspomnienia z historią swojego ojca oraz kontekstem przemian, jakie miały miejsce w Chinach w ciągu kilku ostatnich dekad. Ciekawą perspektywę biografii artysty proponuje także Natalia Budzyńska w swoim dziele “Witkiewicz, ojciec Witkacego”. Opisuje ona bowiem życie znanego malarza, krytyka sztuki oraz pisarza, ojca Witkacego, twórcy architektonicznego stylu zakopiańskiego, o którym czasem zapomina się, mówiąc głównie o jego synu. Wśród ważnych biografii polskich artystów znajdziecie także książkę Moniki Śliwińskiej “Wyspiański. Dopóki starczy życia”. Dzięki danym zebranym w archiwach, rodzinnych dokumentach, listach i pamiętnikach Śliwińskiej udaje się zrekonstruować mało znanego, prywatnego Wyspiańskiego, który ściga się z własną śmiercią, najbardziej intymne wiersze pisze o żonie i gorączkowo szuka sposobu, by dostąpić artystycznego spełnienia i nieśmiertelności. Cennym źródłem wiedzy są także biografie świętych (hagiografie). Dotyczą one zarówno postaci historycznych (na przykład “Ignacy Loyola. Sam i na piechotę”), jak i współczesnych (jak “Siostra Faustyna. Biografia świętej”). Wiele z nich dotyczy także świętych papieży, w tym Jana Pawła II - tutaj znajdziecie chociażby “Pontyfikat na czasy zamętu. Jan Paweł II wobec wyzwań Kościoła i świata” o. Macieja Zięby lub “Niezapomniany. Jan Paweł II we wspomnieniach przyjaciół i współpracowników” Włodzimierza Rędziocha. Te i wiele innych biografii oraz autobiografii znajdziecie na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).

Najlepsze książki biograficzne i autobiograficzne

Wiele popularnych biografii i autobiografii opowiada historie osób rozpoznawalnych na całym świecie, odkrywając nieznane lub przemilczane wcześniej elementy ich życia. Biografie sławnych ludzi zawierają w sobie także między innymi najciekawsze biografie sportowców, polityków, pisarzy czy muzyków. Znajdziecie tu na przykład ebooka “Ten drugi”, opowieść o księciu Harrym. Wcześniej ukrywane wydarzenia i okoliczności zawiera w sobie także na przykład biografia aktora Matthew Perry'ego , znanego głównie z roli Chandlera w serialu “Przyjaciele”. Jego “ Przyjaciele, kochankowie i ta Wielka Straszna Rzecz”, choć pełne charakterystycznego dla niego humoru, opowiada o trudnej walce z chorobą i nałogami, najciemniejszych momentach życia i najważniejszych, prawdziwych przyjaciołach. Swoją autobiografię, w której wyjaśnia wiele wcześniejszych kontrowersji i ujawnia nieznane dotąd fakty, stworzyła także Pamela Anderson w “Love, Pamela. Autobiografia”. Poznać możecie także życie innych aktorów - Matthew McConaughey’a w książce “Zielone światła” czy Toma Feltona w “Po drugiej stronie różdżki”. Michał Rusinek, przez wiele lat sekretarz Wisławy Szymborskiej, opowiada o tej wybitnej poetce w swoim “Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej”. David Gardner napisał biografię jednego z najbardziej znanych współcześnie amerykańskich aktorów zatytułowaną “ Tom Hanks. Enigma”. Nie tylko artyści są jednak podmiotami książek biograficznych. Jedna z najbardziej głośnych swego czasu pozycji dotyczy współtwórcy sukcesu firmy Apple - to “Steve Jobs” Waltera Andersona. Znaną autobiografię napisała także Michelle Obama - jej “ Becoming. Moja historia” to pełne szczerości i humoru wspomnienia byłej Pierwszej Damy Stanów Zjednoczonych. O swoich przodkach pisała z kolei znana dziennikarka Oriana Fallaci. “Kapelusz cały w czereśniach” to epicka historia jej własnych przodków, pełna miłości, zdrady, namiętności i niespokojnego ducha, artystów, chłopów, buntowników, bohaterów i tchórzy, a przy tym literacki hołd dziennikarki dla jej rodzinnych Włoch i Florencji. Te i wiele innych tytułów biograficznych odsłaniających życie znanych i mniej znanych osób z Polski i świata, czeka na Was na Woblink jako książki papierowe, audiobooki lub ebooki (epub, mobi, pdf).